dinsdag 29 september 2015

Prachtige portretten van bevolking Moddergat

Een digitaal foto-album van Hilda Bouta bevat een bonte verzameling van karakteristieke koppen van bewoners van Moddergat.

Bewoners Moddergat rond 1950
Ergens (vermoedelijk) halverwege de vorige eeuw (1935-1965?) werden de bewoners van het vissersdorp aan de kust van Noordoost-Friesland voor de gemeente Westdongeradeel op de gevoelige plaat vastgelegd. Het geeft daarmee een indrukwekkend tijdsbeeld van een bevolking die door de harde elementen der natuur eeuwenlang geteisterd is, maar met vallen en opstaan overleefd heeft.
Nu, ruim 65 jaar later, zullen weinigen van de mensen die toen in de bloei van hun leven waren nog onder de levenden zijn.
Als u zelf voorouders in Moddergat heeft of er zelfs vandaan komt, zult u ongetwijfeld de gezichten herkennen evenals de bekende familienamen als Groen, Schregardus, Basteleur, Mans, Vanger en Post.

Via de Indexen op onze website hebben we de namen van de geportretteerden in een pdf-bestand voor u op een rijtje gezet en een klein formaat van de pasfoto's erbij opgenomen.

Mocht u een familielid herkennen of zelf een aanvulling hebben, laat het ons dan weten zodat we u in contact kunnen brengen met Hilda!

vrijdag 25 september 2015

De Sneuper 119, september 2015, met Dokkumer zeeheld, Friese love story en vogeltjesknopen

Het herfstnummer van 2015 van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 119, heeft als
coververhaal 'Dokkumer zeeheld in Slag bij Kamperduin'. Tijdens deze zeeslag in 1797 was Dooitzen Eelkes Hinxt kapitein op de Beschermer. Nykle Dijkstra heeft hiermee een prachtig verhaal tot in detail uitgezocht en beschreven!

Wibo Boswijk beschrijft in zijn artikel 'Een Friese love story in de 17e eeuw' de aankoop van 17e eeuwse Friese portretschilderijen en het bijzondere verhaal van Lisck van Eysinga en Hessel van Meckema wat daaraan gekoppeld is. Er is zelfs een link met de beroemde astronoom Tycho Brahe!

Eendenkooienkenner Gerard Mast verwonderde zich al langer over hoe het nu zat met die zilveren knoopjes met daarop vogeltjes. Op een veiling kocht hij een samengestelde band en zocht de achtergronden uit. Een artikel in het Fries voor de liefhebbers!

Over graftrommels in Dantumadeel worden we bijgepraat door Kor Postma.
Hilda Bouta heeft een nieuwe serie opgepakt met oude foto's van familieleden tijdens de Eerste Wereldoorlog en Piet de Haan haalt weer een bijzondere analyse uit de Diaconierekeningen.

Onze vaste rubrieken staan ook weer vol met onderhoudende verhalen en verrassende foto's.

Zo is De Sneuper 119 weer gevuld met voor elk wat wils en gevarieerde artikelen, waar de volgende keer misschien ook uw onderzoek of tekst tussen kan staan. Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in!
Dat en nog veel meer in dit nummer van De Sneuper dat binnenkort bij de leden op de mat valt (en u kunt ook een digitale versie als gratis extra krijgen, laat het ons weten!):

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- ‘Der helden lauwerkroon' voor Hinxt, Nykle Dijkstra
- Graftrommels in Dantumadiel, Kor Postma
- Fugeltjeknopen, ferwurke ta hingsel, Gerard Mast
- Friese love story uit de 17e eeuw, Wibo Boswijk

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- De familie Egas uit Holwerd, deel 3 en slot, Klaas Egas

 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt

- HERALDIEK: wapen en vlag van Holwerd en Jouswier, Rudolf Broersma

- Veldpost WO I: Een doodgewone Jan Soldaat, Hilda Bouta
- Diaconierekeningen: Men werd niet oud, Piet de Haan

 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
- Tweede boek over 4H-Dorpen 'Neat is foar ivich', Mient Hof
- INGEBOEKT: Vrouwenbrieven uit 1600 - 1800
, Hans Zijlstra 
- WEBSITE & -BLOG: Zilverwerk & scheepswrak, Hans Zijlstra
- Herdruk Geschiedenis van Dokkum. U kunt nog intekenen!

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum, Oosternijkerk en Amsterdam zonder verzendkosten).
U kunt ook nog met korting intekenen op het unieke boek Geschiedenis van Dokkum!
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier. 

Onze najaars-ledendag is op zaterdag 24 oktober 2015 op Ameland. 

donderdag 24 september 2015

Presentatie nieuwe website AlleFriezen 3.0

Van onze verslaggever Jacob Roep

Woensdag 23 september 2015 werd de vernieuwde website van AlleFriezen gepresenteerd in het provinciehuis in Leeuwarden. Om 14.25 werd de vernieuwde website door de bekende skûtsjeskenner Klaas Jansma gelanceerd. Dit is de derde versie van de genealogische website sinds het in 2007 werd opgericht. In tussentijd heeft het bedrijf Picturae en hun dochterbedrijf Vele Handen, dankzij de financiële steun en hulp van Friese gemeentes, instellingen en vrijwilligers, ruim 13 miljoen aktes ontsloten die nu via de nieuwe website raadpleegbaar zijn.
Klaas Jansma lanceert AlleFriezen


Onder andere Tresoar heeft veel geld en gegevens voor de nieuwe website beschikbaar gesteld. Veel collecties die al via de website van Tresoar doorzocht konden worden,  zijn nu ook via AlleFriezen.nl op te vragen. Onder ‘bronnenoverzicht’ vindt u een overzicht van deze collecties. Uiteindelijk is het streven om van AlleFriezen “het genealogische platform en historische databank van Friesland” te maken. Met de vernieuwde website is een grote stap in die richting gezet.

Verbeteringen
Wim Karels van Picturae demonstreerde hoe de nieuwe website van AlleFriezen qua vorm en techniek is vernieuwd. Zo past de weergave van de website zich aan op het apparaat (mobiel, tablet) waarmee je het bekijkt (responsive). Ook is de zoekbalk nu prominent op de website aanwezig en zoekt het op verschillende variaties van stamnamen.
Als u dus een naam intypt als ‘Meters’ worden ook de varianten met dubbel –e ‘Meeters” getoond. Ook kunnen de zoekresultaten verfijnd worden met een tijdbalk waarmee u dus met een paar muisklikken uw de onderzoekersperiode kunt aanpassen. Verder kunt u bij ‘uitgebreid zoeken’ voor een lange lijst met rollen kiezen, voor zowel één als twee personen. Zo kunt u verschillende bronnen raadplegen. Tot slot kunt u de scans nu in een grotere weergave bekijken en eenvoudig via pijltoetsen doorbladeren.
Met de vernieuwde weergave hoopt Picturae onder meer dat Friese gemeentes meer collecties via AlleFriezen zullen ontsluiten.

Open data
Nadat de vernieuwingen van AlleFriezen waren besproken, nam gemeentearchivaris Rienk Jonker van Leeuwarden het woord. Hij vertelde over de nieuwe archiefwet van het hergebruik van overheidsinformatie. Deze wet is in juli 2015 in werk getreden en is een broertje van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). De nieuwe wet houdt in dat overheidsinstellingen voortaan op verzoek van de burger of een vereniging haar gegevens (data) ter beschikking kan stellen. Daarbij mag zij niet vragen waarvoor de gegevens gebruikt zullen worden.
Met de nieuwe wet hoopt de regering openbaarheid, transparantie en inzicht te bevorderen. De burger betaalt immers deels voor de gegevens waarover de overheid beschikt en om die reden zou hij die ook moeten kunnen hergebruiken. Daarnaast is er ook een economisch motief: de ‘open data’ zouden ook voor commerciële doeleinden gebruikt kunnen worden. Ook bedrijven zoals die van Bob Coret zouden deze gegevens dus kunnen gebruiken.
De vernieuwde wetgeving zorgt voor de nodige (juridische) veranderingen voor verenigingen en open data websites als AlleFriezen. Rienk Jonker kon niet concreet vertellen wat dit voor veranderingen zijn. Wel is het duidelijk dat overheidsinstellingen, musea, bibliotheken e.d. naar manieren moeten zoeken hoe ze de open data aan burgers en verenigingen beschikbaar zullen stellen.
 
Bijzonder skûtsje weer in Friesland

Na Rienk Jonkers kreeg Klaas Jansma de gelegenheid om te vertellen voor welke doeleinden een open data website als AlleFriezen gebruikt kan worden. Hij vertelde over de familie Roorda uit Sneek die de techniek beheersten om de snelste skûtsjes te bouwen. Even dreigde een skûtsje van hun hand naar Engeland te zullen verdwijnen. Gelukkig kon dit ternauwernood voorkomen worden. Verder benadrukte hij de bijzonderheid dat er van de 900 skûtsjes die de afgelopen 200 jaar gemaakt zijn er nu nog 450 over zijn. Het is een unicum dat er van dit culturele erfgoed zoveel over is. Om die reden moeten de Friezen hun best doen dit te beschermen.

Attentie voor Tjerk Tigchelaar
Aan het eind van de presentatie kreeg Tjerk Tigchelaar, voorzitter van stichting FAF (Freonen fan Argiven yn Fryslân), nog een attentie voor de inzet van de stichting FAF bij de vernieuwing van AlleFriezen. Onder andere het idee van het zoeken op stamnamen op de nieuwe website had de heer Tigchelaar bedacht.

woensdag 23 september 2015

Het Friese equivalent van de Rembrandts van 160 miljoen

Veel opwinding deze week over de (mogelijke) aankoop van het Rijksmuseum van twee portretten ten voeten uit van het kersverse echtpaar Marten Soolmans en Oopjen Coppit. Niet alleen vanwege de schilder, Rembrandt, maar ook door het astronomische aankoopbedrag van 160 miljoen euro. De portretten werden in 1634 geschilderd.

De jonge Rembrandt maakte de portretten in het atelier van de doopsgezinde Fries Hendrick van Uylenburgh, met wiens nichtje Saskia hij getrouwd was. Haar nichtje Hendrickje van Uylenburgh was weer getrouwd met de Leeuwarder kunstschilder Wybrand de Geest.
Hoewel nog niet veel voorkomend was de pose 'ten voeten uit' zeker geen uitvinding van Rembrandt. Oorspronkelijk was het voorbehouden aan portretten van koningen en stadhouders, maar dat veranderde met de snel rijk geworden kooplieden. Het is waarschijnlijk dat zijn opdrachtgevers Rembrandt dit specifiek vroegen maar het is zelfs mogelijk dat hij naar Friese voorbeelden geschilderd heeft, zoals het portret van Doed Holdinga (Meester van het Adie Lambertsportret), Sophia van Vervou (LJ Woutersin) en de uit hetzelfde jaar 1634 stammende, veel minder zwierige, portretten door Wybrand de Geest van de Vrijheer van Ameland, Wytze van Cammingha en wederom Sophia van Vervou (1632).  Ook deze portretten zijn een imposante twee meter hoog. Let u vooral op de schoenen van de heren!

De Friese kunsthistoricus Abraham Wassenbergh, in De portretkunst in Friesland in de zeventiende eeuw (1967), en vooral Bas Dudok van Heel in zijn essay 'Toen hingen burgers als vorsten aan de muur' in de tentoonstellingscatalogus van het Amsterdam Museum, Kopstukken, 2002, op blz. 52 gaan specifiek in op de mogelijke link tussen Rembrandt en de Friezen. Maar hoe het precies zit staat helaas niet vast. In Amsterdam werden in de jaren 1620 ook al burgers ten voeten uit geschilderd door kunstenaars als Cornelis van der Voort (wiens atelier Uylenburgh overnam) en Pickenoy, maar stilistisch lijkt de portretproductie in Uylenburghs atelier beter aan te sluiten bij de Friese portretten, aldus Dudok.
Wytze van Cammingha en Sophia van Vervou zijn ook paginagroot afgebeeld op bladzijde 88 en 89 van De Friese schilderkunst in de Gouden Eeuw van kunsthistoricus Piet Bakker.

De voorzitter van het Mondriaanfonds, Birgit Donker, vroeg in een artikel de aandacht voor de kunstwereld in zijn algemeenheid, die juist het afgelopen jaar met stevige bezuinigingen is geconfronteerd ('laat deze twee Rembrandts het begin zijn van een renaissance van de cultuurpolitiek'). De politici zijn heel snel en opportunistisch akkoord gegaan met het voorlopig koopcontract voor de Rembrandt-schilderijen, maar zullen ze nu ook weer blijvend investeren in andere Nederlandse kunst?

Update, maart 2018: Nadat de portretten van Wytze en Sophia op een tentoonstelling in het Franeker museum Martena (Wie het breed heeft... Thuis bij Wytze en Sophia, 17 juni tot 5 november 2017) gehangen hebben, geopend door Rijksmuseum conservator Jonathan Bikker, hangen ze nu ook op een prominente plaats vlakbij Marten en Oopjen in de tentoonstelling High Society in het Rijksmuseum (zie ook foto hieronder)!
Aardig is ook een brief van Sophia uit 1664 waarin ze haar neef Philip Ernst Vegelin van Claerbergen, secretaris van stadhouder Willem Frederik, om een gunst vraagt voor haar minnaar, de Ostfriese Cartesiaan Johannes Wubbena.


Sophia van Vervou
Wytze van Cammingha



dinsdag 22 september 2015

Boerenbloed zet aan tot denken

In Ee en omgeving interviewde journalist Kees Kooman een aantal melkveehouders over hun ideeën omtrent schaalvergroting en de effecten die dat heeft op de natuur. Ook werden wetenschappers (zoals Theunis Piersma), politici in Brussel en andere betrokkenen bij het agrarische besluitvormingsproces gesproken. Het resultaat is vastgelegd in het interessante boek 'Boerenbloed'.

Kooman, een Hollander, woont in de voormalige boerderij (uit 1704) van Hans Wiegel, op Aldterp, net buiten de dorpskom van Ee.
En uiteraard heeft ons lid Douwe Zwart, de bekende Ee-expert, zowel foto's als informatie over de historie van de boerderijen geleverd.

Door ruilverkaveling zijn de afgelopen decennia al heel veel karakteristieke landschapselementen zoals kromme slootjes en wandelpaden verdwenen. Door het snelgroeinde raaigras uit Engeland zijn de voorheen zeer kruidenrijke weilanden veranderd in gladde biljartlakens die met regelmaat gemaaid worden voor het hooi. Met dat maaien gaan ook grote hoeveelheden nesten van weidevogels, waaronder de Kening fan e Greide, de Grutto, verloren.

Sinds het loslaten van de melkquota per 1 april 2015 zijn de boeren met een dilemma geconfronteerd: meegaan in de schaalvergroting (vaak ten koste van het milieu) of relatief klein en biologisch verantwoord verder gaan?
In 2001 werd Ee getroffen door de MKZ-crisis (Tongblier) waarbij diverse boerderijen geconfronteerd werden met ruiming van de complete veestapel. Deze traumatische ervaring speelt bij veel boeren nog een rol in hun besluitvorming.
Voor Renze van der Ploeg was het een van de redenen om naar Canada te emigreren, waar hij nu in Walton een boerderij runt met honderden koeien.
Kor en Jacob Eisenga zijn moderne boeren in Ee die net aan de ruimingen ontkwamen en op Obbema State melkkoeien houden.
Als biologische boer is Simon den Hartogh een relatieve uitzondering in Ee op de Guozzepole.
Hessel Agema is een tegendraadse boer die zowel hoge productie als de zorg voor de weidevogels hoog in het vaandel heeft staan in Kollumerpomp en omgeving.
En als laatste is Hans Kroodsma met zijn zonen een boer die meegaat in de schaalvergroting. Zo kocht hij de boerderij met land van Jasper S. te Oudwoude erbij.

Al met al een prachtig portret van de melkveehouders in Noordoost-Friesland tegen de achtergrond van melkquota, megastallen en historie van het oude platteland. Een aanrader dus, dat Boerenbloed!

zondag 20 september 2015

Intekenactie Geschiedenis van Dokkum, hart van noordelijk Oostergo

Van de oudste archeologische opgravingen tot Dokkum als zeestad en vesting. Van Bonifatius tot de samenvoeging met de Dongeradelen: de geschiedenis van Dokkum is in 2004 opgetekend in een
monumentaal boek.
U kunt voor een indruk door enkele bladzijden van het boek bladeren.

Om dit al lang uitverkochte boek te kunnen herdrukken zijn 500 intekenaren nodig.
Teken dus nu in en koop dit prachtige naslagwerk voor €39,50 (Na de actieperiode kost het boek €49,50). Alle intekenaren krijgen een naamsvermelding in het boek. Onder de intekenaren worden bovendien 10 gratis exemplaren verloot.

Over het boek:
Prachtige kleurenfoto's
Groot formaat (23,5 x 31 cm)
448 pagina's dik
Vormgeving: Studio ByFrank bno
Auteur: dr. Meindert Schroor e.a.
Fraai gebonden in stevige band
Geheel uitgevoerd in full color

Kortom een prachtig boek! Intekenen kunt u via deze link: http://www.geschiedenisvandokkum.nl/intekenen.html

vrijdag 18 september 2015

Obe Postma Selskip nodigt uit voor presentatie boek It deistich bestean by âlds

Namens het Obe Postma Selskip nodigt uitgever Louw Dijkstra van Wijdemeer belangstellenden uit voor de presentatie van het boek It deistich bestean by âlds, de historische opstellen van Obe Postma.

Het is een rijk bronnenboek van het dagelijkse leven in Friesland en bevat een uitgebreid register op plaatsnamen, zodat het een ideaal boek is voor lokale historici.
Tijdens de presentatie zal een drietal historici dan ook verslag doen van hun activiteiten op dat gebied, Pieter Nieuwland, Jehannes van Dijk en Hans Zijlstra van de Historische Vereniging Noordoost Friesland.

De presentatie vindt plaats op vrijdag 2 oktober in het Landbouwmuseum in Earnewâld, aanvang 13.45 uur.

Lykas jo mooglik witte, waard yn 2006 it Obe Postma Selskip yn Postma’s bertedoarp Koarnwert oprjochte. It hat sa’n 125 leden en wurdt alhiel troch frijwilligers dreaun. It Selskip wol in foarum wêze foar wittenskippers en leafhawwers fan it wurk fan Postma. Dêrta is in webstee makke (www.obepostma.nl), in twa kear jiers ferskinend tydskrift oprjochte (Wjerklank), waarden reiskes by plakken lâns organisearre dêr’t wurk fan Postma spilet, waard ek  in komposysjepriisfraach útskreaun foar muzyk op gedichten fan Postma en waarden in tal stúdzjedagen oer in tema holden dat it wurk fan Postma yn breder ramt set en boeken mei wurk oer of fan Postma publisearre. Yn de saneamde Obe Postma Rige binne al alve publkaasjes om Obe Postma hinne ferskynd.
Ynkoarten ferskynt nûmer 12. It hat de titel: Obe Postma, It deistich bestean by âlds. Samle histoaryske opstellen II. Utjûn troch Philippus Breuker (Utjouwerij Wijdemeer ISBN 978 949 2052 124)

It deistich bestean by âlds is it twadde en tagelyk lêste diel mei stúdzjes op histoarysk gebiet fan Obe Postma. Syn fersprate histoarysk wurk is dêrmei maklik tagonklik makke. De earste bondel mei histoaryske stúdzjes wie Veld, huis en bedrijf. Landbouwhistorische opstellen (2010). It karakter fan It deistich bestean by âlds is lykwols hiel oars as fan dat boek. Dat befettet meast stúdzjes fan de earste jierren, dit fan de lettere tiid; de grins leit om 1935 hinne.

Dit boek giet meast oer de santjinde en achttjinde iuw en jout in bûnt ferskaat fan ûnbekende feiten oer it deistich bestean fan boeren en boargers, ek út de stêd. Ekonomy en bestjoer krije rom omtinken. Sa't Veld, huis en bedrijf in boek is foar de wittenskipper, is dit boek mear foar de ynteressearre leek. Dêrmei wjerspegelje se twa kanten fan Postma, dy’t yn de tiid by him op elkoar folgen. Tegearre meitsje se it byld kompleet fan de man dy’t neist de dichter ek de gelearde fan it Fryske lân en libben wie.

Op freed 2 oktober wurdt it earste eksimplaar fan dit boek troch dhr. Breuker oanbean. Dêrnei sille trije sprekkers yn sa’n tweintich minuten elts in yndruk jaan fan wat sy op it mêd fan de lokale skiednis út’e wei  sette. As lêste komt Breuker nochris oan it wurd en sil hy yngean op opset en ynhâld fan it boek. Nei ôfrin mooglikheid it museum te besjen en resepsje, oanbean troch it Obe Postma Selskip. Plak : Lânboumuseum, Earnewâld. Tiid : 13.45 – 17.00 oere.

Wy noadigje jo fan herten út foar dizze feestlike gearkomste. Opjaan by de skriuwer fan it Obe Postma Selskip, Jan Gulmans, E-mail : jan@gulmans.com

Programma:
(1)    13.30 oere: ynrin mei kofje/tee.
(2)    13.45 oant 13.55 oere: iepeningswurd troch George Huitema, foarsitter Obe Postma Selskip.
(3)    13.55 oere: oanbieding troch Philippus Breuker fan it earste eksimplaar fan it boek It deistich bestean by âlds oan Jehannes van Dijk, Ferwert (auteur fan tal fan publikaasjes oer Ferwert en Ferwerteradiel).
(4)    14.00 oant 14.15 oere: taspraak troch Jehannes van Dijk oer syn aktiviteiten en publikaasjes op it mêd fan de lokale skiednis fan noardeast Fryslân.
(5)    14.15 oant 14.45 oere: taspraak  troch Hans Zijlstra oer De Sneuper (De Sneuper, it blêd fan de lokaal-histoarisi út Dokkum/noardeast Fryslân).
(6)    14.45 oant 15.05 oere: taspraak troch Piet Nieuwland, Hurdegaryp, oer de skiednis fan Tytsjerksteradiel.
(7)    15.05 oant 15.25 oere: Philippus Breuker giet yn op opset en ynhâld fan it boek It deistich bestean by âlds.
(8)    15.25 oant 15.30 oere: ôfsluting troch George Huitema, foarsitter Obe Postma Selskip.
(9)    15.30 oant 16.00 oere: skoft, dêrnei museumbesyk resp. resepsje.
 

donderdag 17 september 2015

Lezing Wil Schackmann over Bedelaarskolonie Ommerschans, zaterdag 19 september 2015

De Koloniën van Weldadigheid werden opgericht van 1818 tot 1825.
Eerst de zogeheten vrije koloniën in Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord, daarna een bedelaars-gesticht op de Ommerschans nabij Ommen en tenslotte drie gestichten in Veenhuizen.

Tienduizenden mensen hebben in die koloniën gewoond, waarvan een geweldig archief bewaard is gebleven. Geweldig in omvang- zo'n vierhonderd meter archief – en geweldig in de gedetailleerdheid over de levens van gewone mensen.
Wil Schackmann is een kenner van dat archief. Hij schreef het boek De proefkolonie over de eerste start in Frederiksoord en De bedelaarskolonie over het gesticht op de Ommerschans. Momenteel werkt hij aan een boek over het kinderetablissement dat de oorsprong vormde van de kolonie Veenhuizen.

Op zaterdag 19 september 2015 vertelt hij eerst over alle koloniën en vervolgens over de Ommerschans in het bijzonder. Net als de vorige keer doet hij dat met zeer veel anekdotes en verhalen uit het dagelijks leven van de koloniebewoners.
Leden van de NGV en belangstellenden zijn van harte welkom op deze bijeenkomst!

De lokatie is het HISTORISCH CENTRUM LEEUWARDEN, Groeneweg 1, bij de Prinsentuin.
Aanvang 13.30 uur.
Toegang vrij.
Parkeren kunt u in de parkeergarage Oldehove

dinsdag 15 september 2015

Van Lennep en Van Hogendorp in 1823 reizend door Friesland via Dokkum en Kollum

In 1823 reisde Dirk van Hogendorp samen met zijn Leidse studievriend Jacob van Lennep door Nederland. Te voet, per diligence en met trekschuiten trokken zij door de diverse provincies en hielden beide een dagboek bij. Die van Van Lennep werd in 2000 door Geert Mak en Marita Mathijsen hertaald in het boek Jacob van Lennep, Lopen met Van Lennep. Dagboek van zijn voetreis door Nederland. De zomer van 1823.

Geert Mak maakte er een televisieserie van die nog te zien is als online video. In aflevering 3 komt hij langs Dokkum.
Op DBNL is ook een dagboekversie van Van Lennep die zonder aanpassingen wordt weergegeven.

In Leeuwarden gaan ze bijvoorbeeld op bezoek bij kunstschilder Willem Bartel van der Kooi.

Van Hogendorp schreef in zijn reisdagboek terwijl ze Leeuwarden verlieten:
De Heeren Vitringa Coulon, vader en zoon, Rengers Contrl. der belast. Beucker Andreae, Van der Veen, Bake, Delprat en W.W. Brouwer bewezen ons veel vriendschap, doch veele ingezetenen dezer stad waren onverschilliger, sommigen de Bokkigheid zelve.

Groningen 19 Junij 23
Van Leeuwarden voeren wij in gezelschap van eenige lompe Friezen naar Dokkum.
Dokkum telt 3,400 inwoonders, is groot, doch armoedig.
Wij kwamen bij do. Adriani die ons het huis bijkans uitzette. Wij overnachten te Dokkum en voeren gisteren tot dicht bij Kollum en wandelden toen naar dit dorp. Wij wandelden eerst naar de Dokkummer Zielen of Sluizen, die veel overeenkomst hebben met die van Katwijk.
Toen wandelden wij door het bosch van Kollum, en beklommen daar een hoogen tooren, welke daar door een Oostindie vaarder geplaatst was, tot eeuwigdurend teeken van zijn rijkdom (De Steenen Berg van Eyso de Wendt, HZ). Zijne familie viel hem lastig en hij onterfde dezelve, nam nieuwe aan en  maakte hen Universeel erfgenaam onder verplichting van dezen tooren te onderhouden, sub poena om bij instorting de gandsche erfenis aan het dorp te overhandigen. Wij wandelden van Kollum naar Stroobosch en voeren toen tot Groningen. Het land was eentooning. Bij de Friesche grenzen wordt het kaal, lelijk onvruchtbaar.

Jacob van Lennep is uitgebreider over de ontmoeting met dominee Adriani, (die ook lid was van Ledige Uren Nuttig Besteed): Na onze wandeling schelden wij bij den geleerden predikant ADRIANI aan, wien Tydeman ons aanbevolen had, hopende eenige inlichtingen omtrent Dokkum te erlangen. Men liet ons in eene binnenkamer. Een oogenblik daarna kwam de Predikant binnen, zijnde een zeventigjarig man, zes voet zes duim Rhijnlands hoog, gekleed met eene geele poeierjas, wollen koussen en witte slaapmuts: hij beschouwde ons van 't hoofd tot de voeten en vroeg wat wij wilden. Hierop volgde het nevensgaand gesprek, waardig om door ALIDA RIJZIG of CHRISJE HELDER beschreven te worden doch dat ik even goed als die dames de hunne, onthouden heb:
VAN HOGENDORP (met zijn gewoon exordium beginnende): 'Dominé, wij zijn U natuurlijk niet bekend: wij maken een toertje, door ons land en professor TYDEMAN heeft mij verzocht U zijne complimenten te maken: hetgeen mij aangenaam geweest is daar het mij de gelegenheid verschaft Uwe kennis te maken. Ik ben de advokaat VAN HOGENDORP uit den Haag en heb de eer U den Heer VAN LENNEP te presenteeren...'
IK: 'Zoon van den professor.'
DOMINÉ: 'Zoo! Het jou een brief?'
VAN HOGENDORP: 'Neen Dominé. Wij zijn al drie weeken op reis en dus zou deze wijze van U een' brief te bezorgen wat lang worden.'
DOMINÉ: 'Ik heb pas een' langen brief aan Tydeman geschreven: maar wat kom jou nou eigenlijk doen?'
VAN HOGENDORP: 'Uwe kennis maken, Dominé.'
DOMINÉ (naar mij toestappende): 'En jou, had jou ook nog iets anders te zeggen?'
IK: 'Neen Dominé, maar...'
DOMINÉ (drie stappen achteruitgaande): 'Dan kan jou weer heen gaan, 't is morgen biddag, en jou begriept dat ik nou geen tied heb'.
VAN HOGENDORP (heengaande): 'Wij willen U in 't minst niet hinderen, Dominé.'
DOMINÉ (mij in de borst vattende): 'En zeg jou aan TYDEMAN, dat hij me op een ander' tied geen' komplimenten stuurt, maar een' brief, hoor jou?'
IK (tot den grond buigende): 'Ik hoop het waar te nemen, Dominé.'
Pas waren wij de deur uit, of bersteden wij beide uit in een schaterend gelach en bestempelden beurtelings morrende en grinnikende den beleefden ADRIANI met den naam van Frieschen buffel, ons wel beloovende zijn' laatsten boodschap aan TYDEMAN waartenemen. Dit laatst, zoo slecht afgeloopen bezoek stelde ons buiten staat iets nopens Dokkum en deszelfs omstreken te vernemen. Ik kan dus niet veel omtrent deze stad verhalen dan alleen dat de meeste huizen nog groote luifels hebben.
Na thee gedronken te hebben schreven wij en gingen te negen ure naar bed'.
In Dokkum verbleven ze in De Posthoorn:
Te Dokkum aangekomen zijnde zochten wij de herberg de Posthoorn op, bij de erven PIVÉ.
Daar gekomen zijnde, wees men ons eene goede kamer aan, en riep ons te twee ure aan tafel.
Een welgekleed heer, en zijne vrouw die iets vrij gemeens in haar' kleeding had, aten met ons; kort daarop kwam hun dochtertje met eene keurlijke dienaresse binnen en plaatste zich nevens mama, terwijl de vader mij gedurig nu om soep, dan om ham, dan om iets anders stolsiteerde; en zoo drok stolsiteerde, dat ik hem eerst voor een sollicitant, maar naderhand en met meer recht voor een bediende van Van Aken aanzag die met een olifant naar Dokkum gereisd was. N.B. de kermis was er juist geëindigd.
Na den eten wandelden wij de stad rond, die vrij groot is met een breede gracht doorsneden, en met fraaie huizen en wallen voorzien.

Update: Piet de Haan zocht uit waar dominee Adriani in Dokkum woonde: 1832,  A503 is Reeel 345:  Hoek Hoge Pol - Koningstraat . Zie ook volkstelling 1830 en overlijden wijk C 171.

zondag 13 september 2015

Kroniek van Dokkum t/m het jaar 1711 door Gerrit Hesman digitaal

En de sneuper...hij digitaliseerde voort.
Dat er in Tresoar een manuscript zou moeten liggen van de Dokkumer Gerrit Hesman dat een kroniek zou moeten voorstellen tot en met het jaar 1711 was wel bekend. Maar echt aandacht hebben we er volgens mij nog nooit aan besteed. (Wel aan zijn wapenboek waarin vele burgerwapens van Dokkumers beschreven zijn overigens, inclusief dit titelblad in kleur).

Totdat afgelopen week Piet de Haan het oude document op de foto zette. Nu zijn niet alle pagina's even scherp (dat gaan we nog een keer verbeteren), maar ook nu al kunt u er prachtige zaken over de geschiedenis van Dokkum in terugzien. Vooral in de periode waarin Hesman zelf leefde (ca 1661-1715) mag je aannemen dat zijn beschrijvingen op eigen ervaringen of uit eerste hand zijn.

Enkele voorbeelden als transcriptie:

1688 Den 11 Januarij hielden de Grootschippers haar Gildemaaltijd in de Benthum en reeden met een sloepje op een bart staande en door vier Paarden wordende getrokken, door de stad, waarin Klaas Jogchums, toegenaamd Geelemug, als kapitein en Harmen Oostindie vaarder, Luitenant was; Jan Tietes Schipper, Jan Jansen Bontekoe, Stuurman, en Minse Minses voerman, welke Minse eenige moeite met een Soldaat kreeg, waardoor deze Soldaat eenigmalen gewaarschuwd was om van de Sloep te blijven en zulk niet willende doen, met de zweep geslagen wierd, waarover hij zoo vertoornde dat hij vernam, wie hem van deze bootsgezellen ontmoete, te doorsteken, waarop Jan Bontekoe, uit het huis van Tiete Doekes komende, van hem met een driekantige degen in het hert gestooken waarop de gewonde naar de wondheeler Gerrit Nederhof gebragt is en daar na zijns zusters huis gedragen wierde, daar hij nog eenige beweging toonde, gestorven. De dader is het ontkomen en naar Oostindie gereisd en aldaar overleden.

1688 1703. Den 19 Maart is hier een omgang gedaan voor vijftien Harlinger bootsgezellen die bij de barbaren in Slavernije zaten bragt op als volgt:
- Het groote Breedstraat Espel...249-12
- Kleine Breedstraat Espel   225-3
- Leegeweg Espel   216-4
- Blokhuis Espel    248-16
                               939-35
1690 Den 28 October wierde hier het diept door Pijbe Classen molenmaker met een moddermolen begonnen om de modder uit te maken, hebben hij Piebe een bedingst met de E. Hogemag(istraten) ten dezer Provintie voor de tijd van XXV Jaren van ieder met schuite turf een stuiver te genieten. Het diept tusschen de Zijl en drie pijpen was geheel niet anders als modder en slijk, dat effen met water bedekt stond; konde naauwelijks een praam daarover komen; het buitendiept was niet veel beter, hebbende op het laagste water een kille (?) omtrent een brede wijd; doch deze Pijbe maakten 't beide zoo diep binnen 't jaar, dat de schuiten naar Leeuwarden konden komen met haar volle ladingen.

1692 Den 8 September is hier des namiddags omtrent drie uren eenige Schudding of soorte van Aardbeving gevoeld.

1694 Is Dirk Smedema tot Stads Bouwmeester aangesteld in plaats van den overleeden Vroetman Freerk Tadema benevens Sijmon Groenewout.

De Kroniek van Dokkum tot en met het jaar 1711 is nu digitaal door te bladeren als Deel 1 en Deel 2.
Laat het ons weten als u bijzondere zaken vindt!

Update: Over Gerrit Hesman, waarschijnlijk doopsgezind en arts/schilder, schreef de Dokkumer Daam Fockema in De Vrije Fries van 1853 (nummer 6) het artikel 'Voorlezing over een handschrift van Gerrit Hesman, behelzende aanteekeningen van gebeurtenissen, te Dockum voorgevallen,'. Het handelde over dit manuscript en verwijst daarin ook naar de Waalse Furie te Dokkum in 1572!

vrijdag 11 september 2015

Monument voor 8 slachtoffers zeemijnexplosie nabij Paesens onthuld

Op 10 september 1945 kwamen 8 mensen om het leven in de Paesumerlannen bij de demontage van een aangespoelde zeemijn. Na 70 jaar is een monument onthuld door initiatiefnemer Einte Prins en burgemeester Waanders van Dongeradeel, in aanwezigheid van de nabestaanden van de slachtoffers en belangstellenden.

Het monument, een oude  zeemijn, is geplaatst aan het einde van de Lytse Wei tussen Paesens en Alddyk, dicht bij de plek waar het tragisch ongeval plaatsvond.
Onthulling monument slachtoffers zeemijn. Foto: D.Douma.

De Koninklijke Marine was aanwezig en liet een van de mariniers de “Last Post” blazen, waarna een minuut stilte werd gehouden en een krans gelegd. Voor de nabestaanden was er daarna gelegenheid om bloemen bij het monument te leggen.

Van de acht slachtoffers waren er vijf leden van een springgroep van de Koninklijke Marine, die hun thuishaven hadden in Hoek van Holland en drie inwoners van Paesens, Alddyk en Marrum.

Mooi dat dit particulier initiatief van Einte Prins tot dit resultaat geleid heeft, gesteund door o.a. Gemeente Dongeradeel, Stichting Musea Noardeast Fryslân (Ihno Dragt), Dorpsbelang Paesens-Moddergat en sponsoren. En niet te vergeten, nadat wij binnen onze vereniging een oproep aan de politiek deden en een artikel hierover in De Sneuper 113 van maart 2014 plaatsten!

donderdag 10 september 2015

Dokkumer bewonersgeschiedenis op unieke wijze in beeld

Koppeling Pre-kadastrale gegevens Dokkum met kadaster 1832 kan bewonersgeschiedenis sinds 1711 reconstrueren.

Jarenlang monnikenwerk door sneuper Piet de Haan, in samenwerking met het Streekarchief te Dokkum, heeft geresulteerd in een unieke koppeling van Pre-kadastrale gegevens met het kadaster van 1832.

Archivaris Tjeerd Jongsma van het Streekarchief te Dokkum is zeer ingenomen met de resultaten van de redacteur van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland. De Haan is er onlangs in geslaagd om belastingboeken van 1805 van geheel Dokkum binnen de grachten te koppelen met het kadaster van 1832. Daarvoor wroette hij door meer dan 1.000 koopbieven, proclamaties, notariële akten en advertenties.
Hierdoor is het mogelijk geworden om de gehele woning - en bewonersgeschiedenis van Dokkum vanaf 1711 tot de dag van vandaag te reconstrueren.
Eerder slaagde Reinder Tolsma uit Oosternijkerk er al in om ook nog eens 88 Dokkumer percelen uit 1585 aan 1711 te koppelen.

Het resultaat is dat nu duizenden aan- en verkopen uit voorgaande eeuwen aan het kadaster gekoppeld kunnen worden. Dat het de gehele stad betreft is uniek voor Friesland en wellicht voor heel Nederland.
Zo is er in het septembernummer 2015 van De Sneuper een artikel over de Dokkumer zeeheld Dooitzen Eelkes Hinxt, van wie vastgesteld kon worden dat hij woonde aan de huidige Diepswal 33, een oud huis met een hengst als gevelsteen!
Volgens Jongsma en De Haan is deze manier van aanpak mogelijk ook op andere plaatsen in Fryslân toepasbaar.
In de loop van het jaar zal gewerkt worden aan het beschikbaar stellen van de gegevens voor het grote publiek.

Naar aanleiding van het persbericht dat we eerder deze week verzonden werd Piet de Haan door journalist Wytse Vellinga van Omrop Fryslan geïnterviewd. Dat doet Vellinga trouwens standaard met alleen een iPhone + microfoon (prachtig)!
Piet vertelde daarbij ook dat, naar een idee van Jelle Arjaans van de Stichting Historia Doccumensis en de straatnamencommissie van de gemeente Dongeradeel, nu overwogen wordt bordjes met oude huisnamen in de Dokkumer binnenstad terug te plaatsen.
U kunt het interview voor Omrop Fryslan met beeld en geluid nakijken via het online bericht getiteld Dokkumer huzen krije histoaryske namme werom!

Ook de Leeuwarder Courant schonk middels een kort artikel aandacht aan dit prachtige werk van Piet, met steun van archivaris Tjeerd Jongsma en Reinder Tolsma.