Kerkmuseum te Jannum met sarcofagen en zuil uit Niawier

Onlangs had ik op de terugweg van een weekendje Wad en Schiermonnikoog nog even tijd om het oude kerkmuseumpje van Jannum te bezoeken. Het minuscule terpdorpje is prachtig gelegen in een weids landschap, een kleine 10 kilometer ten westen van Dokkum.

Je auto moet je parkeren op een parkeerplaats buiten de terp, waarna je via een lange, door bomen
omzoomde, weg de kleine heuvel oploopt.
Een boerderij en een paar kleine huisjes vormen samen met de 13e eeuwse Romano-gotische kerk het hele dorp.
De kerk is opgetrokken uit rode baksteen, kloostermoppen, die een relatie met het ooit nabijgelegen klooster Klaarkamp te Rinsumageest doen vermoeden, maar waarschijnlijker is dat het een dochterkerk van de Rinsumageester kerk is.

Op het kerkhof liggen diverse sarcofagen, maar ook binnen in de kerk vind je enkele hele bijzondere grafkisten. De kerk doet dienst als een uithof van het Fries museum, waardoor de uitgestalde cultuurgoederen uit alle delen van de provincie komen.

Kapiteel uit klooster Sion, Niawier, ca 1200

Een bijzonder stuk is de zuil of kapiteel van ca. 1200 die afkomstig is uit het voormalige klooster Sion bij Niawier. De bovenste helft is versierd met druiventrossen die aan zware ranken hangen en daaronder vier op vogels lijkende dieren met achterlijven die aan draken doen denken, mogelijk griffioenen.

Ook is er een luidklok uit Schillaard met gietjaar 1284, waarmee het een van de twee oudst gedateerde klokken van Nederland is!
Maar ook de buiten hangende kerkklok in de klokkenstoel is oud: van 1489, en gegoten in opdracht van Hendrik Sidsz Bottinga, hoofdeling te Rinsumageest.

Vanwege hun kostbaarheid konden alleen rijken vroeger zich een stenen doodskist veroorloven. Een bijkomend voordeel was dat de kist binnen de familie steeds opnieuw gebruikt kon worden. Uit de kronieken van P. Winsemius blijkt dat er ook nog een ander praktisch nut was rond de 13e eeuw. Hongerige wolven teisterden de streek. 'Dit gedierte dede niet alleen schade 't gewass, Schapen, Vee ende alles wat op den Velde was, maar 'snachts ende andersins sich begevende in Kerck-hoven, ruykende de menschelijcke lichamen, hebben die graven geopent, ende die holten kistkens, licht tsamen geslagen, van malcanderen gescheurt ende verstorvenen opgegeeten'.

De meeste sarcofagen in Friesland zijn gemaakt van rode bont-zandsteen uit de Vogezen. Een kleiner aantal is van gele bontzandsteen uit de omgeving van Bentheim.
De vroegste sarcofaagdeksels zijn versierd met geometrische motieven. Later verschijnen christelijke symbolen als kruizen, kromstaven en gestileerde wijnranken. Dan pas volgt de afbeelding van een menselijke gestalte. In Jannum vormt de kromstaf de meest voorkomende versiering, het symbool van de Goede Herder, Christus.
Altaarstenen, grafstenen, doopvonten, koorhekken, klokken en sarcofaagdeksels uit de Friese plaatsen Jannum, Stavoren, Bilgaard, Hijum, Beets, Blesdijke, Sloten, Wons, Cornwerd, Lutkewierum en Oudkerk zijn in het kerkmuseum te bewonderen.

Bij het kerkmuseum kunt u ook een leuk boekje kopen waarin alle erfgoedstukken beschreven staan.

Doopvont, gele zandsteen, Jellum, ca 1200