De Friese academie

Toen na de reformatie in de zeven provincieën universiteiten werden opgericht was Friesland na Leiden een van de eersten. In Franeker werd in 1585 (na Leiden in 1575) de Friese Academie opgericht. Dertig jaar lang waren deze twee universiteiten de enige in het land! Voorheen gingen studenten uit Friesland naar de Universiteit van Leuven of naar universiteiten in Duitsland (Heidelberg) of Italië (Padua).
De Friese universiteit bouwde een goede naam op, met name in de theologie en rechten, en wist ook vermaarde professoren en studenten aan te trekken.
De Fransman René Descartes werkte bijvoorbeeld enige tijd aan de universiteit rond 1629. Pieter Stuyvesant (zoon van een dominee uit Dokkum) had er zijn opleiding in de theologie en de Dokkumer Ulricus Huber (wiens standbeeld in Den Haag staat) werd er een befaamd jurist. (De familievereniging Huber publiceert een eigen blad: Huberiana).
Ook de Dokkumers Foppe en Lieuwe van Aitzema volgden hun opleiding in Franeker. De bekende dominee Balthasar Bekker uit Metslawier, die de Betoverde Weereld schreef, studeerde er theologie.

In 1811 werd echter per decreet van Napoleon besloten de universiteiten van Franeker, Harderwijk en Utrecht op te heffen! Alleen Utrecht werd nadien heropend.

Tegenwoordig hebben we nog wel een Fryske Akademy in Leeuwarden, onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW). Er zijn echter geen professoren en studenten meer die colleges volgen in dit onderzoeksinstituut. Wel is er een aantal Bijzondere hoogleraren Friese taal- en letterkunde en geschiedenis aan universiteiten in Groningen, Leiden en Amsterdam. Op de site trof ik een nieuw bestand aan van Schoolmeesters in Friesland, 1600-1950.

De Akademy heeft ook Leden, die alleen op voordracht benoemd kunnen worden. Van onze Historische Vereniging zijn er diverse leden ook Lid van de Fryske Akademy, zoals Reinder Tolsma, Gerard Mast, Pieter Visser, Jan Walda, Wybo Palstra, Melle Koopmans en Guus Bary. Ik vergeet er vast nog een paar.

Een belangrijk criterium is het leveren van een belangrijke bijdrage aan de Friese cultuur, taal en/of wetenschap. Uw webmaster/redacteur zal zijn (digitale) best doen!