Gedenksteen Ezumazijl terug uit Fries Museum

Enkele jaren geleden hield de Historische Vereniging Noordoost Friesland haar afdelingsvergadering in Anjum/ Ezumazijl, waarbij een bezoek aan de sluis op het programma stond. De heer Faber (peilbeheerder van Wetterskip De Waadkant) gaf ons een rondleiding door de machinekamer en gaf uitleg over de werking van het gemaal.

In de kelder van het gemaal liet hij zien hoe 5 oude gedenkstenen opnieuw waren ingemetseld. Het verslag met foto's van de gedenkstenen plaatsten we op de Sneuper website.

Faber vertelde toen ook dat er nog een zesde steen moest zijn bij het Fries Museum, maar bij navraag vertelden ze hem van niets te weten.

Inmiddels hebben we al eens vaker zoekgeraakte stenen online teruggevonden die in alle goedheid door het Fries Museum waren veiliggesteld. U herinnert zich wellicht de gevelsteen uit 1613 van het geboortehuis van Foeke Sjoerds.

Nu keek ik onlangs eens op de site van ons lid Hessel de Walle onder de plaatsnaam Ezumazijl (tenslotte ook de bron van mijn achternaam) en toen verbaasde het mij al dat daar een gedenksteen uit 1671 werd beschreven. De transcriptie begint met:

Voor de nakomelingen. In den jare 1671 is deze Ezumazijl gelegd onder directie van Georg Wilko van Schwartzenberg en Hohenlandsberg heer van Vischhuizen en Wiarden, grietman over Dongeradeel oostzijde der Paezens en gedeputeerde staat van Friesland en jr. Philippus van Humalda raadordinaris in den hove van Vriesland, beide wegens de landeigenaars daartoe gecommitteerd zijnde de eerste steen gelegd den 27 junij des avonds tusschen vier en vijf uur, door Wilko van Holdinga vriheer toe Schwartzenberg en Hohenlandsberg, heer van vischhuizen en Wiarden, old in 't agtste jaar en jr Frans van Humalda, old in 't elfde jaar.

Dit leek me al de ontbrekende zesde gedenksteen van Ezumazijl. Maar ik kon er niet wijs uit worden waar die steen zich nou bevond.

Bij een aanvullende zoekopdracht op de site het Geheugen van Nederland op zoekwoord Ezumazijl komt de steen ook weer naar voren onder de titel Gedenksteen Ezumazijl, echter zonder transcriptie. Wel staat als bron vermeld: BRK000007 (bouwfragment), Strijd tegen het water, Stichting Rijksmuseum het Zuiderzeemuseum, Enkhuizen. Opmerking: bruikleen: collectie Fries Museum, Leeuwarden.

Aha! De steen leek dus door het Fries Museum aan het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen uitgeleend te zijn!

Voor de zekerheid mailde ik even met Hessel de Walle met de vraag waar hij de foto die op zijn site staat dan gemaakt had. Hessel mailde terug dat de foto door een vriend recent bij de sluis van Ezumazijl gemaakt was.

Zelf was ik voor het laatst half juni 2008 in Ezumazijl na een bezoek aan Oer de Seedyk in Moddergat. Toen was de steen er nog niet, want dan zou het mij wel zijn opgevallen. Verdere navraag bij redacteur Reinder Tolsma leerde dat hij ook foto's van de steen had die hij na een bezoekje met zijn schoolklas in februari 2009 had gemaakt. Dus toch!

De steen is weer terug uit het depot van het Fries Museum (of uit de bruikleen aan het Zuiderzeemuseum) en staat nu op de plaats van herkomst. Ergens tussen 15 juni 2008 en februari 2009 moet dat gebeurd zijn. In de 'commissiekamer' van het gemaal van Ezumazijl hangt ook nog een ingelijste transcriptie van de steen.

Heeft de eerdere commotie over de gevelstenen uit Ee dan toch een beetje geholpen en is dit voortschrijdend inzicht van het Fries Museum? Feit is in ieder geval dat de stichtingssteen van de Ezumazijl uit 1671 nu, voor iedereen zichtbaar, weer op een historisch relevante en correcte plek is. Chapeau! Of toch niet?

Voor de volledigheid toch maar even gebeld met de heer Faber, de inmiddels gepensioneerde peilbeheerder die naast de sluis woont. Wat blijkt? Hij werd inderdaad een jaar of 2 geleden gebeld door iemand van het Zuiderzeemuseum met de mededeling dat ze een (gerestaureerde) steen van de Ezumazijl in huis hadden. En of Faber die in Ezumazijl terug wilde hebben. "Ja natuurlijk" was het antwoord. De steen werd afgeleverd en in overleg met een aannemer werd een stenen nis ontworpen bij de sluis waaronder de steen enigszins beschermd zou staan. Het Wetterskip had een vergunning aangevraagd maar deze werd door de gemeente Dongeradeel afgekeurd omdat het ontwerp niet door een architect was gemaakt! En zo nog een paar onzinnige voorwaarden voor het plaatsen van een steen. Glas en roestvrij staal zijn geen serieuze optie. Vervolgens besloot het Wetterskip de vergunningaanvraag maar in te trekken. En zo lag de steen buiten maar te wachten op een beter lot. Uiteindelijk heeft Faber dan maar met een hijskraantje de steen tegen de buitenmuur van het gemaal gezet. Maar dit is natuurlijk geen blijvende oplossing.
Bij deze een oproep aan Wetterskip De Waadkant en gemeente Dongeradeel: ga toch even serieus om tafel zitten en regel doortastend dat dit prachtig stuk cultureel erfgoed uit 1671 een fatsoenlijke plek krijgt!

Update oktober 2015: Wethouder Pytsje de Graaf heeft mij toegezegd het z.s.m. te regelen. Gerrit Bouma, ons oud-bestuurslid, van Wetterskip Fryslan meldt dat het echter nog op subsidie e.d. moet wachten. Inmiddels is het een gebed zonder end aan het worden.

Update maart 2017: Wethouder Braaksma heb ik bezocht op het Dokkumer stadhuis. Hij zal zijn best doen het nu eindelijk eens te regelen.

Update maart-juni 2018: Steen zou weer gerestaureerd zijn (en lag in Leeuwarden bij Wetterskip). Woordvoerster Wetterskip Fryslan belooft het te bespreken en idealiter te combineren met boottochtje pommeranten over Suder Ie. In de LC lees ik dat het boottochtje heeft plaatsgevonden. Van de woordvoerster heb ik in al die weken, na herhaaldelijk vragen per email en inspreken voicemail, nooit meer iets vernomen. Schandalig!