Reizen door Friesland in vroegere tijden

De afgelopen week kwam ik weer een aantal verhalen tegen die alle te maken hadden met reizen door Friesland. De reisbeschrijvingen zijn een mengeling van werkelijkheid en fictie maar geven een prima tijdsbeeld van hoe men vroeger door de provincie reisde en wat men zoal tegenkwam.
Het begon met een verhaal op rijm uit 1783 dat ons lid Sake Wagenaar op zijn site plaatste: Reisverslag van IJe Symens (Luimstra) en Hepke Egberts (Buma).
Toen herinnerde ik me een verhaal over een reis van een molenopzichter door Friesland dat ooit op de site van ons lid Wybo Palstra stond maar die nu niet meer live online staat. Gelukkig had ik nog wel een pdf van het verhaal dat nu op onze eigen site geplaatst is: Wandelingen van mijnen oudoom den opzichter door een gedeelte van de provincie Friesland. Het is waarschijnlijk een fictieve wandeling, opgetekend door de onder pseudoniem H. van Rollema schrijvende Hobbe Baerdt van Sminia. Met name door Tietjerksteradeel spreekt ene Hotze Piebes Wiekstra rond 1750 met diverse lieden onderweg over dagelijkse zaken.
En recent presenteerde ons Dokkumer lid Arjen Dijkstra tijdens de Open Dag van Tresoar een reisbeschrijving van de Fransman Gauthier die door de Vrienden van Tresoar is aangekocht. Het geschenk is een handschrift, geschreven door P.-J. Gauthier-Stirum (1784-1851), die als jong ambtenaar in de jaren 1810-1813 te Sneek werkzaam was, nadat Frankrijk onder keizer Napoleon Nederland had ingelijfd. Gauthier droeg Fryslân een warm hart toe: hij vond er zijn bruid en schreef een boekje: Voyage pittoresque dans La Frise, une des sept Provinces-Unies, dat pas in 1837 verscheen. Het boekje bevat zes litho’s, in zwart/wit uitgevoerd en naar tekeningen van de hand van de auteur zelf.
Het handschrift gaat aan dit boekje vooraf. Het meest opmerkelijk is echter dat het handschrift tien tekeningen bevat, die deels niet in het boek voorkomen en waarvan enkele gekleurd zijn. De meest opmerkelijke tekening is ongetwijfeld die van een man die kievitseieren zoekt (“Chasseur aux oeufs de vanneaux”), uitgedost met een polsstok en rond de hoge hoed in een netje de reeds gevonden oogst. Voor zover bekend is dit de oudst bekende afbeelding van een “aaisiker”. Een andere niet opgenomen tekening is die van een schaatswedstrijd (“course à patins”), in tweevoud in zwart/wit.