Wie bij Oudwoude over de Wouddijk rijdt, komt langs het Sint Pitersgat of ook wel het Malle Graafs meer. Het betreft hier een wiel dat tijdens een hevige storm in 1651 is ontstaan. Omdat de storm met Sint Piter woedde, werd dit water de naam Sint Pitersgat gegeven. Later ontstond daarnaast de naam Malle Graafs meer.
De persoon die de bijnaam “Malle Graaf” droeg en waarnaar het meer werd genoemd, was Lord Donough MacCarthy uit Ierland, 4th Earl of Clancarty. Over hem is al veel geschreven maar ook gefantaseerd. In de loop der jaren heb ik veel materiaal over hem verzameld, een publicatie is in voorbereiding.
Het begin
Rond het jaar 1100 treffen we in Ierland een vergelijkbare situatie aan als in Holland en Friesland: Kleinere heerlijkheden met een eigen bestuurder. Maar ook onderlinge rivaliteit tussen de verschillende partijen komt voor. Zo kennen we hier te lande Hoeken en Kabeljauwen, in Friesland Skier en Fet (Schieringers en Vetkopers red.).
In het oude Ierland was sprake van een aantal koninkrijken. In het zuidwesten was het koninkrijk Munster gevestigd. Dit werd eeuwen lang bestuurd door nakomelingen van Cartach. Zij noemen zich rond 1100 MacCarthy of McCarthy, en zijn King of Munster. In deze vroege periode is er sprake van bundeling van geestelijke en wereldlijke macht in een bestuurder. Later speelt vooral de wereldlijke macht een grote rol.
De tak waaruit de koningen komen heette MacCarthy Mor. Uit deze hoofdtak komen verschillende zijtakken of “Branches” met meer regionale macht. De belangrijkste tak is misschien wel de Branch Muskerry die vanuit de omgeving van Cork opereert.
Rond 1400 treedt Cormac Laidir (De sterke) MacCarthy naar voren. Hij bouwt Blarney Castle bij Cork en maakt het tot een machtscentrum voor de MacCarthy’s van de Branch Muskerry. Hij is zelf de 9e Lord Muskerry.
De afstamming van Donough
Uit de tak Muskerry stamt Donough MacCarthy. Hij wordt geboren op Blarney Castle. Zijn voorouders zijn dus koningen in Ierland geweest. Ik begin bij zijn ouders:
De persoon die de bijnaam “Malle Graaf” droeg en waarnaar het meer werd genoemd, was Lord Donough MacCarthy uit Ierland, 4th Earl of Clancarty. Over hem is al veel geschreven maar ook gefantaseerd. In de loop der jaren heb ik veel materiaal over hem verzameld, een publicatie is in voorbereiding.
Het begin
Rond het jaar 1100 treffen we in Ierland een vergelijkbare situatie aan als in Holland en Friesland: Kleinere heerlijkheden met een eigen bestuurder. Maar ook onderlinge rivaliteit tussen de verschillende partijen komt voor. Zo kennen we hier te lande Hoeken en Kabeljauwen, in Friesland Skier en Fet (Schieringers en Vetkopers red.).
In het oude Ierland was sprake van een aantal koninkrijken. In het zuidwesten was het koninkrijk Munster gevestigd. Dit werd eeuwen lang bestuurd door nakomelingen van Cartach. Zij noemen zich rond 1100 MacCarthy of McCarthy, en zijn King of Munster. In deze vroege periode is er sprake van bundeling van geestelijke en wereldlijke macht in een bestuurder. Later speelt vooral de wereldlijke macht een grote rol.
De tak waaruit de koningen komen heette MacCarthy Mor. Uit deze hoofdtak komen verschillende zijtakken of “Branches” met meer regionale macht. De belangrijkste tak is misschien wel de Branch Muskerry die vanuit de omgeving van Cork opereert.
Rond 1400 treedt Cormac Laidir (De sterke) MacCarthy naar voren. Hij bouwt Blarney Castle bij Cork en maakt het tot een machtscentrum voor de MacCarthy’s van de Branch Muskerry. Hij is zelf de 9e Lord Muskerry.
De afstamming van Donough
Uit de tak Muskerry stamt Donough MacCarthy. Hij wordt geboren op Blarney Castle. Zijn voorouders zijn dus koningen in Ierland geweest. Ik begin bij zijn ouders:
Callaghan MacCarthy, 3rd Earl of Clancarty, 5th Viscount Muskerry, geboren rond 1630, overleden op 16 november 1676.
Callaghan was getrouwd met Elizabeth FitzGerald, overleden te Dublin in juli 1698.
Uit dit huwelijk o.a.:
1 Catherine MacCarthy, geboren rond 1660. Catherine was getrouwd met Paul Davys, Viscount MountCashel, uit dit huwelijk een dochter Elizabeth, die trouwde met haar neef Justin, zie hierna.
5 Donough MacCarthy, geboren te Blarney Castle rond december 1669, zie I.
I Donough MacCarthy, 4th Earl of Clancarty, Viscount Muskerry, baron Blarney, kamerheer en kolonel 4e regiment infanterie, geboren te Blarney - Ierland rond december 1668, overleden te Altona - Duitsland op 19 september 1734.
Donough is getrouwd op 31 december 1684 met Elisabeth Spencer, countess of Clancarty, geboren rond maart 1673, overleden te Ottensen bij Altona in juni 1704.
(Uit de Spencerfamlie waar lady Diana, Princess of Wales, ook hoorde. Een broer van haar is Charles Spencer en familie van sir Winston Churchill).
Callaghan was getrouwd met Elizabeth FitzGerald, overleden te Dublin in juli 1698.
Uit dit huwelijk o.a.:
1 Catherine MacCarthy, geboren rond 1660. Catherine was getrouwd met Paul Davys, Viscount MountCashel, uit dit huwelijk een dochter Elizabeth, die trouwde met haar neef Justin, zie hierna.
5 Donough MacCarthy, geboren te Blarney Castle rond december 1669, zie I.
I Donough MacCarthy, 4th Earl of Clancarty, Viscount Muskerry, baron Blarney, kamerheer en kolonel 4e regiment infanterie, geboren te Blarney - Ierland rond december 1668, overleden te Altona - Duitsland op 19 september 1734.
Donough is getrouwd op 31 december 1684 met Elisabeth Spencer, countess of Clancarty, geboren rond maart 1673, overleden te Ottensen bij Altona in juni 1704.
(Uit de Spencerfamlie waar lady Diana, Princess of Wales, ook hoorde. Een broer van haar is Charles Spencer en familie van sir Winston Churchill).
Uit dit huwelijk:
1 Robert MacCarthy, hereditary Lord of Muscry, 5th earl of Clan Carthy, Baron of Blarney, etc geboren in het jaar 1698, overleden in een kasteel bij Boulogne in 1770. Hij trouwde twee keer en liet kinderen na.
Robert was Commodore in de Engelse Marine. Hij slaagde er niet in de bezittingen van zijn vader weer in handen te krijgen. Hij vestigde zich daarna in Boulogne-Sur-Mer, in Frankrijk en ontving van de Franse Koning een pensioen.
2 Justin MacCarthy, officer in the Neapolitan army, geboren rond 1700.
Justin was getrouwd met zijn nicht Elizabeth Davys, dochter van Paul Davys en Catherine MacCarthy, zie hiervoor.
3 Charlotte MacCarthy, geboren rond 1703. Charlotte was getrouwd met John West, 7th Lord Delaware.
Donough had een buitenechtelijke relatie (2) vermoedelijk met Martien Mindels, gedoopt te Warffum op 22 augustus 1686, overleden rondmei 1723, dochter van Mindelt Ritskes en Aeltien Claesen.
Uit deze relatie:
4 Doodgeboren zoon, geboren te Warffum op 25 december 1717, begraven te Warffum in de Kerk.
4th earl of Clancarty
Donough Maccarthy genoot zijn opleiding in Oxford bij Dr Fell en kreeg in eerste instantie een protestantse opvoeding. Dat kon omdat zijn vader Callaghan jong overleed. Donough was toen pas 8 jaar oud. Zijn moeder was overtuigd protestant en had haar kind bij ds. Fell in de leer gedaan.
Toen Donough weer thuis kwam, greep zijn oom Justin in en bemoeide zich met de opvoeding van zijn neef. Hun voorouders hadden nogal veel en vaak zaken met de katholieke koningen van Engeland gedaan. Die hadden als beloning aan de MacCarthy’s van Muskerry titels en bezittingen geschonken. Zodoende werd Donough onder invloed van zijn oom Rooms Katholiek en steunde hij de regering van de toenmalige Engelse Koning James 2nd.
In 1688 ontving en amuseerde Donough Koning James II, toen die een bezoek aan Ierland bracht. Tot zover ging het vrij goed, maar hier kwam de kentering.
Engeland wilde James II niet langer als koning en vroeg zijn protestantse schoonzoon Willem III om koning van te worden. Dit heeft zich allemaal zo voltrokken met als gevolg dat de Rooms Katholieke James II niet regeerde en de politiek zich dus ook tegen zijn aanhangers keerde. Donough MacCarthy was daar dus een van. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de Oranjemarsen en godsdiensttwisten die tot op heden in Ierland woeden.
James vluchtte naar Ierland, maar de Protestantse legers achtervolgden hem en het ging mis. Bij de inname van Cork in 1690 werd Donough MacCarthy gearresteerd door John Churchill, Earl of Marlborough. Een zuster van deze John Churchill trouwde Charles Spencer, de hiervoor genoemde zwager van Donough. Charles stond aan de kant van de protestanten en kwam tegenover zijn zwager te staan.
Donough MacCarthy werd overgebracht naar de Tower of London. Hij ontsnapte in 1694 en vluchtte naar Frankrijk. In 1698 kwam hij terug in Engeland om zijn jonge vrouw op te zoeken. Bij dit bezoek werd hij door zijn zwager Charles verraden en kwam opnieuw in De Tower. Iemand uit zijn naaste kring heeft een goed woordje voor hem gedaan bij Willem III en zo mocht hij Engeland verlaten en kreeg zelfs een “pension of 300 a year”. Hij mocht echter nooit terug komen en werd dus voorgoed verbannen.
Zijn bezittingen, meer dan £ 200.000 waard, werden geconfisceerd en later verdeeld onder de Nederlanders die Willem III hadden bijgestaan om koning te worden.
Blarney Castle werd verkocht aan “the Hollow Swords Blade Company; Chief Justice Payne; the Very Rev. Dean Davis, of Cork; General Sir James Jeffries; and others.”
Later heeft zijn zoon Robert wel geprobeerd de bezittingen terug te krijgen maar dat was zonder succes.
1 Robert MacCarthy, hereditary Lord of Muscry, 5th earl of Clan Carthy, Baron of Blarney, etc geboren in het jaar 1698, overleden in een kasteel bij Boulogne in 1770. Hij trouwde twee keer en liet kinderen na.
Robert was Commodore in de Engelse Marine. Hij slaagde er niet in de bezittingen van zijn vader weer in handen te krijgen. Hij vestigde zich daarna in Boulogne-Sur-Mer, in Frankrijk en ontving van de Franse Koning een pensioen.
2 Justin MacCarthy, officer in the Neapolitan army, geboren rond 1700.
Justin was getrouwd met zijn nicht Elizabeth Davys, dochter van Paul Davys en Catherine MacCarthy, zie hiervoor.
3 Charlotte MacCarthy, geboren rond 1703. Charlotte was getrouwd met John West, 7th Lord Delaware.
Donough had een buitenechtelijke relatie (2) vermoedelijk met Martien Mindels, gedoopt te Warffum op 22 augustus 1686, overleden rondmei 1723, dochter van Mindelt Ritskes en Aeltien Claesen.
Uit deze relatie:
4 Doodgeboren zoon, geboren te Warffum op 25 december 1717, begraven te Warffum in de Kerk.
4th earl of Clancarty
Donough Maccarthy genoot zijn opleiding in Oxford bij Dr Fell en kreeg in eerste instantie een protestantse opvoeding. Dat kon omdat zijn vader Callaghan jong overleed. Donough was toen pas 8 jaar oud. Zijn moeder was overtuigd protestant en had haar kind bij ds. Fell in de leer gedaan.
Toen Donough weer thuis kwam, greep zijn oom Justin in en bemoeide zich met de opvoeding van zijn neef. Hun voorouders hadden nogal veel en vaak zaken met de katholieke koningen van Engeland gedaan. Die hadden als beloning aan de MacCarthy’s van Muskerry titels en bezittingen geschonken. Zodoende werd Donough onder invloed van zijn oom Rooms Katholiek en steunde hij de regering van de toenmalige Engelse Koning James 2nd.
In 1688 ontving en amuseerde Donough Koning James II, toen die een bezoek aan Ierland bracht. Tot zover ging het vrij goed, maar hier kwam de kentering.
Engeland wilde James II niet langer als koning en vroeg zijn protestantse schoonzoon Willem III om koning van te worden. Dit heeft zich allemaal zo voltrokken met als gevolg dat de Rooms Katholieke James II niet regeerde en de politiek zich dus ook tegen zijn aanhangers keerde. Donough MacCarthy was daar dus een van. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de Oranjemarsen en godsdiensttwisten die tot op heden in Ierland woeden.
James vluchtte naar Ierland, maar de Protestantse legers achtervolgden hem en het ging mis. Bij de inname van Cork in 1690 werd Donough MacCarthy gearresteerd door John Churchill, Earl of Marlborough. Een zuster van deze John Churchill trouwde Charles Spencer, de hiervoor genoemde zwager van Donough. Charles stond aan de kant van de protestanten en kwam tegenover zijn zwager te staan.
Donough MacCarthy werd overgebracht naar de Tower of London. Hij ontsnapte in 1694 en vluchtte naar Frankrijk. In 1698 kwam hij terug in Engeland om zijn jonge vrouw op te zoeken. Bij dit bezoek werd hij door zijn zwager Charles verraden en kwam opnieuw in De Tower. Iemand uit zijn naaste kring heeft een goed woordje voor hem gedaan bij Willem III en zo mocht hij Engeland verlaten en kreeg zelfs een “pension of 300 a year”. Hij mocht echter nooit terug komen en werd dus voorgoed verbannen.
Zijn bezittingen, meer dan £ 200.000 waard, werden geconfisceerd en later verdeeld onder de Nederlanders die Willem III hadden bijgestaan om koning te worden.
Blarney Castle werd verkocht aan “the Hollow Swords Blade Company; Chief Justice Payne; the Very Rev. Dean Davis, of Cork; General Sir James Jeffries; and others.”
Later heeft zijn zoon Robert wel geprobeerd de bezittingen terug te krijgen maar dat was zonder succes.
Waar te gaan wonen?
Donough MacCarthy, 4th earl of Clancarty moet dus een nieuwe plaats zoeken om te gaan wonen. Hij koopt een huis bij Altona / Pinnenberg. Dit gebied ligt bij de mond van de Elbe en valt onder de vrijstad Hamburg. Het is een juridisch schemergebied op de grens van Duitsland en Denemarken.
Maar hier blijft het niet bij: hij koopt het eiland Rottum (Rottumeroog) met alles er op en eraan en het recht van strandvoogdij enz. van Michiel van Bolhuis, redger te Warffum.
Daarna koopt de graaf nog een huis aan de Wouddijk onder Oudwoude, gelegen bij de Oudwoudmerzijl.
Wat opvalt, is dat hij alle locaties met een schip via het water gemakkelijk kan bereiken en weer verlaten. Later wordt Abel Eppens van Bolhuis redger van Warffum. Met deze notaris onderhoudt de graaf een goede band. Ze corresponderen vrij geregeld. Veel van deze brieven zijn bewaard in het archief Van Bolhuis te Groningen. Ik beschik over kopieën en heb ze bewerkt voor de publicatie.
Uit de brieven blijkt dat de graaf zich veel over het Wad verplaatst, dan is hij weer bij Uithuizen, dan weer bij Zoutkamp, Oudwoude, Oostmahorn, enz.
Van zijn verblijf in Oudwoude is weinig bekend, helaas. Er zijn wat brieven en een enkele koopakte die op Oudwoude betrekking hebben. Er is wel gezegd dat het huis dat hij bewoonde, voorheen groter en hoger was. Er zou een verdieping meer zijn geweest. In dit huis moet volgens die overlevering een gevelsteen hebben gezeten met daarop een familiewapen. Deze steen is niet bekend of teruggevonden. Wel zijn in diverse andere bronnen beschrijvingen gevonden van de wapens die de familie voert en voerde. Jelle Terluin heeft daarvan een fraaie reconstructie kunnen maken zodat we toch weten met welke pracht deze graaf gesierd ging, ook al was hij verbannen.
Mal of niet mal?
Waarom wordt deze graaf mal genoemd? Er wordt van hem beweerd dat hij op zeker moment op Rottum (Rottumeroog) leefde van de piraterij. Dat hij muzikanten uit Hamburg had en een drietal gezelschapsdames: eentje met rood, eentje met zwart en eentje met blond haar. Als we biografieën van Charles II en andere tijdgenoten lezen, blijkt, dat deze heren vaak een maîtresse hadden. Het huwelijk was vaak op andere gronden voltrokken. In deze kringen verkeerde de graaf Clancarty, dus wie zal zeggen wat waar is of niet waar? Verder werd van hem gezegd dat hij over een van zijn knechts het doodvonnis uitsprak op Rottum. De knecht heeft dit niet afgewacht en ging bij laag water naar de vaste wal. Misschien heeft hij daarmee de traditie van het Wadlopen wel geïntroduceerd.
Uit de brieven waarover ik beschik, blijkt niet dat deze graaf mal was. Hij was uitermate correct en voorkomend. Hij was opgegroeid in een omgeving van etiquette en goede omgangsvormen. De titel “Mal” kan dus ook iets zeggen over degene die hem heeft uitgedeeld.
Donough MacCarthy, 4th earl of Clancarty moet dus een nieuwe plaats zoeken om te gaan wonen. Hij koopt een huis bij Altona / Pinnenberg. Dit gebied ligt bij de mond van de Elbe en valt onder de vrijstad Hamburg. Het is een juridisch schemergebied op de grens van Duitsland en Denemarken.
Maar hier blijft het niet bij: hij koopt het eiland Rottum (Rottumeroog) met alles er op en eraan en het recht van strandvoogdij enz. van Michiel van Bolhuis, redger te Warffum.
Daarna koopt de graaf nog een huis aan de Wouddijk onder Oudwoude, gelegen bij de Oudwoudmerzijl.
Wat opvalt, is dat hij alle locaties met een schip via het water gemakkelijk kan bereiken en weer verlaten. Later wordt Abel Eppens van Bolhuis redger van Warffum. Met deze notaris onderhoudt de graaf een goede band. Ze corresponderen vrij geregeld. Veel van deze brieven zijn bewaard in het archief Van Bolhuis te Groningen. Ik beschik over kopieën en heb ze bewerkt voor de publicatie.
Uit de brieven blijkt dat de graaf zich veel over het Wad verplaatst, dan is hij weer bij Uithuizen, dan weer bij Zoutkamp, Oudwoude, Oostmahorn, enz.
Van zijn verblijf in Oudwoude is weinig bekend, helaas. Er zijn wat brieven en een enkele koopakte die op Oudwoude betrekking hebben. Er is wel gezegd dat het huis dat hij bewoonde, voorheen groter en hoger was. Er zou een verdieping meer zijn geweest. In dit huis moet volgens die overlevering een gevelsteen hebben gezeten met daarop een familiewapen. Deze steen is niet bekend of teruggevonden. Wel zijn in diverse andere bronnen beschrijvingen gevonden van de wapens die de familie voert en voerde. Jelle Terluin heeft daarvan een fraaie reconstructie kunnen maken zodat we toch weten met welke pracht deze graaf gesierd ging, ook al was hij verbannen.
Mal of niet mal?
Waarom wordt deze graaf mal genoemd? Er wordt van hem beweerd dat hij op zeker moment op Rottum (Rottumeroog) leefde van de piraterij. Dat hij muzikanten uit Hamburg had en een drietal gezelschapsdames: eentje met rood, eentje met zwart en eentje met blond haar. Als we biografieën van Charles II en andere tijdgenoten lezen, blijkt, dat deze heren vaak een maîtresse hadden. Het huwelijk was vaak op andere gronden voltrokken. In deze kringen verkeerde de graaf Clancarty, dus wie zal zeggen wat waar is of niet waar? Verder werd van hem gezegd dat hij over een van zijn knechts het doodvonnis uitsprak op Rottum. De knecht heeft dit niet afgewacht en ging bij laag water naar de vaste wal. Misschien heeft hij daarmee de traditie van het Wadlopen wel geïntroduceerd.
Uit de brieven waarover ik beschik, blijkt niet dat deze graaf mal was. Hij was uitermate correct en voorkomend. Hij was opgegroeid in een omgeving van etiquette en goede omgangsvormen. De titel “Mal” kan dus ook iets zeggen over degene die hem heeft uitgedeeld.
Bronnen
MacCarthy, people and places, Alicia St. Leger, Ballinakella press,1967 Whitegate, 1990
Blarney Castle, John Hinde ltd. Dublin
Cleyn Eilant Rottum, mr. D.H. Schortinghuis, Lavermann, Drachten
Familiearchief Bolhuis, Rijksarchief Groningen
An Irish Miscellany, The MacCarthy Mór, prince of Desmond e.a. Gryfons, Little Rock Arkansas, 1998
The MacCarthys of Munster, Samuel Trant MacCarthy, 1922 (Reprint 1997, Gryfons, Little Rock Arkansas, by The MacCarthy Mor, Prince of Desmond).
MacCarthy, people and places, Alicia St. Leger, Ballinakella press,1967 Whitegate, 1990
Blarney Castle, John Hinde ltd. Dublin
Cleyn Eilant Rottum, mr. D.H. Schortinghuis, Lavermann, Drachten
Familiearchief Bolhuis, Rijksarchief Groningen
An Irish Miscellany, The MacCarthy Mór, prince of Desmond e.a. Gryfons, Little Rock Arkansas, 1998
The MacCarthys of Munster, Samuel Trant MacCarthy, 1922 (Reprint 1997, Gryfons, Little Rock Arkansas, by The MacCarthy Mor, Prince of Desmond).
Voorintekenen op het nieuwe standaardwerk over Clancarty, 'de malle graaf'.
Het boek zal in de loop van mei/juni worden uitgegeven door Reinder Postma. Bij voorintekening kost het 22,50 euro, excl. verzendkosten. Het bevat veel informatie, nieuwe feiten – stamreeksen, afbeeldingen etc, gebaseerd op 25 jaar onderzoek!
Boektitel: Donough McCarthy 4th earl of Clancarty
En dit zijn de verdere gegevens:
Colofon
1e druk, 2008
Foto’s: R.H. Postma e.a.
Lay-out: Reinder H. Postma
Lettertype: Garamond
Druk: Trion Kollum
Omslag tekening wapen: Jelle C. Terluin, Beetsterzwaag
© Reinder H. Postma / Oudwoude
Postma, Reinder H.
Donough McCarthy, 4th Earl of Clancarty / door Reinder H. Postma
Oudwoude : Postma. R.H. – Ill. + Foto’s
Met lit. opgave
ISBN: 978-90-801607-8-1
Nur: 681
Trefw.: Historische biografieën
En dit zijn de verdere gegevens:
Colofon
1e druk, 2008
Foto’s: R.H. Postma e.a.
Lay-out: Reinder H. Postma
Lettertype: Garamond
Druk: Trion Kollum
Omslag tekening wapen: Jelle C. Terluin, Beetsterzwaag
© Reinder H. Postma / Oudwoude
Postma, Reinder H.
Donough McCarthy, 4th Earl of Clancarty / door Reinder H. Postma
Oudwoude : Postma. R.H. – Ill. + Foto’s
Met lit. opgave
ISBN: 978-90-801607-8-1
Nur: 681
Trefw.: Historische biografieën
Geen opmerkingen:
Een reactie posten