zaterdag 22 maart 2008

Lieuwe van Aitzema: Meester sneuper en spion


De op 19 november 1600 in Dokkum geboren Lieuwe (Leo) van Aitzema was een Meester Sneuper van het eerste uur. Zijn broer Marcus van Aitzema was konvooimeester bij de Admiraliteit van Friesland te Dokkum en burgemeester van Dokkum en zijn oom Foppe van Aitzema werkte ook als diplomaat. In zijn levensbeschrijving op Wikipedia wordt hij o.a. als volgt beschreven: Hij zag zich zelf als een onafhankelijk auteur, die niet namens enige partij schreef, maar eenvoudig de pen oppakte, omdat hij het niet laten kon. Een auteur met een late roeping, die toen hij eenmaal de smaak van het schrijven te pakken had, gewoon niet meer kon ophouden en letterlijk tot aan zijn dood bleef schrijven.
In zijn meer dan 5000 pagina's tellende 'dagboek', waarin Aitzema (ook wel Aissema) in het Nederlands, Spaans, Latijn, Frans en Engels schreef, verwerkte hij ook vele brieven van mensen uit zijn kennissenkring.
Nadat hij in 1622 advocaat bij het Hof van Friesland was geworden werd hij in 1625 vertegenwoordiger van de Hanzesteden Hamburg en Bremen in Den Haag.
Hij werkte met name als diplomaat in de residentie en had vele contacten in het buitenland. Historie had zijn grote interesse en daarom stelde hij vele gebeurtenissen uit de periode 1621-1668 te boek en schreef hij vele (bewaard gebleven) brieven. Die kennis gebruikte hij lang niet altijd op een bescheiden manier, want hij wordt er van beschuldigd tijdens de Eerste en Tweede Engelse Oorlog (Anglo-Dutch Wars) een Engelse spion van informatie over de situatie in de Republiek gegeven te hebben. Een deel van de inhoud van de brieven is opvraagbaar in de database van het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis met Besluiten Staten-Generaal 1626-1630.

Een belangrijke publicatie van hem, zijn magnum opus, was de Saken van Staet en Oorlogh, in, ende omtrent de Vereenigde Nederlanden (als pdf van 91 MB te downloaden via Google Books). 15 dln. in 4o, 's-Gravenhage 1665-'71.
Bij alles wat hij publiceerde hield hij zijn motto 'eet dat gaer is, drinkt dat klaer is, spreekt dat waer is' in ere.
Zijn status als geschiedschrijver leverde hem veel nieuwtjes op die hij vaak weer verhandelde, in de vorm van een nieuwsbrief voor abonnees, in het buitenland, zo’n beetje in heel Europa. Naar schatting verdiende hij toen al zo'n 13.000 gulden per jaar.
In het Nationaal Archief te Den Haag is het archief van Leo van Aitzema te bekijken.

Een recent boek over Van Aitzema is 'Eendracht als opdracht', Lieuwe van Aitzema's bijdrage aan het publieke debat in de 17e-eeuwse Republiek, verschenen bij uitgeverij Verloren en te bestellen voor 25 euro. Het geeft een goed beeld van Van Aitzema als politicus en historicus in de toen zeer onrustige Zeven Provincien.

Geen opmerkingen: