Namen van bemanningen schepen Moddergat

Sneupers Gerard de Weger en Paul Hillebrand ontdekten op het streekarchief in Dokkum, in een doos met nog te inventariseren stukken uit de Franse tijd, enige lijsten uit 1808 met namen van de schippers en bemanningen van de vloot van Moddergat, zowel geregistreerd in Westdongeradeel (registratie-teken WL) als Oostdongeradeel (OL). Blijkbaar nummeren ze wel mooi door want OL gaat tot en met 2 en WL nummert door vanaf 3. Zelf hebben de onderzoekers de onderlinge familierelaties en het locatienummer van hun woningen toegevoegd. Als u aanvulingen of vragen heeft horen we het graag. Reacties naar Gerard de Weger.

Schippers naam	jr.	Schip	relatie	Bemanning	Jr.	Familie	Huis
Ca 1808 opgesteld			tot			naam	ca 1808
Oost Dongeradeel			schipper			na 1811
Marten Martens	45	OL 1	4	Lieuwe Sijtzes	33	Wieringa	368
(Post)			broer	Jitze Martens	49	Post	377
				Sjoerd Johannes
			neef	Marten Jitzes	19	Post	442
Douwe Benjamins	68	OL 2	5	Klaas Botes	60	Groen	390
(Visser)			zoon	Jurjen Douwes	36	Visser	432
			zoon	Jan Douwes	33	Visser	382 383
				Bote Klazes	22	Groen	390
Ca 1808 opgesteld			kl zn	Sipke Jans	15	Visser	348
West Dongeradeel
Gerlof Foppes	52	WL 3	5	Freek Sipkes	38	de Jong	421
(Hoekstra)				Sjoerd Douwes	34	de Vries
huis 370 434			zoon	Monte Gerlofs	25	Hoekstra
			zoon	Foppe Gerlofs	23	Hoekstra	370
			zoon	Andries Gerlofs	14	Hoekstra	353
Willem Nuttes	32	WL 4	neef 4	Tjeerd Willems	58	Visser
(de Jong)			broer	Andries Nuttes	33	de Jong
			broer	Pieter Nuttes	22	Visser
			broer	Aage Nuttes	15	de Jong
Minne Martens	28	WL 5	4	Wijtze Nuttes	40	Visser
(Zeilinga)				Andries Goitzens	53	Botstra	408
361 Oere 20				Goitzen Andries	25	Botstra	408
			broer	Monte Martens	21	v/d Lei
Tjeerd Sijtzes	43	WL 6	broer 4	Gerlof Sijtzes	41	Wieringa	378
(Wieringa)			broer	Willem Sijtzes	33	Wieringa	376
huis 427 428				Foppe Johannes	35
				Kornelis Johannes	22	Koning	379
Aalze Botes	48	WL 7	zoon 4	Bote Aalzes	20	Koudenburg
(Koudenburg)				Tiete Aukes	18	Visser
				Auke Kornelis	48	Visser
				Taeke Jacobs	34	de Vries	380
Pieter Pieters	48	WL 8	5	Gerlof Douwes		Douwma	439
(Dijkstra)			neef	Andries Eesges	30	Adema	438
huis 429				Gerlof Johannes	30	Visser
			zoon	Pieter Pieters	18	Dijkstra	429
			zoon	Sijberen Pieters	14	Dijkstra
Aant Kornelis	65	WL 9	zoon 5	Weeltje Aants	33	Post	370
(Post)			zoon	Jan Aants	30	Post	358
huis 373				Monte Sijtzes
				Jan Sijtzes
			oom	Jenne Kornelis	62	Post
Frederik Eelzes	55	WL 10	vader 5	Eelze Jans	88	Schregardus
(Schregardus)			broer	Johannes Jans		Visser	351
huis 411 412				Age Lieuwes	36	Vanger	448
			zwager	Willem Douwes	62
			zoon	Tjerk Frederiks	20	Schregardus	420
Sjolle Aukes	66	WL 11	5	Hendrik Lieuwes	32	Vanger	361
(Dijkstra)				Pieter Kornelis	53	Visser	359
				Douwe Jitzes	31	van Dijk
				Kornelis Pieters	24	Visser	359
				Folkert Pieters	14	Visser
Dirk Douwes	58	WL 12	zoon 4	Jacob Dirks	28	Visser	399
(Visser)				Taeke Eelzes	36	Visser	349
				Eelze Taekes	20	Visser	349
				Louw Ates	28	de Jong	375
Bote Tietes	41	WL13	broer 4	Gerlof Tietes	37	Groen/Visser	391
(Groen)		Snik		Tijs Hajes	58	de Boer	431
huis 372 Oere 34 1/2				Gerlof Jacobs	39	de Haan
				Hendrik Lieuwes	32	Vanger	361
Gerben Doedes	58	WL 14	zoon 4	Doede Gerbens	28	de Vries	381
(de Vries)			zwager	Taede Andries	52	Botstra
huis 364				Taeke Montes	28	Visser	426
			zoon	Douwe Gerbens	18	de Vries	433
Wijtze Jans	58	WL 15	4	Makke Jacobs	34	Makkes
(Visser)				Marten Sijtzes	28	Buurmans
huis 355				Age Wijtzes	38	Boersma
				Klaas Jans	22	Visser
Riemeren Willems	40	WL 16	zoon 4	Willem Riemerens	18	Mans	388
(Mans)				Haje Hendriks
huis 350				Jimke Lieuwes	28	Boschakker
				Sijtse Harmens
Hendrik Pieters	48	WL 17	5	Jan Jans	43	Visser
(Dijkstra)				Ate Jans	30	Visser
			zoon	Pieter Hendriks		Dijkstra
				Dirk Tijssens	28	de Boer
				Pieter Jans	19	Visser	376
Goitzen Jelles	55	WL 18	zoon 3	Jelle Goitzens	29	Basteleur	367
(Basteleur)			sch zoon	Sape Eintes	30	v/d Zee	366
huis 366			zoon	Douwe Goitzens	22	Basteleur
Monte Alberts	58	WL 19	4	Klaas Aukes	63	Visser	386
(Visser)				Auke Aukes	51	Visser	362
huis 452				Albert Jacobs	38	de Vries
			zoon	Jan Montes	18	Visser	452

Geschiedenis openbaar vervoer Noordoost Friesland

Het houdt maar niet op. Amper had ik het blogartikel over de historische boekpresentaties van de afgelopen week online gezet of Henk Aartsma mailde me een reeks foto's van de uitreiking van een ander mooi boek. Het is getiteld Het ontstaan van het Openbaar Vervoer in Noordoost Friesland. Oersneuper Aartsma, Wim Mollema, Jelte Giezen en diverse andere medewerkers zijn jarenlang bezig geweest fotomateriaal en teksten te verzamelen van de openbaar vervoerdiensten in de regio. Het leverde dan ook een boek op met veel unieke foto's en een doorwrochte inventarisatie van de diverse lijnen, materiaaltypes en personen. De N.O.F. is ontstaan vanuit diverse familiebedrijfjes die werden opgericht rond 1920 met elk een eigen dienstregeling. Voor die tijd lieten reizigers zich veelal met paard en wagen vervoeren. Meint van der Woude bijvoorbeeld, begon met een oude Opel waar de kogelgaten nog in zaten, want de auto had dienst gedaan aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog. Door de invoering van het Reglement Autovervoer Personen in 1937 werd men gedwongen te komen tot een samenwerking en de vorming van streekvervoergebieden, tevens met de bedoeling het grote aantal ‘wilde bussen’ (exploitanten zonder vergunning) een halt toe te roepen. Eén onderneming moest naast rendabele ook een aantal onrendabele lijnen gaan exploiteren. Dit alles versnelde de samenwerking van een aantal bedrijven, die zich eind 1938 verenigden in de N.V. Noord-Oost-Friesche Autobusonderneming. De NOF was een samenvoeging van de ondernemingen v.d. Mei en Co, W. Holwerda, Anjum; Woudstra, Oenkerk; Weidenaar, Oosternijkerk; Jelle Jansen, Dokkum en Tadema, Birdaard.

Naast de geschiedenis van de N.O.F. en N.T.M. wordt ook de overgang naar de FRAM, de fusie naar NoordNet, Veonn, Arriva en tenslotte Connexxion besproken. Dit alles is geïllustreerd met veel foto’s van chauffeurs, autobussen en groepsreizen, oude dienstregelingen, advertenties en krantenartikelen uit het archief van de Leeuwarder Courant en de Nieuwe Dockumer Courant.

Zie ook het nieuwsbericht en het fotoverslag op Waldnet. Bij uitgeverij Profiel vindt u de bestelinformatie. ISBN 978 90 5294 462 3 – 272 pagina’s – full colour – gebonden – € 34,50

Historische boekpresentaties

Het was een drukke week met presentaties van nieuwe boeken in het genre geschiedenis.

Donderdagnamiddag 19 november was ik uitgenodigd om in het RijksMuseum van Oudheden in Leiden de uitreiking van het boek Iran and the Netherlands, interwoven through the ages bij te wonen. Uitgever Leo Barjesteh presenteerde samen met een keur aan sprekers een mooie dwarsdoorsnede van de eeuwenoude relaties tussen Nederland (en zijn staatsrechtelijke voorgangers) met het aloude Perzië. Al eerder berichtte ik over de Oostfriese baron Tido von Inn- und Kniphausen die bij de VOC werkte en het olie-eiland Kharg geschonken kreeg. In het kloeke en prachtig gestyleerde boek wordt ook uitgebreid ingegaan op de collectie die ooit in de Eysinga-staete in Beetsterzwaag van Tinco Martinus Lycklama a Nijeholt verbleef. Tot in 1871 kon je voor een gulden de oosterse collectie met ruim 700 stukken bekijken. Op zijn vele reizen had de baron, die leefde van 1837 tot 1900, een uitgebreide verzameling bijeengebracht. In 1866/67 bezocht hij, tijdens een Grand Tour, Perzië, na een reis die via Berlijn, Moskou en Georgië was gegaan. Ook bezocht hij in Irak (Babylon) de stad Bagdad. Op de terugweg liet de protestant zich in Jeruzalem, in een Franciscaner klooster, tot katholiek bekeren. De reizen hadden hem behoorlijk uitgeput, zodat hij besloot rond 1872 naar Cannes in Frankrijk te verhuizen. Hij organiseerde hier diverse spraakmakende bals in zijn villa en verplaatste ook zijn collectie uit Friesland hier naar toe. In 1877 doneerde hij zijn gehele collectie aan de stad Cannes. Een deel is nog te zien in Musee de la Castre. Jonkheer Tinco Martinus Lycklama à Nijeholt en zijn vrouw Julia Agatha Jacoba barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg (1845-1914) zijn in een grafkelder te Wolvega begraven.
Het bezoek aan het RMO gaf me tevens de kans alsnog de deeltentoonstelling Pasja van het Glas, over reizend verzamelaar Anne Tjibbes van der Meulen (1862-1934)te bekijken. Bij een eerder bezoek had ik deze gemist. Klein maar fijn, met een aantal prachtige foto's van Anne!

Op vrijdag 20 november werd in Munnekezijl het boek Munnekezijl, beeld van een dorp, gepresenteerd. Ons lid Reinder Postma verzorgde samen met Mattie de Vries de redactie van het boek, dat in dorpshuis De Schans aan burgemeester Bearn Bilker werd uitgereikt. Op de foto hiernaast ziet u ze, in gezelschap van Matties kleindochter, die het typwerk deed. De verkoop loopt uitstekend want Postma meldt dat er al meer dan 300 van de oplage van 500 verkocht zijn! Zie ook het verslag op Nijsnet.

Tenslotte viel vandaag bij mij een nieuwe uitgave van de Linschoten Vereeniging op de mat, die op zaterdag 14 november in Leiden werd gepresenteerd. Dit deel 108, Suiker, verfhout & tabak: het Braziliaanse Handboek van Johannes de Laet is bezorgd door de lusitanist dr. Ben E. Teensma, kenner van de Portugese taal, letteren en cultuurgeschiedenis. Hij woonde en werkte vele jaren in Brazilië. De UB Leiden heeft een webtentoonstelling van Johannes de Laet en Nederlands Brazilië.
In het boek wordt beschreven hoe de inlichtingendienst van de W.I.C., onder leiding van hoofdkaartenmaker Hessel Gerrits en later Johannes de Laet, de informatie uit logboeken van terugkerende functionarissen inventariseerde.
Het is weer opvallend hoeveel Friese schippers informatie voor het Braziliaanse routeboek van 1629 aanleverden:o.a. Reinier alias Renke Pieters van Ameland, Lambert Lubbertsen van Terschelling en Theunis Cornelissen van Bolsward.

De betoverde wereld van Balthasar Bekker

De in 1634 in Metslawier geboren dominee Balthasar Bekker moet in zijn jeugd veel bijgeloof hebben meegemaakt. Noordoost Friesland is van oudsher, misschien door zijn afgelegen ligging, een gebied waar niet alleen de staatsgodsdienst maar ook allerlei kleinere religies (m.n. doopsgezinden) voet aan de grond kregen. Nog voor de Reformatie bekeerde de bekende doopsgezinde voorman Leenaert Bouwens op reis door Noordoost Friesland in 1 klap honderden twijfelaars die, al voor de officiële 'afschaffing' van het katholicisme rond 1580, een nieuw houvast zochten.

Nog tot ver in de 20e eeuw speelden duivelbanners en wonderdokters een grote rol in de dagelijkse praktijk, met name in het gebied van de Wouden.

Balthasar Bekker stelde al deze vormen van bijgeloof aan de kaak in zijn levenswerk De Betoverde Weereld, dat in 1691 te Leeuwarden (deel 1, bij Hero Nauta) en Amsterdam (deel 2) het licht zag en nu ook volledig online staat bij de Universiteit van Heidelberg. Hij was een aanhanger van René Descartes, die enige tijd aan de Universiteit van Franeker verbleef. Een deel van zijn werk schreef Bekker op Hinnema State in Jelsum, dat hij in eigendom had met zijn zwager Bernardus Fullenius, een bekend hoogleraar te Franeker.

Volgens W. Tsj. Vleer in zijn 'Rare Kostgangers in Dokkum en omliggende gemeenten door de eeuwen heen' beschrijft Bekker in zijn boek als een schoolvoorbeeld van bizar bijgeloof het geval van bezetene Anna van Ezumazijl uit 1633 (een jaar voor zijn geboorte, een paar kilometer verderop). Ik heb het wel eens proberen op te zoeken in De Betoverde Wereld, maar kon het niet vinden.

Wie weet waar (dus welke bladzijden) in dit boek het geval van Anna van Ezumazijl genoemd wordt?

Reacties graag via de Sneuper mail.

Dockumer Roem verhuurt historie

De stichting Dockumer Roem biedt vijf unieke objecten te huur aan. Deze zijn alle in Dokkum en omgeving in te zetten. Het betreft het Hellinghus, een trekschuit, mobiele muziektent, een draaiorgel en een Friese sjees. De folder, gemaakt door het Admiraliteithuis, die de verhuur regelt, spreekt over Dokkum als de stad met zijn unieke waterloop, straten, pleinen en bolwerken die met de inzet van deze objecten nog intenser ervaren kunnen worden.

Ik ben zelf eens poolshoogte gaan nemen en zag dat het Hellinghus inderdaad een prachtige locatie is geworden voor het houden van een vergadering, workshop of lezing. Bekijk maar eens het filmpje voor een indruk.

Pal tegenover het Museum Admiraliteitshuis is zowel de helling, waar de bouw en het onderhoud van de Admiraliteitsschepen werd gedaan, als het hellinghuis in oude glorie hersteld. Momenteel ligt ook de trekschuit en de Wierumer Aek, de WL 19, voor de kant.

De trekschuit is bij uitstek geschikt voor een rondvaart door de Dokkumer grachten (maximaal 24 personen) waarbij u kunt herbeleven hoe het vanaf 1647, toen de trekvaart Dokkum-Leeuwarden gereed kwam, geweest moet zijn.

Voor een feest is het 72-toets draaiorgel De Granaet (beluister en zie dit filmpje) beschikbaar, gebouwd naar een model van Carl Frei (1884-1967) en kan de muziektent met een vloer van 80m2 als mooi podium fungeren.

De krompanelen Friese sjees behoort tot de laatste in Fryslan gebouwde sjezen door rijtuigmaker P. Wijngaarden te Dokkum in 1874. Deze sjees komt uit het bezit van de Dokkumer familie Wendelaar Bonga en kan met paard en koetsier gehuurd worden voor een majestueuze rondrit. Er is een Fries sjezenstamboek waarin zo'n 70 sjezen staan vermeld. Het mooiste is natuurlijk een echt mooi zwart Fries paard in het span van het meestal witte rijtuig. Op de Sneuper site hebben we zelfs nog lijsten van mensen die rond 1800 een sjees bezaten.

Luisteren naar dialecten

Het Meertens Instituut in Amsterdam heeft een grote verzameling audiobestanden met opnames van dialecten. Inmiddels staan deze online en zijn via de Nederlandse Dialectenbank gemakkelijk te raadplegen. Door even kort met de muispijl boven een stip te blijven hangen wordt de plaatsnaam getoond.

Zo hoor je hoe anders gesproken wordt in het Friese Sint Jacobiparochie (Sint Jabik, Het Bildt), in feite ook geen Fries, ten opzichte van bijvoorbeeld Dokkum. In Noordoost Friesland zijn opnames vanuit Moddergat, Ee, Metslawier, Driesum, Kollum, Burum, Brantgum, Rinsumageest, Murmerwoude, Gerkesklooster en Kollumerzwaag te beluisteren.

Ik heb al eens eerder dit jaar een artikel over deze verzameling geschreven, maar toen was de online hoeveelheid bestanden nog niet zo groot. De opnames zijn soms al enkele tientallen jaren oud, waardoor het dus mogelijk is dat degene die de tekst uitspreekt al niet meer leeft. Mooi om te horen dat er binnen een provincie als Friesland nog zoveel verschillende nuances in de taal en uitspraak bestaan. Je zult bijvoorbeeld in het grensgebied van Friesland en Groningen merken dat de taal ook enigszins mengt.

Update: Wat eerst de Sprekende Kaart heette is anno 2015 de Nederlandse Dialectenbank geworden. Het mooie kaartje is ogenschijnlijk verdwenen maar er is wel een lange lijst met 187 opnames in Friesland die u kunt klikken en beluisteren!

Friezen in Zeeuwen Gezocht

Dat niet alleen in Friese bronnen genealogische gegevens van Friese families te vinden zijn moge duidelijk zijn. Als er dan ook weer eens een bron met interessante informatie voorbij komt kijk ik vaak even of er bv Dokkumers in voorkomen.
Zo meldde de nieuwsbrief van de NGV dat er in de database van het Zeeuws Archief o.a. gevangenen zijn opgenomen. Ik nam een kijkje op www.zeeuwengezocht.nl (kopje Zoeken).

Met 1 zoekopdracht kun je in vele databases tegelijk zoeken.

Bij het zoeken op plaatsnaam Dokkum vind je 11 namen, zoals bijvoorbeeld een opvarende van een schip uit 1747. Op de naam Zijlstra krijg je een nog veel langere lijst en ook diverse Tolsma's komen in de database voor. Probeer het zelf maar eens uit zou ik zeggen.

Kolonistendag druk bezocht

Afgelopen weekend vond in Frederiksoord de eerste Kolonistendag plaats. Initiatiefnemer Will Schackmann uit Groningen meldde dat er wel tussen de 4.000 en 5.000 mensen op bezoek zijn geweest.
RTV Drenthe heeft er een kort filmpje van gemaakt.

Anne Tjibbes van der Meulen: Pasja van het Glas

Afgelopen vrijdag was ik in het Rijksmuseum voor Oudheden (RMO) in Leiden. Ik bezocht de tentoonstelling Dorestad, Wereldstad in de Middeleeuwen. Dorestad was de belangrijkste handelsplaats van Noordwest Europa in de periode waarin Bonifatius vermoord werd (754) en had zijn hoogtepunt rond 800. Het was de laatste week, want op 1 november zou de expositie stoppen. Prachtig om te zien hoe deze plaats (het huidige Wijk bij Duurstede) aan de rivier de Rijn lag, wel 3 kilometer lang, met allemaal steigers waaraan schepen uit heel Europa aanmeerden. Deze namen kostbare handelswaar mee, zoals glas, potten, zwaarden en fibula's. Een prachtige fibula was te zien, die deed denken aan de koningsfibula van Wijnaldum. Ook de muntschat van Tzummarum was te zien. Deze meer dan 2800 munten van Lotharius I, waren merendeels geslagen in Dorestad, dat een eigen Munt had. De Vikingen kregen ook in de gaten dat Dorestad een plaats was waar veel te halen was en vielen daarom de stad met regelmaat aan, met name rond 835. Niet veel later was het gedaan met de weelde in de handelsstad die door de Friezen vaak tegen de Franken bevochten werd. Dorestad was dus eigenlijk de hoofdstad van het Friese rijk, dat zich toen dit nog van de Schelde tot aan de Weser uitstrekte.

Pas toen ik thuis kwam las ik in een folder van het RMO dat er ook een tentoonstelling is getiteld Pasja van het Glas. Deze gaat over de verzameling van Anne Tjibbes van der Meulen (1862-1934) uit Bergum. En gelukkig duurt deze nog even, namelijk tot 3 januari 2010. Van der Meulen reisde jarenlang langs de landen rond de Middellandse Zee en op Java, Sumatra en Celebes, op zoek naar antiek glas. Ook hield hij een dagboek bij en hield hij lezingen, waarvan hij er een uitschreef en publiceerde in 1931, Over oud Glas. Voor het eerst wordt nu zijn uitgebreide collectie en dagboek in volle glorie tentoongesteld die na zijn dood in 1934 in Egypte naar de depots van het RMO werden overgebracht. Een mooi uitstapje voor op een regenachtige zondag dit najaar.

Ook leuk: een mooi nieuw cultuur-historisch magazine, getiteld Poldervondsten.

Boedelinventarissen Westerkwartier online

Voor onderzoekers naar families in Noordoost Friesland is het aangrenzende Groninger Westerkwartier ook relevant. Regelmatig werd er 'over de grens' getrouwd en verhuisd, soms zelfs gedwongen door een verbanning uit Friesland.

De Groninger Archieven hebben sinds kort een aantal boedelinventarissen online gezet van o.a. plaatsen uit het Westerkwartier en omgeving, zoals Grijpskerk, Lutjegast, Doezum, Ezinge, Feerwerd, Oldehove, Kommerzijl, Niezijl, Tolbert, Saaxum, Visvliet, Aduard, Garnwerd, Oldekerk, , Marum, Nuis, Grootegast en Opende. De website http://www.archieven.nl/ is sowieso een goede online bron om eens uitgebreid in te sneupen. De scans van de Gerechten in het Westerkwartier zijn te vinden onder Toegangsnummer: 735 en zoekwoorden 'scans' en 'boedels'. Waarschijnlijk moet u wel een plug-in downloaden, maar dat is zeker de moeite waard!

Officieel beslaat de periode 1600 tot 1811 maar wat ik nu online zie speelt met name tussen 1750 en 1811. Vermoedelijk wordt dit in de loop der tijd aangevuld, dus kom regelmatig even kijken of er iets bijgekomen is. En interessante vondsten voor uw familie uit Noordoost Friesland zien we ook graag terug in een artikel voor ons kwartaalblad De Sneuper.