woensdag 27 april 2011

Amelander historie aan zee

In het Paasweekend waren we met de familie op het zonovergoten Ameland. Ik ben er al vrij vaak geweest maar het viel me eigenlijk nu pas op hoeveel historie er nog leeft op het eiland. We waren nog niet goed en wel gearriveerd in Nes toen we met de gehuurde fietsen 10 kilometer naar het westen gingen om de lancering van de reddingboot door 10 paarden te zien. We waren wat aan de late kant maar in ieder geval op tijd om te filmen hoe de paarden de reddingboot weer terug naar Hollum sleepten.
Daarna lekker op het strand gespeeld en gewandeld van waaruit je nog juist over de toppen van de duinen het zadeldak ziet van de kerk van Hollum (zie foto). Op de terugweg viel het me op dat er ook nog diverse Vermaningen op het eiland zijn, een overblijfsel van de Doopsgezinde invloed die begin 17e eeuw op kwam in de regio.

In alle dorpen is het opvallend hoeveel 17e en 18e eeuwse huizen nog bewaard zijn gebleven, te herkennen aan de muurankers in de vorm van een jaartal. Ik zag ze van 1625, 1688, 1732 maar ook 1960!
Hessel de Walle twitterde me nog of ik even de graven in de kerken van Ameland voor hem op de foto wilde zetten. Nou, dat kwam er niet van en laat ik ook graag aan een andere vrijwilliger over (u kunt zich aanmelden via de Sneuper mail).

Op zondag was er om 11 uur een excursie in de eendenkooi aan de oostkant van Ameland. Kooiker Bert was geheel in stijl gekleed. Zelfs zijn auto was voorzien van een logo met daarin zijn kooikershond Tommie. De Nassaukooi werd al in 1705 gesticht door Prinses van Oranje, Henriëtte Amalia van Anhalt Dessau, de moeder van Johan Willem Friso die in 1707 stadhouder van Friesland werd. Vele spreekwoorden en gezegden stammen uit de kooikerswereld, zoals De pijp uitgaan, Achter de schermen en Pronken met andermans veren. Lokeenden zijn ook altijd vrouwtjes, de vluchtleiders.

Op zondagmiddag weer helemaal aan de andere kant van Ameland beklommen we de vuurtoren, met een spectaculair uitzicht over het eiland. Een bezoek aan Cultuurhistorisch museum Sorgdrager in Hollum, waar een mooi beeld wordt gegeven van de tijd dat er veel commandeurs (kapiteins op walvisvaarders) op Ameland woonden, zat er deze keer niet in.

Een kort bezoek op maandagochtend aan het Natuurmuseum in Nes wel. Vooral de aquaria en de tentoonstelling en het filmpje over de aangespoelde potvissen op Ameland waren de moeite waard! Trouwens een andere dan deze op YouTube, die laat zien hoe na enige tijd door opeenhoping van gas een potvis explodeert, een smerig gezicht. Een overzicht van de gemaakte foto's op Ameland vindt u in het online Sneuper foto-album.

donderdag 21 april 2011

Sonttolproject naar volgende fase

De in een elektronische database ingevoerde Sonttol-doorvaarten uit de jaren 1787 tot 1799 zijn vanaf vandaag middels een zoekinterface doorzoekbaar. In de loop van dit jaar zal de database verder worden uitgebreid met nieuwe gegevens in dit project van Tresoar met de Universiteit van Groningen.
De Sonttolregisters staan al enige tijd als scans online op http://www.soundtoll.nl/ (de jaren 1557 t/m 1850!) maar nu is er dus het eerste deel van de transcripties bijgekomen!
Op de site staat ook een instructie over hoe je kunt zoeken.

Dokkumers zitten er zeker in (146 keer wordt Dokkum/Dokum/Dockum als thuishaven opgegeven). In de periode 1795-1799 zitten echter maar weinig schippers uit de Republiek omdat die als gevolg van de Franse bezetting zijn uitgeweken naar Duitsland en Denemarken. Je komt dan veel Nederlandse namen tegen met als woonplaats bijv. Oldenburg.
Gelijk dus maar even gekeken op namen van plaatsen uit Noordoost Friesland. Uiteraard is Dokkum het meest vertegenwoordigd. Ook een paar keer Paesens (als Pessens) en Ezumazijl (als Ezumezyl en Ezumazyl).
Voor alle details moet u natuurlijk de database zelf maar even bekijken maar veel voorkomende namen van Dokkumers in de periode 1787-1799 zijn:
- Harmen Lammerts Drayer (of Dreyer)
- Coert Volckerts Dijck
- Claas Harms Kiewit
- Jan Doedes Klein
- Eyme Carstens Kock
- Jacob Bodes Kooistra
- Jan Gerrits Tal (geboren in 1727 en op de wereld geholpen door vroedvrouw Catharina Schrader, waarover ik al schreef in 2008 op dit blog, zoon van grootschipper Gerrit Jansen Tal)
- Enne en Jacob Lubberts Veltkamp
- Jan Jansen Visser
- Fredrick Willems
- Ewert Corn. van der Zyl
- Jan Pieters Visser uit Paesens

De meest voorkomende route lijkt te gaan van Amsterdam of Rotterdam naar het Deense Østersøen (vlak achter de Sontdoorgang, vanuit het westen gezien).

Op naam vind ik ook 31 keer de naam Zylstra, die uiteraard als Zijlstra geschreven had moeten worden, oa Cornelis Dirks Zijlstra uit Groningen, die in 1797 te Emden staat geregistreerd.

Dat belooft nog veel moois met het Sonttolproject als de volgende stappen naar meerdere jaren worden gemaakt!

zaterdag 16 april 2011

Collectie Fries Museum in online database

Sinds afgelopen week heeft het Fries Museum een database online gezet met beschrijvingen van haar collectie. Mede vanwege de aanstaande verhuizing naar het Zaailand is het museum begonnen haar virtuele presentatie uit te breiden. Jammer is nog wel dat veel beschrijvingen nog niet zijn voorzien van de bijbehorende foto van het object. En dat zijn er zo'n 170.000!

Helemaal interessant is de vermelding onder het dorp Ee van foto-albums van de families Douma en Meindersma uit de periode 1860 - 1900! Dat sluit prachtig aan op het vorig jaar gescande album die Ciska Hoekstra van de familie Alberda/Meindersma aanbood aan onze vereniging. Wat zou het toch mooi zijn als we de albums van het Fries Museum ook volledig konden scannen en voorzien van namen bij onze leden kunnen aanbieden. Zou een leuk klusje voor Jan de Jager zijn. Met foto's uit het gescande album kon hij al bijna 10 van onze leden blij maken. Van de familie Meindersma zit er sowieso veel in de collectie van het Fries Museum, zoals letterlappen, silhouetportretten, schilderijen en linnengoed.

Het Fries Scheepvaartmuseum heeft al veel langer haar collectie online staan. Door de uitgebreide beschrijvingen die ook door Google worden opgepikt is het daarmee een zeer toegankelijke collectie geworden. Zelf heb ik er daardoor ook diverse leuke vondsten gedaan. Deze beschrijvingen en afbeeldingen zitten ook voor een groot deel in de landelijke database van het Geheugen van Nederland, een ander snoepje voor sneupers en Europeana, een Europese database!

En last but not least, een database die onlangs online kwam, wel voorzien van vele afbeeldingen, is de Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Bij zoeken op bv Ternaard krijg je een keur aan oude foto's van de kerk en het interieur. Of foto's uit het eind van de 19e eeuw van de kerken van Suawoude en Tietjerk, voor de verbouwing begin 20e eeuw. Zelfs van een klein buurtschap als Ezumazijl zitten er 17 foto's in de online collectie. Prachtige aanvullingen op uw stamboom dus.

Update: Ik had nog even over het hoofd gezien dat naast het Fries Museum ook het Keramiekmuseum (http://collectie.princessehof.nl/) met circa 35.000 objecten en het Verzetsmuseum Friesland (http://collectie.verzetsmuseum.nl/) met ruim 8.000 objecten hun collectie online hebben gezet. De collecties van de Friese musea kunnen ook in Europeana opgenomen worden. Alle drie de collecties zijn voorzien van een Creative Commons-licentie. Gebruikers mogen het materiaal kopiëren, verspreiden en remixen als ze de juiste bron vermelden.
Wie zich registreert, kan objecten uit de collectie en zoekopdrachten bewaren. Een login is voldoende voor alle drie de collecties. Bij de aanmeldprocedure is ook sprake van taggen, maar deze optie is nog niet geactiveerd.

vrijdag 15 april 2011

Slotakkoord aan de 19de eeuw. Het Dokkumer muziekfeest van 1897

Het museum Admiraliteitshuis te Dokkum kondigt de nieuwe tentoonstelling en gelijknamig boek aan: 'Slotakkoord aan de 19de eeuw. Het Dokkumer muziekfeest van 1897'.
Van 9 april t/m 29 oktober 2011 is in het Admiraliteitshuis de expositie 'Slotakkoord aan de 19de eeuw. Het Dokkumer muziekfeest van 1897' te zien.

Op pinkstermaandag 7 juni 1897 was het groot feest in Dokkum. Het Dockumer Muziekcorps der dienstdoende Schutterij was de organisator en had meer dan 10 korpsen uitgenodigd. Het festijn duurde twee dagen en het was een echt volksfeest. Niet alleen trilde de stad als een stemvork van al die muziek, maar er was ook de spanning voor de jeugd door wedstrijden als mastklimmen en hardlopen met hindernissen. 's Avonds werd er gedineerd, waren er concerten en was er dansen in de openlucht. Aan het einde van het feest was een groots vuurwerk.
Dit evenement is in een reeks foto’s en een feestgids vastgelegd. In het museum zijn 11 van de bewaarde foto’s te bezichtigen samen met objecten en kostuums uit die periode. Een bijzondere plek is er voor de schutterij en het muziekkorps van Dokkum en enkele muziekinstrumenten. Ook wordt de ontstaansgeschiedenis van de nu veel voorkomende ansichtkaart verteld.

Aan de hand van programma van het feest kunnen bezoekers dit bijzondere muziekfeest opnieuw beleven dat twee dagen duurde.

Bij de tentoonstelling is een boek te koop, geschreven door directeur-conservator van het museum Ihno Dragt. In het boek zijn naast de foto’s uit de expositie ook verhalen van het feest en de de feestgids opgenomen. Ook wordt de schutterij besproken, met name Luitenant-Kapelmeester Anthonie J. Wolters, die decennia lang de leiding had over het muziekkorps. Het boekje is te koop in de museumwinkel voor € 14,95.

donderdag 14 april 2011

Amelander historie online

Binnen het interessegebied van de Historische Vereniging Noordoost Friesland en haar leden vallen ook twee waddeneilanden: Schiermonnikoog en Ameland. Op beide eilanden zijn historici actief.
Ook de streekarchivaris in Dokkum heeft een directe link met genoemde eilanden. Het Streekarchief beheert de archiefbewaarplaatsen van de drie gemeenten in respectievelijk Dokkum, Ballum (Ameland) en Schiermonnikoog. In elk van de drie bewaarplaatsen worden in hoofdzaak de oude gemeentelijke archieven bewaard. Deze keer aandacht voor Ameland (Wikipedia).

Jan Bleeker beheert twee mooie websites over Ameland. Uit de historie van Ameland omvat een rijke schakering aan verhalen die een overzicht geven van de Amelander historie. Een aparte website betreft de cartografie van Ameland door de eeuwen heen, ook in een boek genaamd Ameland te kaart gepubliceerd begin 2011. Persoonlijk vind ik vooral het oude kaartje van het gebied rond Ameland en Schiermonnikoog, van 1715, erg mooi. Zie https://web.archive.org/web/20150905145155/http://amelandtekaart.webklik.nl/page/1715 en de tekst, verwijzend naar een rode ton boven Ameland: A is den plaets waar den Edele Heer Ernst van Aylua en Den Heer S. B..naght nevens den Heer A. Pinterman anvangh genoomen hebben en d'titteltjes (stippellijn, red.) de Wegh waar de Heeren Uyt en in hebben geseijlt.
In het veelgeprezen boek over Elisabeth de Flines wordt in het hoofdstuk over haar Dokkumer periode uiteraard melding gemaakt van haar man Adriaan Penterman. Ze woonden in het Dokkumer Admiraliteitshuis en Adriaan had zich ingekocht als tonneboeier (de verantwoordelijke voor de betonning van de Friese vaarwegen op oa het Wad).

Hoewel online nauwelijks informatie bevattend (je kunt eventueel tegen betaling een stamboom 'bestellen') is de site van de familie Borsch over Amelander genealogie relevant.
Op Ameland komen diverse katholieke families voor en zelfs de Kardinaal De Jong is een Amelander. De genealogie van de bekende familie Metz staat niet meer live online maar kan nog wel via het internet archief bekeken worden.

Ameland heeft ook diverse mooie musea, waarvan ik persoonlijk Museum Sorgdrager de meest interessante vind.

Jammer genoeg zijn er geen exemplaren van het blad over de Amelander historie, Pollepraat, online. Het zou aardig zijn als iemand de oude jaargangen eens zou scannen en online beschikbaar stellen.

In ons verenigingsblad De Sneuper publiceren we ook regelmatig over de Amelander historie. Ons lid en expert op het gebied van winterse oversteken van het vasteland naar Ameland, André Staal, schrijft regelmatig een interessant artikel.

dinsdag 12 april 2011

De geschiedenis van ons verenigingsblad De Sneuper

Tijdens de ledendag afgelopen zaterdag gaf scheidend eindredacteur Reinder Tolsma een presentatie over de geschiedenis van ons verenigingsblad De Sneuper. Het gaf een mooi inkijkje in de ontwikkeling van een eenvoudig mededelingenblad op A4-formaat tot de huidige gedrukte versie die aangevuld wordt met de diverse digitale media als website, blog en Twitter.
De ruim 50 aanwezigen in het Streekarchief te Dokkum genoten van de herkenbare presentatie en de uitreiking van Sneuper 100 aan wethouder Tytsy Willemsma van Dongeradeel.
Hieronder kunt u zelf de powerpoint-presentatie ook (nog) een keer bekijken.

zaterdag 9 april 2011

Unieke stads- en dorpsgezichten in Dongeradeel, Sneuper 100

Mocht u nog twijfelen dan is dit het moment om lid te worden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland. Voor slechts 15 euro per jaar ontvangt u niet alleen de reguliere 4 Sneupers per jaar (elk 68 bladzijden) maar ook de extra Sneuper 100, het jubileumnummer met nooit eerder gepubliceerde oude foto's van alle dorpen in de gemeente Dongeradeel. Als titel draagt het Stads- en Dorpsgezichten Dongeradeel....de tiid van pake en beppe. Dit nummer, in feite een boek met harde kaft en prachtig ingebonden, is in de losse verkoop ook verkrijgbaar voor slechts 9,95 euro per stuk (op de foto hierboven de voor- én achterkant).
De foto’s komen uit diverse collecties, zoals de collectie Jongeling, collectie Jacobus van de Werff die in de jaren 30 diverse plekjes in de Dongeradelen op de gevoelige plaat vastlegde en de collectie Van Tuinen, afkomstig uit het gemeentehuis van Noordoost Friesland.

Als u het boek per post wilt ontvangen dan is het inclusief porto 12,95 euro binnen Nederland. Bij het Streekarchief in Dokkum en bij Jan de Jager (Kouwe 9, Dokkum) of Reinder Tolsma (Lyts Ein 16, Oosternijkerk) kunt u ook een exemplaar zelf afhalen, zodat u de porto bespaart.

Een voorproefje van het visuele hoogstandje kunt u bekijken via een voorbeeldpagina en de tekst die bij de 200 foto's uit de unieke historische collecties is afgedrukt. Elk dorp in de gemeente Dongeradeel heeft minimaal 3 oude foto's, de grotere wat meer dan de kleinere. Een prachtig kado ook voor uw familie in een van de dorpen of voor degenen die er ooit woonden!

Online bestellen kan eenvoudig via ons bestelformulier. Zodra de betaling binnen is wordt het boek toegezonden.

vrijdag 8 april 2011

Reinder Tolsma blijft altijd sneuper (Nieuwsblad Noordoost-Friesland)

Zaterdag 9 april neemt hij officieel afscheid als redacteur van het blad van de Historische Vereniging Noordoost Friesland, de Sneuper. Reinder Tolsma is mede-oprichter van de vereniging en Sneuper maar vindt het na 25 jaar welletjes. Het Nieuwsblad van Noordoost Friesland/ Nieuwe Dockumer Courant heeft vandaag een mooi artikel over zijn loopbaan bij de vereniging. Overigens moet u niet denken dat onze 'Foeke Sjoerds' (schoolmeester en geschiedschrijver) ook stopt met het schrijven van artikelen. Daar kunnen we hem nog niet bij missen.
Op de ledendag in Dokkum wordt ook het jubileumnummer Sneuper 100 uitgereikt, een bijzonder fotonummer met harde kaft, een gratis extraatje voor onze leden.
Uit het artikel in het Nieuwsblad voor Noordoost Friesland: In het Streekarchief Noordoost Friesland in Dokkum is zaterdag de presentatie van de honderdste Sneuper. Dit jubileumnummer van het orgaan van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland staat vol met historische, niet eerder gepubliceerde foto’s uit Dongeradeel.
Reinder Tolsma (60) uit Oosternijkerk is een van de redacteuren van De Sneuper. Hij was er vanaf het begin bij, maar vindt het nu welletjes. Wie mocht denken dat geschiedenis zijn favoriete vak was, heeft het
mis. Dat was namelijk natuurkunde.

Tolsma is dan ook bij toeval met historisch onderzoek in aanraking gekomen.
,,Yn 1977 wie der in aksje Geef om de natuur. Sa kaam ik by de bakker en dy syn soan fertoande dia’s fan doarpsgesichten. Dat fûn ik nijsgjirrich. In jier letter wie der in doarpsreuny. Se fregen my om in skiednisboek
oer it doarp te meitsjen, en dêrnei bin ik skriuwen bleaun. Oer famyljes, pleatsen, skoallen, tsjerken en ‘e muzykferiening.’’
In datzelfde jaar meldde Tolsma zich aan voor de cursus oud schrift, die werd gegeven door streekarchivaris
Wim Keune. Elke dinsdagavond kwam het clubje bijeen in het archief, dat toen nog boven de brandweerkazerne aan de Rondweg was gevestigd. Toen de cursus afgelopen was zat de gang naar het archief er in. De een zocht iets over zijn familie, de ander was meer geïnteresseerd in de kerken van zijn dorp en een derde wilde meer weten over de huisvesting van de voorouders. Allemaal deden ze hun eigen onderzoeken, maar op voorstel van Keune bundelden zij hun krachten in de Vereniging van Amateur Archief Onderzoekers. Het woord amateur verdween overigens al gauw uit de naam.
Volgens de statuten is de vereniging in 1988 opgericht, maar volgens Tolsma werd de basis al twee jaar eerder gelegd. Hij vormde samen met Jaap Heeringa en Eimert Smits het eerste bestuur en dat trio was ook de redactie van De Sneuper. Het blad verscheen in 1987 op A4-formaat en de dertien pagina’s werden gevuld met bestuursmededelingen. In het volgende nummer stond een overzicht van de leden en de onderzoeken waarmee ze zich bezig hielden. De vereniging veranderde in de loop der jaren van samenstelling.
De club herbergde niet meer alleen archiefonderzoekers, vandaar dat de naam in 2004 werd gewijzigd in Historische Vereniging Noordoost-Friesland. Er zijn op dit moment 450 leden en nog steeds wordt bijgehouden welke onderzoeken door wie worden verricht, nu aangevuld met emailadressen!

De Sneuper ontwikkelde zich tot een podium voor vraag en antwoord, zegt Tolsma. Lees verder het gehele artikel (pdf) in het Nieuwsblad van Noordoost Friesland.

donderdag 7 april 2011

Doutzen Kroes in film Nova Zembla alleen op Terschelling?

'Van uw society verslaggever' zou ik als bron bij dit blogartikel kunnen zetten. Via Twitter kwamen de afgelopen dagen al de geruchten naar boven dat Doutzen Kroes een rol zou gaan spelen in de nieuwe film van Reinout Oerlemans 'Nova Zembla'.

Volgens de eerdere berichten zal deze film worden opgenomen in 3D (driedimensionaal), voor een extra ruimtelijk en pakkend effect.
Oerlemans is nota bene van plan de opnamen in het Arctische gebied op Spitsbergen en Groenland te gaan doen, waarschijnlijk vanwege de aanwezige faciliteiten zoals hotels en een luchthaven. Die heb je volgens mij op Nova Zembla niet en ik denk ook niet dat je toestemming krijgt daar de boel op stelten te komen zetten.
(Foto: Omrop Fryslan)

Vanochtend om een uur of 10 twitterde Doutzen vanaf haar iPhone al dat het vandaag een speciale dag zou worden, dus kon je op je klompen wel aanvoelen dat het nieuws officieel bekend gemaakt ging worden. En inderdaad, rond 11 uur volgde de persconferentie in het Amsterdamse Hilton Hotel (ik fietste er toevallig langs).

Het is toch leuk dat de mooiste vrouw van Noordoost Friesland een rol gaat spelen in dit epische verhaal. Blijkbaar gaat ze de vrouw van bemanningslid Gerrit de Veer spelen, een van de slechts 17 bemanningsleden op het schip van Barents en Van Heemskerck dat uiteindelijk strandde op Nova Zembla. En zoals geschetst in mijn blogartikel van maart 2010 over de bemanning was het al de derde poging om een Noordoostelijke doorgang boven Rusland langs naar het Verre Oosten te vinden. Die doorgang is nog steeds erg lastig getuige de mislukte poging van zeezeiler Henk de Velde enkele jaren geleden om hetzelfde te doen. Maar volgens Louwrens Hacquebord kunnen we over afzienbare tijd gewoon rechtdoor over de Noordpool naar China.
De vader van Doutzen Kroes in de film, de Vlaams/Amsterdamse cartograaf Petrus Plancius, wordt gespeeld door Jan Decleir. Toevallig speelde hij recent de hoofdrol als Bonifatius in de korte film De schaduw van Bonifatius, waarin hij oud-Fries sprak!

Dat Doutzen wel de nodige weerstand in haar genen tegen barre omstandigheden heeft doet haar kwartierstaat (stamboom) vermoeden. Haar Dokkumer opa Douwe Kroes voltooide de Elfstedentochten van 1941, 1942, 1954 en 1956. Of ze die weerstand echt nodig heeft tijdens de opnamen is maar de vraag. Er gingen immers geen vrouwen mee naar zee tijdens de expedities van de Terschellinger Willem Barents. Zal het voor haar dan beperkt blijven tot Amsterdam of Terschelling?

Hoe dan ook, deze rol zou een mooie opmaak kunnen zijn voor de rol van Lucretia Jans in de al jaren aangekondigde verfilming van de Ondergang van de Batavia, met de Dokkumer VOC-onderkoopman Jeronimus Cornelisz in de hoofdrol. Uit betrouwbare bron weet ik dat regisseur Paul Verhoeven al sinds de premiere van Zwartboek het filmscript af heeft. Het probleem zit hem in de financiering die mogelijk vanuit de Australische filmindustrie moet komen. Russell Crowe zou de rol van Jeronimus Cornelisz moeten spelen en als de eveneens Australische Nicole Kidman niet beschikbaar is tip ik Doutzen!

woensdag 6 april 2011

Baron Van Sytzama

Door Klaas Pera.

Toen de Fransen ons land bezetten, moesten alle jongemannen zich inschrijven voor de militaire dienstplicht. Ook baron Johannes Galenus van Sytzama moest verschijnen. Dat heeft hij ook keurig gedaan. De inschrijflijst van Friens is bewaard gebleven. Het merkwaardige is, dat baron Van Sytzama niet geschikt wordt bevonden voor de krijgsdienst. Net voor de Franse tijd heeft hij zelf ontslag genomen uit het Staatse leger. Hij was daar officier. Als er iemand geschikt was om als militair werkzaam te zijn, was hij het wel. De Fransen waren echter vreselijk bang, dat ze het Paard van Troje binnen zouden halen.

Dhr. Otto Kuipers bij Tresoar heeft mij uitgelegd wat er op de bijgaande lijst van weerbare mannen staat vermeld bij Van Sytzama:
Johannes Galenus Sytzama
N. B. Is officier geweest onder de guarde dragonders, doch heeft zijn dimissie verzogt en bekomen; onbetrouwd”
(Hij heeft ontslag gevraagd en gekregen; onbetrouwbaar, want hij was een vurig orangist)

Vervolgens staat hij in zijn eigen buitenverblijf de Beslinga State te Friens onder huisarrest, zo lang de Fransen aan de macht zijn. In die tijd raakt hij een beetje aan de bedelstaf, heeft geen geld meer voor een tuinman en moet zelf noodgedwongen voor hovenier spelen. Na de Franse tijd komt echter zijn eerherstel. Hij wordt door Willem Frederik van Oranje opgedragen om een regiment Zware Dragonders te Leeuwarden op te richten. Van Sytzama is dan blij, dat hij de periode van de “Franse benden en barbaren”, zoals hij ze zelf noemt, kan afsluiten.

dinsdag 5 april 2011

Boek Wierum en haar bewoners gepubliceerd

Afgelopen week werd het boek van onze secretaris Jan de Jager over Wierum en haar bewoners vanaf 1650 gepresenteerd. Voor een zaal met ongeveer 75 personen werd het boek na een korte presentatie overhandigd.

Het boek kost 45 euro en er is een aparte cd a 3 euro met de index te krijgen. Deze prijzen zijn exclusief verzendkosten a 7 euro. Het boek lijkt deze week al uitverkocht te raken (oplage 150). De Leeuwarder Courant van zaterdag 2 april bericht ook over de uitreiking. Journalist Marius Dussel concludeert dat Wierum eigenlijk nooit de Ramp van 1893 (10 jaar na de nog grotere Ramp van Moddergat) te boven is gekomen. Bij de ramp kwamen 22 vissers om en vergingen 13 van de 17 vissersschepen. Ook uitgebreide aandacht voor de onderkoning van Wierum, Gosse Smit, en de 'blanke papoea' Freerk Kamma.

In het boek van zo'n 700 pagina's staat de genealogie van de Wierumer families vanaf 1650, afgewisseld met verhalen en ongeveer 1000 illustraties. Informatie over het boek kunt u verkrijgen door Jan de Jager te mailen.

zondag 3 april 2011

Friese tjalkschipper Karsten Hoytes zonk als baksteen in 1752

De vondst van een scheepswrak in het Hoornse Hop, de baai van Hoorn, heeft een prachtig boek opgeleverd met als titel Gezonken als een baksteen. Het is uitgegeven door de Stichting Archeologie West Friesland, waar via hun site het boek voor slechts 21 euro te bestellen is.

Het Fries Scheepvaartmuseum te Sneek organiseert onder dezelfde titel, Gezonken als een baksteen, een tentoonstelling over de achtergronden van de vondst van de gezonken hektjalk uit 1752, de geborgen delen van de oorspronkelijke lading, scheepsmodellen, kaarten, aardewerk en andere voorwerpen die het dramatische verhaal van dit schip laten zien. Tegelijk vertellen zij over de anonieme, dagelijkse praktijk van de wilde vaart over de Zuiderzee, die veel minder bekend en beschreven is dan de beurtvaart.

In 2002 werden er op de bodem van het Hoornse Hop, een deel van het Markermeer ten zuiden van Hoorn, de resten gevonden van een onbekend schip. Onderzoek door duikende leden van de Historische vereniging de Suyder Cogge wees uit dat het ging om een vrachtschip geladen met duizenden gele baksteentjes, dakpannen, plavuizen en een groot aantal fraaie witte borden, waarvan enkele waren voorzien van de tekst "Makkum 1752."

Nauwkeurige sonarmetingen lieten de kenmerkende vormen van een tjalk zien, een type dat eeuwenlang een alledaagse verschijning op de Zuiderzee was geweest. De lading maakte het aannemelijk dat het schip uit Friesland afkomstig was of in ieder geval daar was geladen. Over de precieze herkomst was echter niets terug te vinden in het wrak.
Lange tijd leek het alsof het verhaal van dit anonieme schip verder onbekend zou blijven. In 2010 echter werd een klein stukje tekst uit 1752 gevonden in de Nederlandsche Jaerboeken, waarin het vergaan van het schip wordt beschreven. Het vrachtschip bleek de tjalk van de Friese schipper Karsten Hoytes te zijn, afkomstig uit Makkum. Het schip verging onder onopgehelderde omstandigheden in de nacht van 2 op 3 november 1752 in het zicht van de Hoornse haven.
Het wrak, gecombineerd met de nu bekende historie daarvan, biedt een unieke kijk op de handelsrelaties tussen Friesland en Hoorn, bovendien geeft het een glimp van de historische rijkdom die nog over de bodem van de voormalige Zuiderzee verspreid moet liggen. Al met al een prachtig voorbeeld van de wisselwerking tussen scheepsarcheologie, historisch onderzoek en genealogie!

N.B. In 1891 verongelukte ook een schip dat vanuit Makkum voer, nu voor de kust bij Moddergat met een lading dakpannen. In Friesland Zoals het Was wordt via een krantenknipsel uit april 1891 beschreven hoe visser W.P. de Vries de kapitein redde, terwijl de stuurman al overboord was geslagen.

Tijdschrift Fryslan in teken van strijd tegen water

Het tijdschrift Fryslan van het Fries Genootschap van maart 2011 staat in het teken van de strijd tegen de wateroverlast.

In dit themanummer:
- Mosterd na de maaltijd, over mosterdpotjes als aandenken aan het oversteken van de Zuiderzee op de schaats
- Kustlijn en blokhuizen van Harlingen en Stavoren
- Opsterlandse veenderijen onder water, door Kerst Huisman
- Watersnoodramp 1825
- Het probleem van de waterafvoer, door Siem vd Woude
- Verhaal achter pestbosjes
- Herre Kingma en de zeedijken
- Wie was ir. Wouda (naar hem werd het Wouda-gemaal in Lemmer genoemd).
- Nieuw leven van de Secretaris Schumacher, de Terschellinger reddingboot. Toevallig meldt Omrop Fryslan ook net dat er in Moddergat de oude reddingsboot Buma 2 gerestaureerd gaat worden. Deze heeft tot 1942 dienst gedaan.
- De warme ontvangst van Anna van Hannover in Friesland (zij trouwde met de Friese stadhouder Willem Karel Hendrik Friso).

zaterdag 2 april 2011

Database Friese strafzaken na 1838 sterk uitgebreid

Tresoar meldt dat de database Strafrecht is uitgebreid met 20500 namen van veroordeelden. In totaal bevat de database nu plm. 230.000 namen. Een samenvatting uit de Onderzoeksgids Strafrechtspraak 1811-1940 vindt u hier.
In de database vindt u gegevens over personen die als gedaagde zijn verschenen voor de arrondissementsrechtbanken van Heerenveen, Leeuwarden of Sneek. Deze database is nog in opbouw maar omdat inmiddels alle rollenboeken en indices door de FAF/VAF zijn gedigitaliseerd kan ook worden gezocht in die rollenboeken waarvan de gegevens nog niet in de database zijn ingevoerd.

Gebruik hiervoor het zoekscherm waarmee u op woorden in de rollenboeken kunt zoeken.

Een van de medewerkers van Tresoar heeft een instructiefilmpje gemaakt over hoe u gericht kunt zoeken in de database: