woensdag 24 september 2014

De Sneuper 115 met Vribon, Hugenholtz en Friese relieken uit 13e eeuw

Het najaarsnummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 115, toont een bijzonder
covermodel: het Dokkumer automerk Vribon.
De auto was een creatie van Eelco de Vries en Herman Bontekoe, die in 1949 begonnen met bouwen. Dirk de Jong leverde met de tekst vele unieke oude foto's!
In oktober 1819 strandde het smakschip de Albion tijdens een reis van Leith naar Hamburg op de Engelsmanplaat. Arjen J. Dijkstra uit Nes schetst het geharrewar tussen de eigenaren en de strandvonder.
Wederom tonen we foto's van een familiebijbel met zilveren beslag, deze keer uit de familie Feenstra.
En op basis van verder onderzoek door Hans Zijlstra en Jacob Roep schreef Hollumer Arend Jan Hakman een nieuwe status van de reeks glas-in-loodramen van 1679 uit de NH Kerk te Hollum op Ameland. Met nieuw gevonden ramen!
Wibo Boswijk komt met een bijzonder verhaal over relieken van Friese abten uit de 13e eeuw, die met een omweg in Belgische abdijen zijn terechtgekomen. 

Zo is De Sneuper 115 weer gevuld met voor elk wat wils en gevarieerde artikelen, waar de volgende keer misschien ook uw onderzoek of tekst tussen kan staan. Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in!
Dat en nog veel meer in dit najaarsnummer van De Sneuper:

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Made in Dokkum: De Vribon auto, Dirk de Jong
- De ongelukkig vaart van de Albion, Arjen J. Dijkstra (Nes)
- Familieschilderij dominee Jan Douwes 2, Ihno Dragt

- Onbekend schilderij Gosling Posthumus: dominee Hugenholtz, Ihno Dragt
- Vervolg kerkramen Hollum 1679, Ameland, Arend Jan Hakman m.m.v. Hans Zijlstra en Jacob Roep
- Heilig Fries DNA in abdij Tongerlo (België), Wibo Boswijk
GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- Meindersma's en Meindertsma's, deel 2, Sake Meindersma
- De Keegstra's in Wierum, het Schoor en Burum, Foppe Duinstra
- Een familiebijbel met zilverbeslag, Willemke Feenstra
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare..., Ihno Dragt

- De koffer van Mathilde: Het Rijksdaggebouw in Berlijn, Hilda Bouta
- HERALDIEK: stadswapens van Dokkum, Rudolf Broersma

- INGEBOEKT:Het boek van de Ee, bespreking door Warner Banga
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
- Digitaal verhaal: Briefjes, Familiewapens en helden, Hans Zijlstra


Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum, Oosternijkerk en Amsterdam zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier.  

Tevens kondigen we de Najaars-Ledendag van 2014 aan die door onze vereniging op zaterdag 4 oktober 2014 in het IJstijdenmuseum aan de Schoolstraat 29B te Buitenpost wordt gehouden. Op het programma staat een rondleiding door het museum en een lezing over de geschiedenis van Achtkarspelen. Ook kunt u de Kruidhof bezoeken. Voor het gehele zin wat te doen dus! Noteert u het in de agenda en meldt u aan via onze penningmeester!  
En, last but not least, onze leden kunnen De Sneuper ook als pdf ontvangen als ze dat willen (stuur een mail)! 

dinsdag 23 september 2014

Aan tafel met Historisch Tijdschrift Fryslan

In de nieuwe editie van Historisch Tijdschrift Fryslan gaat het om wat er zoal ter tafel kwam in Friese huisgezinnen, met nadruk op de enorme veranderingen in het laatste kwart van de 18e eeuw en de eerste helft van de 19e eeuw.
Eind 18e eeuw veranderen de eetgewoonten op het Friese platteland in rap tempo. De gewoonte verdween om 's ochtends vroeg warm te eten, pap en vis werden veelal vervangen door vooral de aardappel, zeker toen de graanprijzen stegen. Vissersplaatsen als Wierum en Moddergat hielden nog vast aan vis: vers, gedroogd, gezouten en gerookt, gekookt, gebakken of gestoofd. Na de Eerste Wereldoorlog nam de invloed van het landbouwhuishoudonderwijs snel toe en onstond het eetpatroon dat we nog steeds kennen: éen warme maaltijd met aardappels, groente en vlees per dag.
In Friesland is redactrice Jeanine Otten op enthousiaste wijze bezig met de geschiedenis van voedsel, eten en eetcultuur. Naast twee artikelen van haar hand (o.a. over Doumastate te Sexbierum) schrijft Ruud Spruit over een dagelijkse zorg van onze voorouders, het conserveren van voedsel.
In de Cold Case beschrijft Nelleke IJssennagger de Anglo-Friese betrekkingen. Dit was het thema van een internationaal en interdisciplinair congres in het Fries Museum: Across the North Sea. De vele betrekkingen tussen het Engelse en Friese gebied in de periode na de Romeinse tijd tot in de Vikingtijd zijn bekend uit de taalkunde, archeologie, letterkunde, rechtsgeschiedenis en runologie.
De Beneficiaalboeken van Friesland van 1543 zijn als bronnenpublicatie opnieuw uitgegeven. Tijdens een studiedag bij de Fryske Akademy werd het kloeke boek gepresenteerd. Er wordt ook een CD-ROM met de volledig doorzoekbare tekst bijgeleverd.
En het bekende standbeeld van de Friese stamboekkoe, Us Mem, aan de Harlingerstraatweg in Leeuwarden, is dit jaar 60 geworden. Reimer Strikwerda doet verslag.

zondag 21 september 2014

Vondst oude grafzerk Dokkumse in kerk Schalsum

Onze Friese inscriptiespeurder Hessel de Walle deed recent een interessante vondst in de NH Nicolaaskerk van Schalsum (Franekeradeel). Al zo'n drie jaar geleden waren er werkzaamheden in de kerk, die blijkbaar weer enkele grafstenen hebben blootgelegd.
Notabene (nog steeds) halfverscholen onder een loodzware brandkast was de steen te zien met het volgende opschrift:
... ...er ... scholen te ... 10 aug 1732 ... dec 1805
 
[Klasina Martina de] Crane in leven geliefde egtgenoote van Isaac Telting  oud secretaris en notaris te Franeker.
 
Zij werd geboren te Dockum den 26 mei 1783 en overleed te Franeker den 15 november 1812

Klasina Martina was de dochter van Jan Willem de Crane (1758-1842), rector der Latijnsche school in Dokkum en lid van het Dokkumer leesgezelschap Ledige Uren Nuttig Besteed. De moeder van Klasina was Trijntje Groenewoud uit Dokkum. Er is zelfs nog o.a. een brief bewaard gebleven in Tresoar van vader Jan Willem aan Trijntje (Nynke) uit 1817 en een Album Amicorum (1780-1808).

Hij was een zoon van Martinus Isaac de Crane en Claesje van Beek uit Hoorn. De data van Claesje van Beek voldoen perfect aan de bovenste data op de grafzerk. Ze ligt dus in het zelfde graf als haar Dokkumer kleindochter begraven.
In het boek van Ihno Dragt over Vijf vriendenalbums uit 1830-1850, Social Media in 19e-eeuws Dokkum, worden op pagina 12 de portretten afgebeeld van vader Jan Willem de Crane en dochter Klasina Martina, (collectie Museum Martena en eigendom van de OKS) geschilderd door de beroemde Willem Bartel van der Kooi in 1811, het jaar van haar huwelijk met notaris Telting. Ze overleed dus het jaar daarna, na de geboorte van een dochtertje. Zelf was ze enig kind. Er was ook nog een tweeling geboren, maar die overleed kort na de geboorte in 1786 aan de kinderpokken. Wat een drama in deze familie!

donderdag 18 september 2014

Zomereinde in Bears

Een prachtig dorp in een prachtig landschap in de Friese nazomer … bestaat er een mooier décor voor een middag met geschiedenis, landschap en literatuur? Op zaterdag 20 september a.s. organiseert Tresoar in samenwerking met De Culturele Onderneming deze bijzondere gebeurtenis. Historici, schrijvers, muzikanten en dichters nemen u mee naar het land van verleden en heden en naar het land van de verbeelding.

Programma:
15.00-16.00 wandeling rond en door Beers (Littenseradeel, nabij Leeuwarden). Geograaf Meindert Schroor en historicus Bert Looper vertellen over de landschappelijke en literaire geschiedenis van dorp en streek. U kunt in dit uur op elk moment de wandeling beginnen en u komt dan onderweg de sprekers tegen.
Om 16.30, aansluitend aan de uitreiking van de Rely Jorritsmaprijs in de kerk van Beers vinden op drie locaties diverse optredens plaats. De optredens worden drie keer herhaald zodat u alles kunt meemaken:
  • Kerk van Beers: bijdragen van Simen de Jong, Forina van der Zee en Geert Nauta, winnaars van de Rely Jorritsmaprijs
  • Dorpshuis: optreden van de Friese folkgroep Reizger
  • Terrein Uniastate: verhalen van Matthijs Deen, schrijver van het succesvolle boek De Wadden
De optredens beginnen om 16.30, 17.15 en 18.00

Kaarten, wandelroute en programma zijn op 20 september voor € 10,- verkrijgbaar bij het dorpshuis. U kunt ook kaarten bestellen via info@tresoar.nl.

woensdag 17 september 2014

Nieuw boek Nes en haar bewoners

Na het succesvolle boek “Wierum en haar bewoners”, waarvan inmiddels 300 exemplaren zijn verkocht, verschijnt in oktober 2014 het boek: Nes en haar bewoners.

Dit boek bevat ruim 700 bladzijden en beschrijft wie er allemaal in Nes (Westdongeradeel) woonden vanaf ongeveer 1700.
Afwisselend staan er artikelen over Nes in het boek en niet te vergeten een ruime hoeveelheid foto’s.

U kunt dit boek nu reeds bestellen en er zeker van te zijn dat er voor u een exemplaar beschikbaar is.
De prijs bij voorintekening is € 40.
Daarna gaat het boek € 45 kosten.

Hoe kunt u het boek bestellen?

Door een email te sturen naar: kouweg@knid.nl onder vermelding van boek (en) Nes en natuurlijk uw adres gegevens.
Of per brief naar: J de Jager, Kouwe 9 9103 PE Dokkum
Als het boek gepresenteerd wordt krijgt u bericht/ of waar en wanneer u het boek kunt afhalen.

zondag 14 september 2014

Historicus Arjen Dijkstra nieuw lid Fryske Akademy

Afgelopen vrijdag maakte de Fryske Akademy tijdens de Akademydei de nieuw benoemde leden van 2014 bekend, die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de Friese cultuur en wetenschap.
Onder de zeven nieuwe leden bevond zich Arjen Dijkstra, ons lid uit Metslawier en naamgenoot van onze secretaris uit Nes.
Hij treed daarmee in de voetsporen van vele van onze leden. Zo uit mijn hoofd zijn van onze leden ook lid van de Fryske Akademy:
  • Reinder Tolsma
  • Jan Walda
  • Guus Bary
  • Hessel de Walle
  • Gerard Mast
  • Pieter F. Visser
  • Wybo Palstra
  • Melle Koopmans
Dus beste medesneupers: blijf u inzetten voor de Friese cultuur en wetenschap, en wellicht wordt u ooit op eervolle wijze benoemd tot lid van de eerbiedwaardige Fryske Akademy!

Update: En natuurlijk vergeet ik dan diverse namen. Dit is de eerste (via Hilda Bouta):
Oebele Vries.

zondag 7 september 2014

Kanonnen Van Bouricius in kasteel Hackfort te Vorden

Op zondag 7 september hield de Vereniging Natuurmonumenten bij Kasteel Hackfort te Vorden (De Achterhoek) een Hackfortfestival. Tijdens deze dag werd er rondom het kasteel een open dag
gehouden met allerlei kraampjes en kon, anders dan normaal, een deel van het kasteel bezichtigd worden. De entree was via het souterrain met mooie oude originele tegels in het wit. Vervolgens de trap op naar een klein portaal met enkele foto's van de familie Van Westerholt. Over hen is nog niet zo lang geleden een leuk leesbaar boek verschenen waarin allerlei intriges in deze adellijke familie worden beschreven: Adel in opspraak.
Even verder een grote zaal waarin feesten en partijen worden gegeven, met een schouw die aan weerszijden was verfraaid met familiewapens uit de kwartierstaten van de voormalige bewoners. Tot zover mooi maar niet heel bijzonder.
In de hal is veel bekleed met eikenhout maar helaas is de monumentale trap naar boven versperd omdat op de verdieping privé-appartementen zijn ingericht. Aan weerszijden van de trap zijn twee mini-kanonnen opgesteld die ook ogenschijnlijk niet heel bijzonder zijn. Maar toen ik er wat beter naar keek zag ik de naam VAN BOURICIUS. En toen dacht ik: Hey, die naam ken ik. Ik heb wel eens een blogje aan de kannoneerbootkapitein Willem Livius van Bouricius gewijd (actief in de Slag bij de Doggersbank)! Dat is grappig. Nu zomaar twee oude kanonnen (van ongeveer een meter lengte) in de hal van een kasteel in Vorden. Op de kanonnen duidelijk het familiewapen met daaronder de familienaam in hoofdletters. Hoe zijn die daar nu weer terecht gekomen? Thuisgekomen heb ik er via Google nog even naar gezocht maar ik heb tot
nu toe niet kunnen vinden hoe het precies zit. Zijn het gewoon sierkanonnen of zullen ze ook echt gebruikt zijn? En zijn ze inderdaad afkomstig van kanonneerbootkapitein Willem Livius van Bouricius (1746-1793) of van een andere telg uit de familie? Het Wapenboek Hesman (1708) laat zien dat de familie Bouricius of Bourix drie (rood) geopende gouden granaatappels, boven elkaar heeft. Iemand verder een idee?

dinsdag 2 september 2014

Foppe van Aitzema als Herr zu Lipperode, Silly und Ailssheim in adelstand verheven

Veel mensen zouden maar al te graag van adel zijn. Een mooie dubbele achternaam en prachtige
Geheimschrift familie Van Aitzema
titels. U kunt wel nagaan dat daar ook wel eens mee gesjoemeld werd, soms met de nodige (onbedoelde?) humor.
Een telg uit de familie Van Aitzema, de zoon van Schelte van Aitzema, Foppe (ca 1580-1637), was daar een mooi voorbeeld van.
De Navorscher berichtte erover: Grappig was, in 1635, de ijdeltuiterij van Foppe van Aitzema, die door de Duitse Keizer in de adelstand verheven, opgaf te zijn: Herr zu Lipperode, Silly und Ailssheim.
Deze ogenschijnlijk Duitse of Engelse plaatsnamen waren in werkelijkheid een alias voor de Friese dorpen Lioessens, Jislum en Aalzum (in Oostdongeradeel en Ferwerderadeel), in ieder geval plaatsen waarin hij een of meer doodgewone boerenplaatsen bezat. Zie De Navorscher dl 38, blz 623 enz.
Van Aitzema was in 1617 gezant voor de Hanzesteden en verbleef tien jaar in de omgeving van Lübeck. Van Aitzema onderhandelde samen met Reinier Pauw met Christiaan IV van Denemarken, die de scheepvaart op de Elbe controleerde. Ook tijdens de Dertigjarige Oorlog was Foppe van Aitzema onderhandelaar, nu met de Habsburgse keizer Ferdinand II. Deze verhief hem dus in de adelstand.
Een ander, niet zo bekend, feit over deze familie is dat ze regelmatig onderling schreef in geheimschrift (zie ontcijfering p.8). Geen wonder als je bedenkt dat de diplomaten in de familie ook vaak spion waren. Lieuwe van Aitzema was zijn neef.
Foppius Scheltonis ab Aetzema was de Latijnse versie van zijn naam.