Eeuwelingen in Friesland

Om het honderdste artikel sinds de start van dit blog (eind januari 2008) op passende wijze te illustreren leek het me aardig om eens aandacht te besteden aan honderdjarigen in Friesland. Door de verbeterde gezondheidszorg en toegenomen welvaart komen er steeds meer van deze sterken der aarde. Honderd jaar en langer geleden waren ze nog een uitzondering. Steevast kregen ze de nodige aandacht en tot voor kort was het standaard dat de burgemeester van de woonplaats op verjaardagsvisite kwam. Volgens het boek Eeuwelingen, levensverhalen van honderdjarigen in Nederland, van Steffie van den Oord, waren er in 2002 al zo'n 1100 honderdplussers in ons land. Grofweg geschat zullen er in Friesland op dat moment zo'n 100 geweest zijn. In het aardige boek worden 22 eeuwelingen geïnterviewd over hun leven, waarbij twee Friezen: oud-dominee Douwe van der Wielen (31 dec 1899, Bergum) en oud-zeeman Haije Tigchelaar (8 dec 1897, Harlingen). De VPRO interviewde de auteur over de verhalen van honderdjarigen. Een vergelijkbare opzet als ons reeds uitverkochte boek met Oral History van mensen in Noordoost Friesland, Op de Praatstoel.

Toevalligerwijze overleed deze week de oudste mens ter wereld, de 115-jarige Edna Parker uit Indiana, USA. Ooit was ook de Nederlandse Hendrikje Van Andel-Schipper met 115 jaar de oudste van de wereld. Op 29 juni 1890 werd ze, slechts drie pond zwaar!, geboren te Smilde. Hendrikje lijkt voorbestemd slechts enkele maanden te leven. Ze overleed in 2005. De oudst geregistreerde persoon ter wereld was de 122-jarige Jeanne-Louise Calment uit Frankrijk. Leuke televisiebeelden uit 'Van Gewest tot gewest' geeft een uitzending over de verzamelaar van honderdjarigen Fred van Dam. Zoek op 'Fred van Dam' in www.gewest.nl (beeld in 2 mei 2004 vanaf 16:02 min. af te spelen in Real-player).

In februari 2008 werd de oudste vrouw van Friesland, mevrouw Draaisma, 106 jaar.

Op 5 maart 1991 overleed de toen oudste mens van Nederland, de in Veenwoudsterwal wonende 109-jarige Trijntje Jansma-Boskma, geboren op 3 februari 1882 te Tietjerksteradeel, dochter van Auke Klazes Boskma en Trijntje Lammerts Ruisch.

In 2007 ging de 100-jarige Maria Bok uit Tytsjerk nog mee met een ballonvlucht.

Ook in het Jaarboek 1989 van het CBG wordt uitgebreid aandacht besteed aan honderdplussers door de eeuwen heen. Hierin o.a. Tjitte Hendriks de Vries, geboren Knijpe (bij Heerenveen) 4 maart 1765 (naar eigen zeggen), overleden Beneden Knijpe 27 februari 1873, begraven aldaar 4 maart 1873, oud 107 jaar (zie ook de afbeelding rechtsboven bij dit artikel, Bron: Iconografisch Bureau, RKD). Als jongen van vier jaar kreeg hij roodvonk, waar hij doof van bleef. In Napoleons tijd hoefde hij daarom niet in dienst, maar toen de Fransen kwamen, moest hij stro voor hen varen. “t Was een verschrikkelijk sterk man; die de dokter weinig van noode had. Op 90-jarige leeftijd voer hij nog met de zandpraam en hij was reeds over de honderd, toen hij nog met bezems liep’, aldus een interview uit 1902 met twee van zijn dochters. In 1866, toen hij 101 jaar werd, werd in de krant bericht dat hij iedere zaterdag nog te voet naar Heerenveen kwam en dan menige aalmoes ontving. ‘Telkenjare worden portretten van hem genomen.’

Een recent artikel claimde: Honderdjarigen hadden jonge moeders. Lang leven lijkt niet zo zeer te danken aan de verbeterde gezondheidszorg maar meer aan zaken als aanleg van riolering en drinkwaterleidingen en voldoende voeding. Een positieve levensopvatting draagt er ook aan bij.

De honderdjarige huisarts Gerritsma uit Sneek maakte in 2007 een eigen cd met pianomuziek. Ook reed hij drie keer mee in de Elfstedentocht!

In 2005 vierde Afke Holwerda-Broersma uit Tibma, bij Ee, haar honderdste verjaardag. In haar werkzame leven was ze baakster en koster van de Hervormde kerk van Jouswier.

En op zaterdag 20 september 2008 vierde mevrouw Gep den Braven-Jorna, die in 1940 en 1941 ook de Elfstedentocht reed, haar honderdste verjaardag op Texel.

Kent u nog meer honderdjarigen uit de regio? Laat het ons weten!

Update: Harry Perton van het informatieve Groningse blog Gelkinghe wees mij op de Leeuwarder Courant van 15 november 1930, de archiefrubriek 'Voor het thee-uur'. Hierin diverse eeuwelingen in vroegere eeuwen. Klik op de afbeelding voor een leesbare vergroting.
Wibo Boswijk meldt een andere regionale honderdjarige in zijn familie: Antje Rinsema, geboren 28 december 1882, dochter van Wiebe Taekes Rinsema en Trijntje Jans Wibbelink (Ureterpervallaat).

Reinder Tolsma meldt: Wat Oosternijkerk betreft. In 1990 schreef ik n.a.v. een honderdjarige een stukje onder de titel “De sterksten tusken de sterken”. Daarin kwam naar voren dat er in Oosternijkerk na 1927 en tot 1984 29 mensen ouder zijn geworden dan 90 jaar (20 vrouwen en 9 mannen), 3 mensen tussen de 95 en 100, 3 mensen werden 100 (waarbij ook een Beetstra, zeker een sterk geslacht want onlangs overleed ook een Beetstra die in Oosternijkerk heeft gewoond: 102 jaar), 1 vrouw werd 101.

Friese kunstschilders in de 17e eeuw

Ze komen zelden in de publiciteit, maar ze zijn er wel degelijk. Schilderijen van Friese kunstschilders in de 17e eeuw. De belangrijkste schilder van zeegezichten was Wigerus Vitringa (1657-1725). Oorspronkelijk opgeleid als jurist aan de Universiteit van Franeker bekwaamde hij zich in de schilderkunst. Zijn nevenberoep werd belangrijker dan zijn ouders wilden, omdat die liever zijn advocatenpraktijk voortgezet zagen. Het Fries Museum exposeerde diverse van zijn schilderijen en gaf er een boek over uit.

Een kunstschilder in de stijl van Rembrandt was Wybrand de Geest (1592-1663?), bijgenaamd De Friesche Adelaar. Hij trouwde met een nichtje van Rembrandts vrouw Saskia Uylenburgh, Hendrikje Uylenburgh. Hij woonde in Leeuwarden aan de Eewal. Bij Tresoar is ook een Album Amicorum van hem bewaard gebleven, die via de Digicollectie te bekijken is.
Van Lambert Jacobsz (ca.1598-1637) hangt een schilderij in het Rembrandthuis in Amsterdam. Hij was de eerste leermeester van Govert Flinck (beide waren doopsgezind), die later bij Rembrandt in de leer ging. Ook de in Harlingen geboren Jacob Adriaensz Backer (1608-1651) was een leerling van Lambert Jacobsz.
Hoewel zijn achternaam Schots klinkt was ook Jacobus Sibrandi Mancandan (1602-1680) een getalenteerde Friese (landschaps-)schilder. De uit Minnertsga afkomstige kunstenaar schilderde veelal landschappen met dieren en herders en was burgemeester van Franeker. Hij trouwde met Elske Mathys Siderius.
De Leeuwarder kunstschilder Casparus Hoomis (ca.1640-1677) werkte voor de massamarkt met goedkope werkjes, samen met Leendert Nulck en Harmen Monsma.

Zowel de doopsgezinde kunsthandelaar Hendrick Uylenburgh (1584/9-1661, (die met Rembrandt samenwerkte) als zijn broer kunstschilder Rombout Uylenburgh (1580/5-1627/8) werden geboren in Leeuwarden. Van laatstgenoemde is een schilderij aangekocht door het Rembrandthuis. Hij begon zijn carriere in het Poolse Danzig en Krakau.

En laten we niet de Friese Raphaël vergeten: Gerardus Wigmana (1673-1741), bekend van zijn schilderij uit 1697 dat in het stadhuis van Dokkum hangt, met daarop oa. burgemeester Julius van Aitzema en de javaan Philander de Baron.
Een Dokkumer kunstschilder en glazenmaker was Joannes Claessen Wiarda, wiens vrouw Antje Volkerts (Dockema of Doekema) en dochter Neeltje Wiarda (geb. 1695 te Dokkum) optraden als getuige in een rechtszaak van Elisabeth de Flines, over wie recent een boek uitkwam van Machiel Bosman. (Voor het burgerwapen van Joannes Claesen Wiarda, zie Genealogysk Jierboek 1993, c.q. het Wapenboek van Gerrit Hesman). Een bewaard gebleven schilderij van Wiarda is, voor zover ik weet, niet bekend. Mocht u er wel een kennen laat het ons dan weten.
Update: Tot en met 22 februari 2009 heeft het Rembrandthuis in Amsterdam een overzichtstentoonstelling van het werk van Jacob Backer, Rembrandts tegenpool. Hij wordt een van de meest succesvolle schilders van de Gouden Eeuw genoemd. In de catalogus zag ik ook een Friese leerling van hem vermeld: Wiggert Domans, Franeker, 1625-1650.

Wandelen door Groningen van 1637

Genealogie en de cultuurhistorie van de regio zijn leuke zaken om je mee bezig te houden, maar het mooiste is om de geschiedenis te beleven. Tegenwoordig is de term 'beleving' sowieso erg 'in' bij alles wat men (vroeger) museum of tentoonstelling noemde. Het moet niet meer een passieve uitstalling zijn, maar een interactieve en liefst multimediale 'experience' zijn. Daar ben ik het op zich wel mee eens, mits je het niet overdrijft. Kinderen van nu worden steeds mondiger en bijdehandter maar ook de oudere generatie raakt steeds meer vertrouwd met nieuwe manieren van presenteren, vooral via internet.

Een prachtig voorbeeld dat ik deze week tegenkwam is het omzetten van een oude kaart van de stad Groningen, gemaakt rond 1637 door de bekende cartograaf Egbert Haubois, in een 3-dimensionale film. Het bijzondere hieraan is dat het een hele nieuwe kijk op een oude situatie geeft en zelfs leidt tot nieuwe ontdekkingen van bijzondere oude panden. RTV Noord zond er een korte documentaire over uit die via YouTube te bekijken is (zie panel bovenin dit artikel). De film, die de Groninger Archieven hebben laten maken door het Groninger bedrijf Los Digitalos, duurt in het origineel een kwartier. Beeld zegt vaak meer dan veel woorden, zie ook de Sneuper filmpjes op YouTube.

Dokkum heeft altijd een bijzondere band met de stad Groningen gehad, mede vanwege de nabijheid en de richting van de diverse wegen, zoals de Stroobosser Trekvaart, Reitdiep en de daaraan parallel lopende wandelwegen. Het zou mooi zijn als de oude kaart van Dokkum, die Joan Blaeu maakte in 1652, op een zelfde manier als die van Groningen 3-dimensionaal gemaakt zou kunnen worden. Misschien dat je dan zelfs een wandeling kunt maken van Dokkum naar Groningen in de situatie van rond 1650. Wie neemt het initiatief ?

Update: inmiddels kan de DVD van de driedimensionale Haubois-kaart van Groningen besteld of afgehaald worden voor slechts 7 euro bij de adressen die genoemd worden op de site van Los Digitalos.

Noordoost Friesland in beeld, toen en nu

Al sneupend over internet kom ik af en toe filmpjes tegen die Noordoost Friesland mooi en verrassend in beeld brengen. De meeste mensen zullen de filmpjes van het Fries Filmarchief wel kennen, maar er zijn diverse andere bronnen.
Zelf publiceer ik af en toe op YouTube beelden van de ledendag van de Historische Vereniging Noordoost Friesland, zoals de ledendag waarbij we in Anjum de molen bezochten en recent de ledendag in Ee met bezoek aan kerk en vlasmuseum Braakhok. Ook historische beelden van Munnekezijl heb ik deels op YouTube geplaatst. Maar zoals gezegd, er is meer.
Zo publiceerde de VPRO onlangs kleurenbeelden van de Elfstedentocht van 1963, waarin bij Sibrandahuis (tussen Birdaard en Dokkum), de controleur constateerde dat de latere winnaar Reinier Paping onreglementair stayerde!
Bij Omrop Fryslan, waar tegenwoordig oud-burgemeester van Dongeradeel Cazemier directeur is, werd een programma uitgezonden waarin zangeres Miranda van Kralingen (bekend van het Requiem in Moddergat) in Engwierum en omgeving rondloopt.

Als u zelf ook nog leuke (oude) films van de regio hebt, laat het dan weten.

Friese brieven in Amsterdam

Nog niet zo lang geleden verhuisde een deel van de Universiteitsbibliotheek van de UvA in Amsterdam naar een nieuw onderkomen, vlakbij het Allard Pierson Museum. Op de oude locatie aan het Koningsplein had ik al eens het origineel van het dagboek van vroedvrouw Catharina Schrader ingekeken.

Op de nieuwe locatie aan de Oude Turfmarkt 129 is nu de bibliotheek Bijzondere Collecties gevestigd, waarin zowel de Doopsgezinde bibliotheek met een grote verzameling prenten is gevestigd als een grote hoeveelheid brieven. De bibliotheek met de doopsgezinde publicaties wordt gerund door de heer Adriaan Plak, een man die zeer veel van de materie weet. Op een middag tijdens een vrije dag ben ik eens gaan kijken in de interne catalogus van brieven. Er bleken toch aardig wat brieven uit Dokkum en omliggende plaatsen in de collectie te zitten. Hieronder een klein overzicht van de aantekeningen die ik maakte:

Brieven uit Dokkum:
- Aan Petrus Camper, 1770, HSS mag. Aq 10
- Jacob Heeringa aan Gebr. Diederichs, 1830, HSS mag. 9Ci
- H. Bruning aan J. Craandijk, 1892, HSS mag. Bx13
- Petrus Hermanni aan Snecanus, 1616, HSS mag. G62
- Michael Wilhelm Scheltema Ezn. aan W.M. Westermann, 1868, 1869, HSS mag. Bk289
- Dominicus Sapma aan D. Goulart, juni 1638 (Latijn), HSS mag.Bc65
- Goswinis van Nyendaal aan J. Snecanus, 1659-1661 (4), HSS mag. G101:a-d
- B. + Alle Schaafsma aan G. Suringar, 1846, HSS mag.KVB, BVa 89-38
- Doederus de Vries aan G. Suringar, 1887, HSS mag.KVB, BSu 72-326(b?)
- M.W. Scheltema aan G. Suringar, 1870,
- Willem Nicolaas Munting aan G. Suringar, 1828
- J. Leverland aan G. Suringar, 1869
- L. Knappert aan G. Suringar, 1890
- M.W. Scheltema aan Willem Moll, 1871

Diverse brievenschrijvers waren Remonstranten en ook lid van het aloude Dokkumer leesgezelschap Ledige Uren Nuttig Besteed (opgericht in 1778!).

Brieven uit Wierum:
- Pieter Westra aan Eduard Douwes Dekker (Multatuli), 20 maart 1877, HSS mag. XLV B1313

Brieven uit Ferwerd:
- Pieter Westra aan Vitus Bruinsma, 28 december 1879, HSS mag.XLV B 1625
- Pieter Westra aan Albert Verwey, 1908-1932, 7 brieven vanuit Bussum.

Nieuwsgierig geworden? Kijk dan even op de site van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam.

Canon van Friesland gepresenteerd

Afgelopen week werd in Tresoar de Canon van Friesland gepresenteerd. In navolging van de Canon van Nederland, die bedoeld is om het historische bewustzijn van de Nederlanders te verbeteren.

De canon van Friesland zou dus het historisch bewustzijn van de Friezen en over Friesland specifiek moeten benadrukken en geeft een doorsnede in de tijd van voor Friesland belangrijke gebeurtenissen in 11 en 30 onderwerpen (dus 41). De 11 en 30 verwijst naar de 11 steden en 30 grietenijen (de voorlopers van gemeenten) in Friesland, ook bekend van de uitdrukking die weer verwijst naar de Friese Landdag waarbij het ellenlang duurde voordat de diverse vertegenwoordigers uiteindelijk bij elkaar kwamen. De site is zowel in het Frysk, Nederlands als Engels te bekijken en bevat veel audiovisueel materiaal voor het onderwijs.

De regio Noordoost Friesland is vertegenwoordigd met Bonifatius, die in de zelfde periode als de Friese koning Radboud leefde. Verder de terp van Hogebeintum, in de terpenperiode 600 voor Christus, 1000 na Christus. Ga het eens bekijken op www.11en30.nu .

Het principe van een canon zou je natuurlijk ook op de regio Noordoost Friesland specifiek kunnen toepassen. Naast bovengenoemde twee onderwerpen zou je dan bijvoorbeeld kunnen meenemen: Foeke Sjoerds, het Kollumer Oproer van 1797, het Reboelje yn de Dongeradielen van 1749, de Ramp van Moddergat van 1883 enz.

Heeft u nog suggesties ?

Gevelsteen Ee nog niet terug

Hoewel de ledendag in Ee uiterst geslaagd was, moesten we helaas constateren dat de teruggevonden gevelstenen uit het geboortehuis van Foeke Sjoerds nog niet terug zijn op de plaats van herkomst.

Nog even de zaken op een rijtje: tijdens de verbouwing van een huis aan de Omgong/Achterwei in Ee, eerste helft vorige eeuw, wordt een drietal bakstenen uit de tuitgevel verwijderd. Hierop staan het bouwjaar van het huis, 1613, een letter W en een geopende schaar met de initialen IF. Onderzoek van Ee-kenner Douwe Zwart leert ons dat de steen met de initialen waarschijnlijk het huismerk van kleermaker Jan Foekes was. Een medewerker van het Fries Museum wilde ze wel hebben en nam ze in 1926 mee voor de collectie. Decennia lang verdwenen de stenen daarmee in een depot, waarvan de registratie van goederen niet erg duidelijk was.
Rond 1997 neemt Leeuwarder stadshistoricus Hendrik ten Hoeve het initiatief om een aantal gevelstenen die in het depot van het museum liggen terug te plaatsen in bestaande huizen, om ze weer zichtbaar voor het publiek te maken. Of hij daarvoor toestemming had van het bestuur van het Fries Museum en/of het bestuur van het Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur is onduidelijk. Logischerwijze komen oude Leeuwarder gevelstenen weer in Leeuwarder panden, maar vreemd genoeg komt ook éen van de drie gevelstenen uit het pand in Ee nu in een Leeuwarder gevel terecht. Dat is vreemd. Zeker gezien het feit dat Ten Hoeve duidelijk wist dat de gevelsteen uit Ee afkomstig was, getuige de zodanige vermelding van de steen in het boek ‘ Verhalen in Steen, gevelstenen in Leeuwarden’(Leeuwarden 1998), waarvan hij mede-auteur is.

Enkele jaren later kocht ik dit boek en merkte daarin de gevelsteen uit Ee op. Een kopietje van de bewuste pagina stuurde ik op naar Douwe Zwart met de vraag: "Ken je deze steen?". Al snel liet hij me weten dat hij de steen inderdaad kende en er al lang naar op zoek was. Zie ook ons vorige blogartikel hierover. Toen ik vervolgens eerder dit jaar ontdekte dat het Archeologisch Depot in Nuis (die ook als depot van het Fries Museum fungeert) een database met bewaarde spullen online had gezet, kon ik het niet nalaten om even te zoeken op 'gevelsteen Ee 1613'. En warempel: hij stond erin! Een tijdje geleden ging Douwe Zwart met mede-Sneupers Henk Aartsma en Piet de Haan naar Nuis om het ter plekke te controleren en het bleek inderdaad de gezochte tweede gevelsteen uit het Eester drieluik!

We publiceerden ooit al eens in De Sneuper en Nieuwe Dockumer Courant 'Waarom een gevelsteen uit Leeuwarden terug moet naar Ee'.
In de Leeuwarder Courant van 14 oktober 2008 besteed journalist Marius Dussel ook aandacht aan deze cultuurhistorische misstap (klik op het plaatje rechtsboven voor een leesbare vergroting). Hij interviewde de diverse betrokkenen, waaronder de eigenaresse van het huis in Leeuwarden waar éen van de stenen nu ingemetseld is. Zij is conservatrice textiel bij het Fries Museum, Gieneke Arnolli, ook bekend van haar onderzoek naar letterlappen/merklappen in Friesland. Het blijkt dat stadshistoricus Ten Hoeve het in 1997 wel toepasselijk vond om een steen met een schaar aan de conservatrice textiel kado te doen. Op zich een redelijk creatieve gedachte, maar ook wat naïef en cultuurhistorisch klopt er natuurlijk helemaal niks van! Kan een Leeuwarder stadshistoricus zomaar een 17e eeuwse gevelsteen uit Ee aan een werknemer van het Fries Museum schenken? Het is logisch dat Arnolli er niet meteen happig op is om de steen weer uit haar witgepleisterde gevel te halen, want dat zal wat kosten en ongemak met zich meebrengen. Haar argument dat ze er in Ee honderd jaar geleden geen belangstelling voor hadden vind ik echter niet zo sterk.

Ook Ernst Taayke, de conservator van het Archeologisch Depot staat niet te springen om de steen uit 1613 terug te geven. Want wat gebeurd er als het huis in Ee weer verkocht wordt en een onbehouwen nieuwe bewoner weer begint te verbouwen? Nou, dat is volgens mij allemaal wel in een contract bij de notaris goed te regelen. Notaris Hellema in Dokkum, de sponsor van onze Sneuper-covers, wil ons daar vast en zeker mee helpen.
Het is eigenlijk ook wel bijzonder dat het Fries Museum eerst vrolijk gevelstenen op willekeurige gronden uitdeelt aan werknemers en bewoners van de oude Leeuwarder binnenstad en vervolgens tien jaar later een aanvullende gevelsteen uit Ee niet terug in het straatbeeld wil hebben op de plaats waar deze thuishoort. Snapt u er nog wat van ? Ik ben wel benieuwd wat het bestuur van het Fries Museum en het bestuur van het Fries Genootschap hier zelf van vindt.


Update, juli 2019: De gevelsteen is door het Fries Museum, als onderdeel van het ontzamelbeleid, teruggegeven aan de bewoner van het geboortehuis van Foeke Sjoerds in Ee en zal binnenkort weer in de gevel te zien zijn!

Verslag ledendag Sneuper te Ee

De ledendag van de Historische Vereniging Noordoost Friesland op zaterdag 8 november 2008 startte om 10 uur met koffie en koek in dorpshuis It Anker in Ee. Om 10.30 uur begon de heer Herrema uit Holwerd met zijn zeer boeiende presentatie over de vlasteelt in Noordoost Friesland. Hij is ook secretaris van de Friese vereniging voor historische landbouw AFRON (Agrarisch Friesland Oud en Nieuw), die vaak in het Landbouwmuseum in Veenklooster exposeert. De presentatie kunt u hieronder nog even rustig doorkijken.

Vlasteelt Noordoost Friesland

View SlideShare presentation or Upload your own. (tags: dokkum sneuper)

Namens de Werkgroep Linnenwevers Dokkum en Omstreken (Netty Beckers, Hetty Kloosterman-Combs, Paul Rouing, Tineke Westerhof, Guus Bary) voerde laatstgenoemde het woord over de werkzaamheden die hadden geleid tot het extra nummer van De Sneuper. Dit nummer 90 van het verenigingsblad telt maar liefst 80 pagina's met alles over de vlasteelt en de productie van linnen, in combinatie met achtergronden, genealogie en sociale omstandigheden van met name katholieke linnenweversfamilies en 'lapkepoepen' uit het Duitse Munsterland en omgeving. Hieronder ook de familie Demes, de oprichters van de Dokkumer Vlaggencentrale. De tekst van de lezing vindt u hier. Heeft u zelf nog aanvullende informatie of vragen stuur dan een mailtje.

De leden kregen deze gratis aangeboden in het kader van het 20-jarig jubileum van de bloeiende vereniging. Anderen kunnen dit nummer los bestellen voor 3,75 euro per stuk. De vereniging telt inmiddels meer dan 400 leden en is nog steeds groeiende. Voor geinteresseerden is het nu extra interessant om lid te worden, niet alleen vanwege de extra uitgave van De Sneuper, maar ook omdat men dan een gratis dubbel-cd met de eerste 75 (digitale) nummers van De Sneuper ontvangt! U kunt zich eenvoudig aanmelden via dit online formulier en bent dan voor slecht 15 euro per jaar lid.

Redacteur Reinder Tolsma en voorzitter Jan Walda reikten de eerste exemplaren van het jubileumnummer uit aan de betrokkenen.

Het middagprogramma bestond uit 2 rondleidingen. Afwisselend in het Fries en Nederlands leidde Ee-kenner Douwe Zwart ons langs en door de Hervormde Kerk op de terp van Ee. Hij vertelde smakelijk over de Keerweer (een paal op de Omgong om ongewenste karren tegen te houden; alleen voor de lijkwagen werd de paal verwijderd). En over de grafstenen die vaak als stoep hergebruikt werden. Binnen in de kerk informeerde hij het publiek over de bijzondere grafstenen, rouwborden, herenbanken en andere details in het interieur.

In vlasmuseum It Braakhok vertelde de heer Broersma over de technieken in de vlasverwerking en demonstreerde dit daadwerkelijk met een interessante en humoristische presentatie. Zie het filmpje op YouTube.

Tot slot nog een mooie presentatie van Jan de Jager met foto's van Ee:

Fotopresentatie Ee

View SlideShare presentation or Upload your own. (tags: historische sneuper)

Sneuper-ledendag 8 november te Ee

Op zaterdag 8 november 2008 komt de Historische Vereniging Noordoost Friesland bijeen in het terpdorp Ee.

We beginnen in het verenigingsgebouw It Anker, Stienfeksterwei 17 te Ee om 10.00 uur met een lezing en uitreiking van het extra nummer van De Sneuper, geheel gevuld met Katholieke linnenweversfamilies en de vlasteelt in Noordoost Friesland. Een werkgroep onder leiding van Guus Bary en vlaskenner Herrema werkten aan dit nummer.

In de middag zijn er rondleidingen, door o.a. Ee-kenner Douwe Zwart, in Vlasmuseum Braakhok en de oude kerk op de terp. Ook is er voldoende tijd om gegevens uit te wisselen, dus neem uw genealogische papieren en laptop mee!

Publicaties over Ee zijn o.a. Schetsen uit de historie van Ee (Douwe Zwart), Schatgraven in de kerk van Ee (Ben te Boekhorst) en Ie, sa it wie mar nea wer weze sil. Over het dorp Ee en zijn bewoners van de afgelopen eeuw (in het Fries). Wietse Plantinga, 2005, 59 pagina's.

Het extra nummer van De Sneuper is overigens voor leden gratis, maar zal ook los te bestellen zijn voor liefhebbers.

Dokkumer schippers in Sonttolregisters

In met name de 16e t/m 18e eeuw werd het merendeel van de handel over zee met het Oostzee-gebied gedaan. Hoewel velen denken dat de basis van de Gouden Eeuw werd gelegd door de VOC was dit in werkelijkheid de graanhandel met de Baltische staten, de zogenaamde Moedernegotie.

Schippers die door de nauwe doorgang in het Sont bij Helsingor, het vroegere Elseneur, voeren moesten daar tol betalen. En zoals zo vaak werden de betaalde bedragen en de namen van de betalers en hun lading vastgelegd in een boekhouding. Deze is ook grotendeels bewaard gebleven.
Enkele jaren geleden werden op initiatief van het Nationaal Archief in Den Haag een aantal jaargangen gedigitaliseerd en doorzoekbaar gemaakt in een online database. Het betreft de jaren 1721 t/m 1723, 1731, 1741 t/m 1743, 1751 t/m 1753 en 1761 t/m 1763. Daarin vond ik al vele schippers die als thuishaven Dokkum hadden (507 namen!). Zo staat bv Jan Gerrits Tal in de database als Tall. Interessant genoeg is zijn geboorte in 1727 beschreven in het dagboek van vroedvrouw Catharina Schrader. Hij was de zoon van de Dokkumer grootschipper op Hamburg Gerrit Jansen Tal en de enige overlevende van een drieling!
In het blad van Tresoar, Letterhoeke is te lezen dat recent is besloten dat een aantal universiteiten, in samenwerking met ons aller Tresoar, in een groot project ook de andere jaren van de Sonttolregisters gaan digitaliseren.
Op de website van het project is momenteel alleen het jaar 1760 doorzoekbaar, maar ook hier weer vele Dokkumer schippers: 115 namen!. Zo staat bv Jan Jacobs de Groot (die in de recente Sneupers van september en juni 2008 in 2 artikelen met zijn broers Berend en Jacob wordt genoemd) in de database als Jan Jacobes de Grodt. Hun namen waren dus veelal verhaspeld, maar zijn vaak nog wel te reconstrueren. Zoek dus bij voorkeur op Thuishaven en niet op Naam.

Schippers van de waddeneilanden (en 2 Dokkumer schippers, Jacob Jansz Bok en Pieter Lieuwes) worden vermeld in de Zeebrieven van het Amsterdamse stadsarchief op de site van Texelse genealogie/Miriam Klaassen.
Als laatste bronbestand kan ik nog melden dat er ook van het nabij Gdansk/Dantzig gelegen Poolse Elbing pondtolregisters online staan over de periode 1585-1700. Deze database is op o.a. schippersnamen en thuishaven te doorzoeken, maar bladeren lijkt hier de beste optie.

Google Books heeft het boek De sleutels van de Sont van G.W. Kernkamp gedigitaliseerd, een mooie bron voor achtergrondinformatie en in 2003 verscheen 'Al het Hollandse volk dat hier nu woont’. Nederlanders in Helsingør, circa 1550-1600, bij uitgeverij Verloren. Ook een verhaal van Jaap vd Zwaag over Lemster schippers in de Oostzeevaart geeft veel achtergrondinformatie.

Katholiek Dokkum online in beeld

Sinds kort heeft het Archief- en Documentatiecentrum voor R.K. Friesland (ADRKF) een deel van zijn fotocollectie online gezet (zie ook ons eerdere bericht van 13 juli 2008). Er kan o.a. gezocht worden op 'parochie' en trefwoord. Bij parochie Dokkum vind je bv 53 resultaten en bij Ameland 14. Veel foto's van processies en bedevaarten in Dokkum. Probeer het zelf maar eens uit op de zoekpagina.

In het blauwe licht van God

Auteur; Jaap Hellinga
Blz: 128
Band: zacht
Illustratie: zwart/wit historische afbeeldingen (ook van de regio Noordoost Friesland)
Korte inhoud: De waanzinnige predikant Jacobus Lambertus Adriani verdronk zijn lieve Jitske, toen op Ameland ‘het blauwe licht aan hem verscheen’. De Harlinger weesjongen Rinse Jansen vertrok naar het vreemdelingenlegioen en keerde als zwerver terug. Stadsbeiaardier Jan Lindeman van Sneek kreeg kogels als beloning voor zijn spel, terwijl brandweer Klampstra in Leeuwarden een zilveren wandelstok ontving toen hij op 80-jarige leeftijd met pensioen ging. Duizenden verhalen worden bewaard in de archieven van Leeuwarden, Sneek, Noordoost Friesland (Dokkum) en Harlingen. De journalist Jaap Hellinga put er dankbaar uit voor een historische reeks in de Leeuwarder Courant.
ISBN: 978-90-330-07675
Prijs € 14,95
Info: info@friesepersboekerij.nl of info@noordboek.nl en in de boekhandel.

Register van jaarrekeningen Ferwerd 1711-1755 online

Anton Musquetier, bekend van zijn uitgebreide website http://www.altijdstrijdvaardig.nl/ meldde een nieuwe digitale bron: de jaarrekeningen van Ferwerd over de jaren 1711-1755. Deze kerkboeken zullen binnenkort ook voor de jaren 1660-1710 ontsloten worden!

Het is sowieso interessant om eens rond te struinen in de digicollectie van de schatkamer van Tresoar.

Een site die ik ook graag even onder de aandacht breng is die van het Veenkoloniaal Museum. Veel informatie over industrie, landbouw, marskramers (kiepkerels), scheepsjagers en scheepvaart in het noorden van Nederland. Ook de lezingen in de winter onder leiding van de zeer aanstekelijke conservator Hendrik Hachmer zijn de moeite waard!

Update: De jaren 1660-1950 ! staan inmiddels op de site van Anton Musquetier