zaterdag 23 juni 2018

Boek over abt Frederik van Hallum in it Frysk

De Vitae fan Freark fan Hallum- troch Klaas Bruinsma
Hallum, Freed 6 july is de presintaasje fan it boek Freark fan Hallum, oarspronklik yn it Latyn skreaun troch kanunnik Sibrandus Leo (1528-1583) en no streekrjocht fan it Latyn oersetten yn it Frysk troch Klaas Bruinsma (1931).

It boek beskriuwt it libben fan earwearde pater Frederik van Hallum (1125-1175) de stichter en de earste abt fan it kleaster Mariëngaarde, de tún fan de Hillige Maria, sa’t er it kleaster neamde by de stichting yn 1163. Freark wie der abt fan 1163 oan’t 1175.
Yn 1575 hat Sibrandus Leo fan it Promonstratenzer-kleaster (orde fan Prémontré) fan Mariëndal te Lidlum by Tsjummearum yn de Vitae Fretherici it libben fan Freark beskreaun. Dit is as in wûnder bewarre bleaun by de reformaasje fan 1580.
Klaas Bruinsma hat mear as 30 titels oersetten út ferskate talen sa as it Gryksks, Latyn, Midflaamsk, Spaansk, mar ek Midnederlânsk nei it Frysk. Under oare de trije trageedzjes fan Sofoklês: Filoktêtês, Kening Oidipoes en Oidipoes yn Kolonos, wêrmei hy yn 1993 de Obe Postmapriis wûn.
Yn 2007 ûntfong Bruinsma de Sulveren Anjer fan it lanlik Prins Bernardfonds.

Utjouwerij DeRyp fan de Gerben Rypma Stifting út Blauhús is troch Klaas Bruinsma frege
Freark fan Hallum yn boekfoarm út te jaan en de  presintaasje yn Hallum plakfine te litten.

Elkenien is freed 6 july 15.00 oere wolkom yn de Sint Maartentsjerke fan Hallum.

Bruinsma sil sels oan it wurd, der is myzyk en in koarte lêzing oer de betsjutting fan Freark foar Hallum.

N.B. Friese heiligen Siardus en Frederik worden nog steeds vereerd in Vlaanderen!

zondag 17 juni 2018

Op avontuur met Friese jonker Tinco in de Oriënt

Wat velen niet voor mogelijk hadden gehouden is toch gebeurd. Na 150 jaar is een groot deel van de verzameling van de jonkheer uit Beetsterzwaag, Tinco Lycklama a Nijeholt, teruggekeerd naar zijn geboorteplaats. Het is de grootste buitenlandse uitleen voor Frankrijk dit jaar, met 181 stukken.
Opening Tinco tentoonstelling in Grietenijhuis

Zo'n twee jaar geleden begon het met een email van George Homs naar ondergetekende met de vraag of ik Tinco Lycklama kende, die in Cannes ook een straatnaam naar zich vernoemd zag, de Rue Lycklama. Omdat ik enkele jaren daarvoor bij de boekpresentatie van 'Iran and The Netherlands, interwoven through the Ages' door vriend Leo Barjesteh in Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden was geweest, herinnerde ik mij inderdaad deze bijzondere man. Na het aanvankelijke idee van een digitaal project liep het al gauw uit op de mogelijkheid om een tentoonstelling in Musee de la Castre in Cannes te organiseren, waar zijn collectie eind 19e eeuw aan geschonken werd. Bij die succesvolle expo in de zomer van 2017 regelden we tegelijkertijd het tekenen van een samenwerkingsovereenkomst tussen Cannes en de gemeente Opsterland, en dat pakte goed uit.

Eind mei arriveerde een vrachtwagen met de 181 geselecteerde stukken uit de collectie in Cannes, variërend van de sokken van Tinco tot archeologische opgravingen, een 2500 jaar oude wetstekst op kleitablet van Assurbanipal uit Nineveh en volkskunst uit Perzië. En dat in een tijdelijk museum in de Beetsterzwaagster Hoofdstraat 17, schuin tegenover zijn voormalige museum in het Eysingahuis.

Tentoonstellingsmaker Pat Belgers heeft er iets prachtigs van gemaakt. In 18 vitrines in een leemkleurig landschap (net als destijds rond 1870 gecatalogiseerd door zijn secretaris Ernst Massenot voor zijn museum in Beetsterzwaag) wordt u als bezoeker meegenomen in de reis van de Friese jonker door de Oriënt. Een link naar het heden wordt gelegd met gouaches van kunstenaar Theo de Feyter, naast het prachtige verhaal van Tinco's timmerman Johannes Mook en zijn dagboek.
Toelichting aan Arno Brok, Ellen van Selm & Thomas de Pariente
Commissaris van de Koning in Friesland, Arno Brok, kwam de officiële opening verrichten op woensdag 13 juni bij het geboortehuis van Tinco, het Lycklamahus. In het bijzijn van burgemeester Van Selm, consul Peter van Santen en loco-burgemeester van Cannes, Thomas de Pariente, werden lovende speeches gegeven over dit prachtige Mienskip-project. Zie ook dit foto-album en het leuke filmpje van SA!

Inmiddels is ook de documentaire van Omrop Fryslan van ca 30 minuten online beschikbaar. Via NPO2 ook met Nederlandse ondertiteling van het Frysk.

Ik nodig hierbij alle sneupers uit om langs te komen in het Grietenijhuis aan de Hoofdstraat 17 in Beetsterzwaag, woensdag t/m zondag van 11-17 uur tot 9 september.
Maar als u op donderdag 21 juni komt, kan ik u ook nog persoonlijk een rondleiding geven en kunt u eventueel, na een lekker etentje in de Hoofdstraat, om 20 uur ook nog een lezing bijwonen waarin ik vertel hoe het allemaal zo gekomen is!

zaterdag 16 juni 2018

De Sneuper 130, juni 2018, met eendenkooien, Tjessens en confessies

Het zomernummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 130, heeft als cover de eendenkooi
in de polder van Ternaard.

In het omslagartikel neemt Gerard Mast ons opnieuw mee in de wereld van de eendenkooien; dit keer in voormalig Westdongeradeel.
Kees Bangma geeft een voorproefje van het boek over Friesland en de Eerste Wereldoorlog met een doofpotartikel over Wierumer vissers.
Reinder Tolsma beschrijft de vergane glorie van het buiten Tjessens bij Holwerd en Rudolf Broersma beeindigt de beschrijving van de dorpswapens van Dongeradeel met Waaxens, Wetsens en Wierum.
Thijs Gras beschrijft een stranding op ‘de rotsen’ van Ameland en redactielid Theo Delfstra haalt de schoolbesmetting uit Ee, tussen de wereldoorlogen, uit de vergetelheid.
Een bijzondere vondst was de inscriptie in een Album Amicorum van de schoonheid Lisck van Eysinga (van het mooie portret dat in Kollum getoond werd), die tussen haar twee huwelijken nog een aanbidder gehad blijkt te hebben (uit de familie Van Aylva)! Wibo Boswijk en Hans Zijlstra doen verslag van de pikante zaak.
Jan Gaasterland reageert op de ‘opskuor yn Morra’ in De Sneuper 124.
Frans Thuijs tenslotte doorzocht de ‘Confessieboeken’ van het Stadsarchief Amsterdam op kruimeldieven tot moordenaars uit Noordoost-Friesland.

Zo is De Sneuper 130 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw (genealogische of streekhistorische) bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

De najaarsledenbijeenkomst zal waarschijnlijk bij het Noordelijke Archiefdepot in Nuis plaatsvinden!

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Eendenkooien in Westdongeradeel, Gerard Mast
- Opskuor yn Morra: een reactie, Jan Gaasterland
- Noordoost-Friezen in Amsterdamse confessieboeken, Frans Thuijs
- Dood Wierumer vissers in de doofpot, Kees Bangma
- Tweede liefde van Lisck van Eysinga, Wibo Boswijk/Hans Zijlstra
- Help, we slaan op de rotsen bij Ameland!, Thijs Gras
- De vergeten schoolbesmetting in Ee, Theo Delfstra

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt
.
- Vergane glorie: Tjessens te Holwerd/Waaxens, Reinder Tolsma
- Heraldiek, wapen van Waaxens, Wetsens, Wierum, Rudolf J. Broersma
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
 
- Museumbezoekje: Schierstins Veenwouden, Lisette Meindersma
- Ingeboekt: Pastorieën & Duivelse dillema's, Lisette Meindersma en Warner Banga 
- WEBSITE & -BLOG: Digitaal verhaal: Van Tinco to Sonttol, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 10 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar voor oa 4 x De Sneuper) via dit online formulier.

U kunt ook altijd een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

vrijdag 15 juni 2018

Traanjagers, walvisvaarders uit Noordoost-Friesland, geboekstaafd

Anne-Goaitske Breteler op het podium in Thuskomme
In het Friese café-restaurant Thuskomme in Amsterdam vond de lancering plaats van het debuut van Anne-Goaitske Breteler. Zij schreef het boek De Traanjagers, Herinneringen van naoorlogse walvisvaarders, over walvisvaarders uit Noordoost-Friesland. Ooit stond ze achter de bar in walvisvaarderscafé De Bûnte Bok in Lioessens en hoorde de spannende verhalen van de mannen.
Een bus vol met walvisvaarders en aanhang was met BIRWA-tours vanuit Dokkum naar de hoofdstad gekomen.
De oud-leerlinge van master Reinder Tolsma van de Foeke Sjoerdskoalle uit Oosternijkerk, erelid van onze vereniging, had het voor elkaar gekregen een reeks prominenten acte de presence te laten geven op haar debuutfeestje.


Professor Jaap Bruijn, die vele jaren maritieme geschiedenis doceerde aan de Universiteit van Leiden en met Joost Schokkenbroek auteur van De laatste traan, Walvisvangst met de Willem Barendsz, 1946-1964, mocht het openingswoord doen. Hij was onder de indruk van de aanpak en stijl van de 22-jarige debutante die op indringende wijze een beeld schetste van het harde leven van de walvisvaarders aan boord van het schip Willem Barendsz. Rond de tijd van de Korea-oorlog (1953) was het voor Nederland een erezaak om in zijn eigen behoefte aan vetten te voorzien.

De bekende schrijver Midas Dekkers, onlangs weer op de televisie met een prachtige serie over de Waddeneilanden, sprak over didactische kwaliteiten en hoe zijn voormalige leraar biologie daarbij op beeldende wijze indruk maakte met het vertellen over de mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen. De walvispenis die hij daarbij toonde was een hoogtepunt waarna de brave meisjes vaak gillend de klas verlieten. Ook bij Thuskomme was er hilariteit alom!

Een muzikale omlijsting kwam van vader Gerrit Breteler en broer Hylke Breteler (twee meter lang en voormalig jeugdburgemeester van Dokkum in 2012).

Tattoo-koning Henk Schiffmacher, ooit als klein jongetje zwaar onder de indruk van de Willem Barendsz in Amsterdam, mocht de drie nog in levende zijnde walvisvaarders interviewen: Durk van der Veen en Nutte Dijkstra uit Oosternijkerk en Wieb de Jong uit Anjum (Brand Feenstra uit Ternaard is helaas in februari overleden). Het gesprek verliep wat moeizaam omdat Henk steeds vergat de microfoon door te geven. Uiteindelijk vroeg hij het publiek maar om vragen te stellen.

Moeder Anke Bijlsma keek tevreden toe toen vervolgens Anne-Goaitske het woord nam om iedereen te bedanken en de eerste exemplaren aan de walvisvaarders en de zonen van Brand Feenstra uit te reiken.
Ook voor sneupers en geïnteresseerden in maritieme geschiedenis is dit boek een echte aanwinst!

Overigens meldde ons lid Haije Talsma recent, tijdens Famillement, dat nog tijdenlang de kookketels van de Willem Barendsz in Birdaard op de wal gelegen hebben, maar nu spoorloos zijn.
De Traanjagers, Herinneringen van naoorlogse walvisvaarders, Anne-Goaitske Breteler, Amsterdam University Press, 19,99

Op 5 juli kunt u in de kerk van Nes nog een voorstelling en lezing rond het boek bijwonen.
Professor Bruijn doet het openingswoord
Midas Dekkers vertelt
Henk Schiffmacher poogt de walvisvaarders te ondervragen
Breteler sr en jr zingen Iers walvislied

Dokkumer bierbijbel met lof ontvangen

Het is deze week wel erg druk op sneupersgebied. Vele boekuitreikingen en openingen van
Uitreikingsceremonie Dokkumer Bierboek
tentoonstellingen. Ik kan het nauwelijks meer bijbenen ;-)
Woensdag 13 juni werd op het Dokkumer stadhuis de langverwachte Dokkumer bierbijbel van onze redacteuren Warner Banga en Piet de Haan door burgemeester mevr. Waanders officieel uitgereikt aan Berend Wouda. Remco en Frank van Dijk, de drie initiatiefnemers van het Bonifatius Bier.

Helaas kon ik er zelf niet bij zijn vanwege de opening van de Tinco-tentoonstelling, maar gelukkig waren onze redactieleden Jacob Roep en Nykle Dijkstra wel aanwezig.
Jacob maakte een mooi filmpje van de ceremonie, ook op Facebook.

Onze columnist van De Sneuper, museumdirecteur Ihno Dragt, opende de speeches met een ode aan de auteurs. Warner Banga vertelde over de totstandkoming van het boek. Daarna kon de overhandiging plaatsvinden aan de burgemeester.

U kunt het boek bestellen voor een lage prijs, dankzij diverse subsidies. Het dikke boek kost slechts € 25 en is te bestellen via  info@historia-doccumensis.nl of via de website www.historia-doccumensis.nl

Via de online namenindex van het boek kunt u ook zien of er familie uit uw genealogie in voorkomt.

Een mooie fotoreportage van de ceremonie, gemaakt door ons lid Henk Aartsma, kunt u bekijken op de site van Harmen Poortman.
Bierdragers van Dokkum bij de ceremonie

woensdag 13 juni 2018

Expositie De historie van Jeppemastate en de kerk van Westernijtsjerk

In de kerk van Westernijtsjerk (bij Marrum) is in de zomer van 2018 een expositie over de kerk en de destijds naastgelegen Jeppemastate en haar bewoners. Er was vroeger een nauwe band tussen de bewoners van Jeppema en de kerk. De kerk is waarschijnlijk zelfs gesticht door de Jeppema’s.


Na de Jeppema’s is de stins/state eigendom geweest van achtereenvolgens de familie Unema, Roorda en Grovestins. De familie Grovestins bouwde de state uit en legde een groot park aan. Over elke periode van Jeppemastate zijn bijzondere verhalen te vertellen. Na het overlijden van de laatste bewoonster Eduarda Lucia van Grovestins in 1764 is de state verkocht en afgebroken.

De expositie bestaat uit een maquette, illustraties en informatiepanelen, die samen het verhaal vertellen van de kerk en Jeppemastate. Studenten van de opleiding Bouwkunde van de NHL Stenden Hogeschool hebben een prachtige maquette vervaardigd van de kerk en de state en illustrator Skelte Braaksma uit Marrum heeft een zestal verhalen uit de geschiedenis in beeld gebracht. De informatie is verzameld door commissielid Titia Jippes-de Boer, die ter gelegenheid van de expositie ook een boekje heeft geschreven.

In de kerk zijn nog enkele zaken zichtbaar die betrekking hebben op de bewoners van Jeppemastate, namelijk een grafzerk uit ca. 1500 die bij de in 2016 uitgevoerde renovatie in de kerk is gevonden. Deze vermeldt twee namen van eigenaren van Jeppemastate. Verder de grote herenbank die in gebruik was bij latere bewoners van Jeppemastate.

Het boek ‘De historie van Jeppemastate en de kerk van Westernijtsjerk’ (67 pagina’s) is tijdens de openingstijden te koop voor € 10. De opbrengst komt ten goede aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
(NB Op 14 juli is er een evenement in de kerk, aan het begin van de middag is de expositie dan wel gewoon te bezoeken.)
Openingstijden 2018: elke zaterdagmiddag in juli en augustus en de eerste twee van september, steeds van 13.30 tot 17.00
Locatie: kerk Westernijtsjerk (bij Marrum), Westernijtsjerk 2, 9073 TS Marrum

Maquette Jeppema
Jeppe Jeppema trekt in 1481 met zijn zwager Syds van Botnia ten strijde tegen de Leeuwarder Vetkopers, illustratie van Skelte Braaksma

donderdag 7 juni 2018

Honderden liefdesbrieven van Jaap Broersma (93) naar Tresoar


Drie jaar moest hij zijn geliefde Minke missen, toen hij als militair was gestationeerd in Nederlands-Indië. Maar, vertelt Jaap Broersma zeventig jaar later, haar brieven sleepten hem erdoor. De collectie van in totaal zo’n 2000 brieven wordt nu overhandigd aan het Fries Historisch en Letterkundig Centrum Tresoar. Waaronder een tweetal nog nooit eerder geopende exemplaren.

Zeventig jaar geleden was Jaap Broersma uit Ee (Dongeradeel) gestationeerd als dienstplichtig militair in Perak bij Soerabaja. Jaap had daar een functie in de voedselvoorziening aan Nederlandse militairen. ‘’s Ochtends begon mijn werkdag om 7.00 uur en ‘s middags om 13.00 uur was ik klaar’, zo vertelt hij. Dan kon hij brieven schrijven. En dat heeft hij gedaan. Zelf heeft hij in de drie jaar dat hij weg was zo’n 1200 brieven geschreven, gemiddeld meer dan één per dag. De meeste waren bestemd voor zijn vriendin, Minke Bosgraaf. ‘We schreven elkaar drie brieven per week. Elke dag keek ik weer uit naar post van haar. Minke’s brieven waren zo belangrijk, die sleepten mij erdoor.’

Minke, die uit de buurt van Kollum kwam, schreef over van alles en nog wat, over wat ze in het dorp hoorde en zag, over familie en kennissen, maar ook over het geloof en de liefde. Dat laatste is een steeds terugkerend onderwerp. Dat geldt ook voor de brieven van Jaap aan Minke. Het verlangen naar elkaar was groot. Meer dan 11.000 kilometer waren ze van elkaar verwijderd en dat drie jaar lang. Een paar keer zijn ze in de gelegenheid geweest om elkaars stem te horen. De zogenaamde gesproken brieven werden vastgelegd op 78-toerenplaten en opgestuurd. Ook die zijn met de collectie aan Tresoar overgedragen.

Het wachten werd uiteindelijk beloond. Half april 1950 konden Jaap en Minke elkaar omarmen. Al gauw maakten ze trouwplannen. Op 12 juli 1951 was het zover. Toen gaven ze elkaar in het gemeentehuis in Kollum het ja-woord.

In 2015 kreeg Reinder Postma uit Oudwoude de collectie van Broersma met de bedoeling om er een boek over te schrijven. Dat boek met als titel ‘Liefde tussen Kollum en Perak’ verscheen nog hetzelfde jaar. Postma en Broersma dragen vrijdag in Tresoar officieel de collectie over. Een mooie aanwinst voor het archief: volgens Otto Kuipers van Tresoar geven de brieven een mooi beeld van de eerste naoorlogse jaren.

De brieven kunnen voorlopig niet ingezien worden. De afspraak is dat de brieven pas na het overlijden van Broersma openbaar worden.

woensdag 6 juni 2018

Presentatie en namenindex Dokkumer Bierboek

In Dokkum wordt sinds kort weer Bonifatiusbier gebrouwen en op de markt gebracht. De geschiedenis van het Dokkumer bier lijkt op de geschiedenis van de stad Dokkum. Het brouwen en drinken van bier is bijna zo oud als de mens zelf. In de Bonifatiusstad is die biertraditie annex aan de Bonifatiusbron of -fontein. Binnen de bolwerken waren ooit bijna twintig brouwerijen gevestigd!

Warner B. Banga en Piet de Haan, twee ‘sneupers’ van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland, onderzochten op verzoek van de stichting Dockumer Biergilde het bierbrouwen in Dokkum door de eeuwen heen. Zij haalden uit eeuwenoude archieven de historie van de bierbrouwersstad Dokkum uit de vergetelheid...
Verbluffend veel feiten en gegevens over het bierbrouwen in de noordelijkste stad van Nederland in een boek van ruim 450 bladzijden dik.

Op woensdag 13 juni 2018 wordt het boek ‘Bierbrouwen in Dokkum’ gepresenteerd in de vroedschapszaal van het historische stadhuis van Dokkum onder goedkeuring van de presiderende burgemeester mevrouw Marga Waanders. Het stadsbestuur had namelijk vroeger het toezicht over het Dokkumer Biergilde.

Het standaardwerk over het bierbrouwen in de Bonifatiusstad wordt uitgegeven door de stichting Historia Doccumensis en is geheel in full colour uitgevoerd met een harde kaft. Naast een enorme hoeveelheid informatie over bierbrouwen en de biercultuur van Dokkum, bevat het boek de geschiedenissen van 20 Dokkumer brouwerijen en een uitgebreide namenindex met de namen van liefst 1900 personen die iets met het Dokkumer bier te maken hebben. In Dokkum waren tussen 1600 en 1876 liefst 19 brouwerijen, die gezamenlijk zo’n 240 eigenaren hadden, gemiddeld ruim twaalf brouwers per brouwerij: een schat vol informatie voor genealogen en sneupers naar familiegeschiedenis.

Het dikke boek kost slechts € 25 en is te bestellen via  info@historia-doccumensis.nl of via de website www.historia-doccumensis.nl  Deze lage verkoopprijs werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van vele Dokkumer bedrijven en instanties.