donderdag 30 maart 2017

Voorjaarsledendag op zaterdag 15 april in De Posthoorn te Dokkum

De Voorjaarsledendag van 2017 van de Historische Vereniging Noordoost Friesland zal plaatsvinden op zaterdag 15 april in De Posthoorn te Dokkum, aan de Diepswal.

Piet de Haan zal dan spreken over de Dokkumer binnenstad en het Binnendiept. Ook zal er een
toelichting van Warner Banga zijn op de speciale Sneuper over de Dokkumer biergeschiedenis.  

Ons nieuwe trio jonge redacteuren voor onze Facebook-pagina (Like ons!) zal zich voorstellen: Jacob Roep, Nykle Dijkstra en Theo Delfstra.

Tijdens de ledenvergadering is er een speciale aanbieding omtrent het oral history boek Op de Praatstoel 2: leden kunnen nu voor 10 euro het 400 pagina dikke hardcover boek aanschaffen. Ook mooi om weg te geven aan een vriend of kennis!

En uiteraard kunt u ook nog genieten van de monumentale Dokkumer binnenstad of nog even naar het naastgelegen Museum Dokkum gaan.
 
Komt allen tezamen en meldt u aan bij penningmeester Arjen Dijkstra of telefoon 0519 -589674 (graag na 19.00 uur)!

woensdag 29 maart 2017

Historisch tijdschrift Fryslân met Dokkumer Jaco, Willem Bartel vd Kooi en Schaaf

Op de cover van Historisch Tijdschrift Fryslân, het tweemaandelijkse tijdschrift van het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur, zowaar een persoon met duidelijke link naar Dokkum: Jaco Muller!

Hoewel hij in Amsterdam berucht werd en een enorme mythe-vorming rond hem plaatsvond, lagen zijn roots in Noordoost-Friesland. Weliswaar geboren in Duitsland maar in 1701, op jonge leeftijd, streek hij met zijn moeder Catharina Muller en stiefvader Johan Melchers Overklammer in Dokkum neer. In 1702 werd er zijn halfbroer Johan Clement geboren. Met een bende ging hij op rooftocht, eerst met valse collectes, en kwam hij uiteindelijk in Amsterdam terecht. Hier eindigde hij geradbraakt op het schavot. Hedentendage is hij nog bekend vanwege zijn 'Fort van Sjako' aan de Amsterdamse Elandsgracht.

Willem Bartel van der Kooi werd in 1768 te Augustinusga geboren en werd o.a. opgeleid door huisschilder Wessel Pieters Ruwersma uit Buitenpost. Hij is bekend van zijn portret van een zittende Eise Eisinga maar ook in het Rijksmuseum hangen prominent enkele van zijn schilderijen, waarop o.a. zijn kinderen figureren (momenteel recht tegenover het grootste schilderij van het museum, de Slag bij Waterloo). Willem was een geliefd en beschaafd portrettenschilder!

Marlies Stoter beschrijft een oude foto uit de collectie van het Fries Museum met daarop de werknemers van Slagerij Van der Weide in Leeuwarden.

En Hester Postma van HCL bespreekt de stank van de 'parfumeriefabriek' in Leeuwarden: de gemeentereiniging!

Culinaire avonturen kunt u lezen in het stuk van Jeanine Otten over De Vriesche Keukenmeid en Verstandige Huishoudster uit 1772, met een recept voor boerenkool.

Sjoerd Pieters Schaaf uit Vrouwenparochie was een kleine patriot die verdwaalde in de grote politiek. Nazaat Sjoerd Schaaf tekende zijn levensverhaal op.

Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog kwamen diverse deserteurs naar Friesland. De Duitser Joseph Laubacher was een van hen en kwam in Sumar terecht.

Hanno Brand van de Fryske Akademy is per 1 februari benoemd tot bijzonder hoogleraar Fryslan in de handelsnetwerken van pre-industrieel Europa (1000-1800) aan de RUG.

Het Fries Genootschap is dé vereniging voor iedereen met belangstelling voor de geschiedenis en cultuur van Fryslân. Het Genootschap heeft een traditie die teruggaat tot de oprichting in 1827, maar is er in de eerste plaats voor de mensen van hier en nu, voor de Friezen en voor hen die zich met Fryslân verbonden voelen.

Het Fries Genootschap geeft naast Historisch Tijdschrift Fryslân ook het wetenschappelijk jaarboek De Vrije Fries uit, en organiseert allerlei activiteiten op historisch gebied, zoals excursies, lezingen en symposia.

zondag 26 maart 2017

Friesland promotie aan de Cote d'Azur deze zomer

Naast het vrijwilligerswerk voor de Historische Vereniging Noordoost-Friesland en jaarboek De Vrije Fries heb ik vorig jaar ook met George Homs en Wibo Boswijk de Tinco Lycklama Foundation opgericht. Inmiddels heeft deze officieel de ANBI-status.

De stichting brengt het opmerkelijke leven van de Friese jonkheer Tinco Lycklama a Nijeholt (1837-1900) uit Beetsterzwaag in beeld. Op de langere termijn zullen ook andere levensverhalen op multimediale wijze gepresenteerd worden.

Uitgangspunt is het digitaliseren van archivalia die op verschillende plekken verspreid liggen. Zo hebben we inmiddels vele foto's uit de 19e eeuw, 150 brieven van en aan Tinco (met behulp van de familie van kenner Ernst Huisman) en diverse archiefstukken gedigitaliseerd.

Tinco is na zijn jeugd in Friesland gaan studeren in Utrecht en Groningen (bij Vindicat was hij ook praeses van de muziek- en schietvereniging, in 1856/57) en is daarna gaan reizen via Rusland, de Kaukasus en het Midden-Oosten (o.a. Irak, Iran, Syrië en Israel), van 1865-1868.
In Jeruzalem liet hij zich bekeren tot het katholieke geloof.

Na terugkomst richtte hij in het Eysingahuis te Beetsterzwaag een Oriëntaals museum in, dat hij echter binnen 2 jaar weer sloot en in zijn geheel verplaatste naar het Franse Cannes aan de Cote d'Azur, toen nog een slaperig vissersstadje. Zijn collectie aan archeologische vondsten, schilderijen (o.a. uit de Perzische Qajar-dynastie) en persoonlijke eigendommen vormden daarmee de basis van het stadsmuseum boven op de heuvel: Musee de la Castre.

Hij trad op 21 juli 1875 te Oosterhout in het huwelijk met de katholieke Juliana Agatha Jacoba thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (Oosterhout, 11 juni 1845 - Leeuwarden, 11 juni 1914), dochter van Gemme Onuphrius Tjalling Burmania, baron thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (1806-1862) en Hendrika de Hoogh (1803-1880).

Tijdens zijn leven aan de Franse kust organiseerde hij grote gekostumeerde bals, waar de creme de la creme van de toenmalige high-society aan deelnam. Hij liet die feesten ook op diverse schilderijen vastleggen. In de binnenstad liet hij, de nu nog bestaande, Villa Lycklama, Villa Burmania en Villa Eritia (de naam van zijn zus) bouwen, welke vlakbij de huidige Rue Lycklama liggen.
Zijn reisavonturen legde hij vast in vier kloeke delen van in totaal 2200 pagina's Franstalige tekst. Ook schreef hij diverse muziekstukken. Deze hebben we onlangs herontdekt in de nationale bibliotheek in Parijs en zouden we graag weer ten gehore willen brengen. Een klein stukje van de mars Gardes de Persepolis hebben we inmiddels laten digitaliseren.

In Friesland zijn diverse katholieke kerken, gebouwd door de beroemde architect Pierre Cuypers, door Tinco en zijn echtgenote gefinancierd (o.a. de RK kerk van Sneek), evenals het Bonifatiushospitaal dat inmiddels is opgegaan in Medisch Centrum Leeuwarden.
Zelfs de mozaïekvloer in de beroemde basiliek van Oudenbosch bij Breda is door het Friese echtpaar betaald!

Het plan is om een deel van de collectie uit Cannes in 2018, in het kader van Leeuwarden 2018 Culturele Hoofdstad, terug te halen naar Beetsterzwaag. Daarbij onderzoeken we of de locatie Hoofdstraat 17, waarin o.a. het atelier van de vermaarde beeldhouwster Eja Siepman van den Berg, een optie voor het vestigen van een pop-up museum kan zijn.
Ook wordt door diverse plaatselijke groepen zoals de Stichting Historisch Beetsterzwaag, Cultbee, kunsthuis Syb , stichting Beekdal Koningsdiep, Jelle Krol en de Tropische Kas, initiatief genomen om rond Tinco activiteiten te gaan ontplooien.

De komende tijd zal vooral in het teken staan van fondsenwerving (donaties welkom!) en organisatie. Zowel het digitaliseren van de muziekstukken, de tentoonstelling in Beetsterzwaag als het schrijven van een Tinco-biografie (i.s.m. Prof.Dr. Yme Kuiper) zal gefinancierd moeten gaan worden. Een behoorlijke klus dus, waarbij we nog best wat hulp kunnen gebruiken!

Afgelopen week is de eerste mijlpaal bereikt met het officiële persbericht van de burgemeester van Cannes over de tentoonstelling in Musee de la Castre waar onze Tinco Lycklama Foundation aan meewerkt: “Le Fabuleux Voyage du Chevalier Lycklama en Orient (1865-1868)“, die van 8 juli t/m 29 oktober 2017 in Cannes (zomervakantie!) gehouden zal worden.

De Leeuwarder Courant berichtte er ook al over: Cannes zet Friese edelman in de schijnwerper.

vrijdag 24 maart 2017

Schoorsteenstukje uit Ee onderwerp van onderzoek profielwerkstuk

Een scholiere van het Dockinga College in Dokkum onderzocht voor haar profielwerkstuk een schoorsteenstuk uit een boerderij in Ee.
De boerderij aan de Uniastrjitte 18-20, de voormalige Kennema Sathe, ligt in de oude dorpskern
van het beschermde dorpsgezicht Ee. 
Het zwaar beschadigde paneel, met op de achterzijde de naam Bosch, toonde nog wel genoeg details om een en ander te herkennen. Een burchttoren met water leek te onderscheiden. Waarschijnlijk is het een 19e eeuwse kleurendruk die vrij uniek is.
Via o.a. het Streekarchief in Dokkum kwam ze terecht bij Hans Zijlstra en Douwe Zwart, de kenner van de geschiedenis van Ee.
Met kunstenaar Gerrit Breteler heeft ze de afbeelding weer tot leven gebracht.
Het deed me nu opeens denken aan een fantasievoorstelling van het mythische Ezonstad, met een drooggevallen schip op het Lauwerswad.

Het profielwerkstuk was blijkbaar zo goed dat ze genomineerd werd voor de profielwerkstukprijs van de Scholierenacademie van de Universiteit Groningen. Ze eindigde uiteindelijk bij de vijf beste van Nederland!

dinsdag 21 maart 2017

Bijeenkomst Wurkgroep Maritime Skiednis op zaterdag 8 april

De volgende bijeenkomst van de Wurkgroep Maritime Skiednis van de Fryske Akademy wordt op zaterdag 8 april gehouden in Tresoar, Boterhoek 1 in Leeuwarden.

Twee lezingen (let op, dit is een wijziging per 27 maart geweest):

Voorzitter Rob Leemans vertelt over een een VOC-scheepschirurgijn en het duo Jan de Vries en Jelle-Jan Koopmans vertelt over Amsterdamse partenreders in Friese schepen.

Programma
9.30         Inloop / koffie
         
10.00     Huishoudelijke bijeenkomst

  • Opening / welkom
  • Mededelingen van het bestuur
  • Verslag ledenbijeenkomst 8 oktober 2016
  • Terugblik symposium 2017
  • Symposium 2018
  • Nieuwe activiteiten    
  • Rondvraag
  • Afsluiting huishoudelijk gedeelte

10.30         Pauze koffie

10.45         Wetenschappelijke gedeelte

Een scheepschirurgijn in VOC-tijd, Rob Leemans
           
11.15        Een Fries netwerk? Achtergronden van Amsterdamse partenbezitters in Friese schepen. (17e en 18e eeuw), Jan de Vries en Jelle Jan Koopmans              

Afsluiting wetenschappelijk gedeelte

De vergadering en voordrachten zijn overwegend in het Nederlands. Komt allen!

woensdag 15 maart 2017

Oude kaart Dokkum uit 1565 geprojecteerd op Google Maps

Vele mensen houden van oude kaarten. Van Dokkum zijn er vele bekend, waaronder die van Jacob van Deventer uit 1565 en Nicolaes van Geelkercken uit 1616.
Het wordt pas echt leuk als je zo'n kaart kunt projecteren op de huidige situatie om te zien wat er
allemaal nog bewaard is gebleven of verdwenen.
De website Friesland op de Kaart biedt die mogelijkheid.
Zo hebben ze uit een Spaanse bibliotheek de kaart van Dokkum van Van Deventer uit 1565 op Google Maps gelegd. Na het aanklikken van Open kaart in Google Maps kan via een schuifje (rechtsboven) dan de oude kaart doorzichtig gemaakt worden naar wens.

De kaart van Nicolaes van Geelkercken uit 1616 van Dokkum is degene die we, vanwege zijn vogelvluchtperspectief, middels het project Dokkum in 3-D rechtop zouden willen zetten. Dit in navolging van Groningen met de kaart van Haubois uit 1634 en Leeuwarden met de kaart van Sems uit 1603. Wat zou het mooi zijn als je die zou ooit kunnen koppelen en vanuit bv Groningen via de Strooboscher Trekvaart naar het 17e eeuwse Dokkum zweeft en na een rondgang door de stad doorgaat via de Dokkumer Ee naar Leeuwarden.

Van Dokkum is er een prachtige serie kaarten die op dezelfde manier via Google Maps op de huidige situatie geprojecteerd kan worden: De kaart van Schotanus uit 1664, de kaart van Blaeu uit 1649 en de kaart van Braun en Hogenberg uit 1581.
Veel plezier met het sneupen door de online kaarten, natuurlijk ook van andere Friese plaatsen!

zaterdag 11 maart 2017

De Sneuper 125, maart 2017, met Princesse Albertina, vluchtelingen en scheepstimmerman

Het voorjaarsnummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 125, heeft als coververhaal het scheepsmodel van De Princesse Albertina. Dit oorlogsschip van de Friese Admiraliteit deed mee in diverse zeeslagen waaronder de Slag in de Sont en de Tocht naar Chatham in 1667. Architect Eimert Smits FAZn. bouwde er een model van dat nu in het bezit is van het Fries Scheepvaartmuseum.
Het schilderij op de cover is gemaakt door de Dokkumer schilder Douwe Hansma, die voornamelijk in Sneek werkte, vandaar dat het ook daar in de collectie van het Fries Scheepvaartmuseum zit. Mogelijk beeldt het een weeshuisvader uit die een weesjongen de wijde wereld instuurt, voorzien van goede raad. Een vergelijkbaar thema kennen we van Hansma bij een groot schilderij in de collectie van Museum Dokkum met een weeshuismoeder en weeshuismeisje.
De moeder van Sybrand van Haersma Buma schreef ooit een boekje over het oeuvre van Hansma.

Op het maritieme thema sluit een verhaal van ons lid Nykle Dijkstra prachtig aan. Hij schrijft over Dokkumer scheepstimmerman Arjen Sjoerds Schuitinga die in krijgsgevangenschap in Engeland (Norman Cross) overleed, eind 18e eeuw. Hij was aan boord bij Dooitzen Eelkes Hinxt op de Beschermer, coververhaal van De Sneuper 119.
De serie Vluchtelingen 1940-1945 heeft een vervolg. Onze leden Doede Douma en Reinder Tolsma onderzoeken nu de stroom vluchtelingen en evacués uit Arnhem en omgeving die Noordoost-Friesland en met name Oostdongeradeel overspoelde tijdens de Tweede Wereldoorlog.
En ons lid John de Vries uit Canada komt met een uitgebreid verhaal over zijn voorvader Wytze Petrus de Vries, die als onderwijzer in Nes (Westdongeradeel) dubieus gedrag vertoonde.

Zo is De Sneuper 125 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

De voorjaarsledenvergadering is op zaterdag 15 april in De Posthoorn te Dokkum
Piet de Haan zal dan spreken over de Dokkumer binnenstad en het Binnendiept. Ook zal er een toelichting van Warner Banga zijn op de speciale Sneuper over de Dokkumer biergeschiedenis. Ons nieuwe trio jonge redacteuren voor onze Facebook-pagina (Like ons!) zal zich voorstellen: Jacob Roep, Nykle Dijkstra en Theo Delfstra
Komt allen tezamen en meldt u aan bij penningmeester Arjen Dijkstra of telefoon 0519 -589674 (graag na 19.00 uur)!

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Admiraliteitsschip Princesse Albertina, Eimert Smits FAzn. en Hans Zijlstra
- Vluchtelingen in Oostdongeradeel (2), Doede Douma en Reinder Tolsma

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- Scheepstimmerman Arjen Sjoerds Schuitinga, Nykle Dijkstra
- Wytze Petrus de Vries, John de Vries

 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt
.
- Veldpost WO I: Jan zwaait af, Hilda Bouta 
- Heraldiek, dorpswapens Morra en Nes, Rudolf J. Broersma
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
 
- WEBSITE & -BLOG: Beelden, stenen en boeken, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier.

U kunt ook altijd een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

Wellicht kunnen we dan in 2017 het project Dokkum in 3D realiseren! 

woensdag 8 maart 2017

Digitale bevalling dagboek Dokkumer vroedvrouw Schrader

Zoals in een blogbericht van augustus 2015 gemeld is het memorieboek ofwel dagboek van de Dokkumer vroedvrouw Schrader de afgelopen jaren steeds beter digitaal beschikbaar gekomen voor onderzoekers. Het manuscript omvat een unieke lange periode van 1693 tot 1745, waarin op boeiende wijze beschreven is hoe de vroedvrouw in vele bizarre situaties verzeilt raakte.
Laatste pagina getypte transcriptie


De hernieuwde aandacht voor deze medische en genealogische bron, die ooit in bezit was van de Dokkumer Fockema en de arts uit Ee, Jan Jans Kiestra, begon met een boek over dit Memoryboeck van de Vrouwens uit 1984 van de medisch historicus Van Lieburg. Daarin is echter slechts zo'n 20% van de inhoud van het origineel van Schrader getranscribeerd. Ook werden er diverse medische voorbeelden uitgelicht en toegelicht (Een Engelse versie verscheen onder de titel Mother and Child were saved.)

Een volledige transcriptie van de hand van de kunstschilder Van Kammen uit 1958 is aanwezig in de bibliotheek (afdeling Gezondheid) op het Streekarchief in Dokkum. Deze is echter alleen op papier beschikbaar, getypt en is niet vrij van transcriptiefouten, alhoewel die lastig te onderscheiden zijn van de vaak fonetische of zelfs foutieve schrijfwijze van de vroedvrouw.
Inmiddels hadden we al enkele jaren dankzij Tom Zijlstra wel een gedigitaliseerde namen-index en verrijkte ik diverse voorbeelden met genealogische gegevens. Vrouw Schrader beschreef sommige gevallen twee keer (een korte en een lange versie, achterin het manuscript). Meestal was er dan iets bijzonders aan de hand, vaak iets gruwelijks.

In de zomer van 2015 fotografeerde ik het originele boekwerk, dat zich bevindt in de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam, naast het Allard Pierson Museum. Voorbeelden daaruit kunt u bij mij opvragen.

Afgelopen week was ik op vrijdag vrij om een dagje te sneupen in Friesland. Na een bezoek aan wethouder Braaksma om nog even toe te lichten waarom de gedenksteen uit 1671 van Ezumazijl een mooie nieuwe plek verdient, begaf ik mij naar het Streekarchief in Dokkum. Ik schrok wat van de omvang van het papieren exemplaar met transcripties want het had een formaat telefoonboek. Toen was het een kwestie van bladzijde voor bladzijde scannen. Monnikenwerk (met dank aan Piet de Haan en de medewerkers van het Streekarchief) en een zware bevalling, maar de moeite waard.
Eindelijk kunnen we nu de volledige transcriptie van vrouw Schraders aantekeningboek met een groot publiek delen! Voor zowel geïnteresseerden in medische historie, streekgeschiedenis als genealogie een ware Fundgrube!
Er is ook een mooie link met het Dokkumer Kohier van de Personele Goedschatting 100e Penning uit 1703. De meeste van de daarin genoemde stadsbewoners komen ook in het manuscript Schrader voor, een prachtige aanvulling op de genealogie. De kordate vrouw kwam echter ook in de wijde omtrek in allerlei dorpen op bezoek, tot op Ameland aan toe.

Begin dus bij de gedigitaliseerde namen-index
Vervolgens kunt u gemakkelijk op datum bladeren naar de bijbehorende transcriptie en eventueel een scan van het origineel opvragen.
Mocht u een mooie vondst doen, laat het ons dan weten!  

Update: In het nieuwe, doorwrochte, boek Bierbrouwen in Dokkum worden scans van de geboortes van brouwerskinderen in ruime mate afgedrukt. Een zeer kleurrijk en informatief boek dat voor slechts 25 euro te koop is!