Scans DTB Ee en Engwierum online

De onvermoeibare Anton Musquetier heeft weer een mooie bron voor sneupers uit Noordoost Friesland gedigitaliseerd. De Doop-, Trouw- en Begraafboeken van de dorpen Ee en Engwierum van 1659 tot 1812 zijn in eerste instantie bereikbaar via de site www.altijdstrijdvaardig.nl en zullen later ook via de site van Tresoar online komen.
Via de database van Tresoar kon natuurlijk al langer gezocht worden in de DTB maar daaraan zijn geen scans van de originelen gekoppeld.
Over enige tijd zullen ook de lidmatenboeken van Ee en Engwierum aan de site worden toegevoegd.

Al eerder werden de volgende kerkboeken van plaatsen in Noordoost Friesland gedigitaliseerd:

▪Aalsum-Wetsens-1772-1812

▪Anjum-1684-1812

▪Akkerwoude-Murmerwoude-Veenwouden-1602-1812

▪Birdaard-Janum-1645-1796

▪Blija-Hogebeintum-1611-1980

▪Dantumadeel-Trouwen-Gerecht-en-Doopsgezinden-1796-1809   

▪Dantumawoude-Driesum-Wouterswoude-1697-1898 en tot 1834 ook Zwaagwesteinde

▪Dokkum-1605-1829     

▪Ferwerd-1654-1934

▪Hallum-1532-1934 en Doopsgezind Hijum

▪Holwerd-Diaconierekeningen-1749-1823

▪Marrum-Westernijkerk-1619-1962

▪Reitsum-Genum-Lichtaard-1717-1980

▪Rinsumageest-Sijbrandahuis-1628-tot-29 maart 1812

▪Wanswerd-Jislum-1686-1977

Een honderdjarige te Ezumazijl in 1936

De Historische Krantendatabase van de Koninklijke Bibliotheek is een bron die ik nog veel te weinig raadpleeg. Op het zoekwoord Ezumazijl vond ik echter dit leuke bericht in Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 27-10-1936:
Zaterdag heeft de heer Gerrit van der Gang te Ezumazijl onder zeer groote belangstelling zijn honderdsten verjaardag gevierd. De oude man die nog zeer opgeruimd van geest is, is tot zijn 90ste jaar boerenarbeider geweest.

Ingezetenen hadden in en om zijn woning versiering aangebracht en een eerepoort opgericht. Bovendien hebben zij talrijke geschenken aangeboden. Het gemeentebestuur van Oostdongeradeel kwam 's middags gelukwenschen, evenals eenige notabelen uit Ezumazijl en Anjum. De schoolkinderen zongen enkele versjes, die de oude man voor zljn woning aanhoorde. 'S Avonds is hem een serenade gebracht door Anjums chr. fanfarecorps.

In het Leeuwarder nieuwsblad : goedkoop advertentieblad, van 17-10-1936, staat een nog uitgebreider artikel.

Zijn Geboorteakte: Westdongeradeel, 1836
Aangiftedatum 25 oktober 1836, akte nr. 172
Gerrit van der Gang, geboren 24 oktober 1836
Zoon van Lubbert Gerrits van der Gang en Bontje Simons Hoekstra

De pijprokende Alde Gerrit hield van paarden en werd geboren 'onder Ternaard' (Visbuurt ?).

Hidde Jans Backer in 1778 door de Engelsen gekaapt

In Sailing Letters Journaal IV, De Gekaapte Kaper, is een hoofdstuk gewijd aan Nieuwe bronnen voor de geschiedenis van de Oostzeevaart, ofwel de Sontvaart. Auteurs Els van Eijck van Heslinga en Perry Moree geven een aantal voorbeelden van rijke 18e eeuwse bronnen voor verder onderzoek, met Riga als centraal aanknopingspunt. In dit geval de bron Interrogations: verhoren van bemanningsleden zoals Hidde Jans Backer van de Hollandia die in een koffiehuis in Dover wordt ondervraagd aan de hand van 32 paragrafen met standaard vragen (High Court of Admiralty 32/355).
Hierin wordt o.a. de kaping van het schip Hollandia op 9 september 1778 door de Engelsen beschreven. Schipper Hidde Jans Backer heeft een 1/32 part in het schip Hollandia dat in het Kanaal bij Dungeness door de Engelse cutter The Two Brothers uit Dover gekaapt wordt. Hij verklaart dat hij 53 jaar oud is en afkomstig uit Wierom 'in West-Friezelandt'. De laatste 7 jaar heeft hij op Ameland gewoond. Nu zou je bij West-Friezelandt denken aan de huidige omgeving van Enkhuizen, maar de aanduiding werd ook wel gebruikt voor het huidige Friesland, als onderscheid ten opzichte van Oost-Friesland in het huidige Duitsland.
In Wierom herkennen we de kustplaats Wierum in Westdongeradeel, de vissersplaats nabij Holwerd en Paesens-Moddergat.
Terugrekenende vanaf 1778 met zijn leeftijd van ongeveer 53 kan dit zijn doop zijn (niet zeker dus):
Westdongeradeel, dopen, doopjaar 1724
Dopeling: Hidde
Gedoopt op 11 juni 1724 in Holwerd
Kind van Jan Abes en Baukjen Lieuwes
Bron: Collectie Doop-, Trouw-, Begraaf- en Lidmaatboeken (DTBL) Herv. gem. Holwerd, doop 1656-1811
Inventarisnr. : DTB 756.

Hidde Jans Backer was vanuit Riga met een lading masten van de firma Backenhagen & Co op weg naar Frankrijk en had nog een andere Amelander aan boord: Keimpe Drewes, die ook een part in het schip bezat. Hierin herkennen we de voorouder van de Amelander familie Van der Laag.
Van schipper Drewes Kempes uit Ameland is een brief uit 1795 bekend vanuit de citadel te Rijssel (Lille) waar hij gevangen zat. Zijn schip en de bemanning waren waarschijnlijk door de Fransen genomen in de oorlog tegen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

In de Sonttoldatabase vinden we onderstaande 13 vermeldingen van de reizen door de Sont van Hidde Jans Backer met de Hollandia, een schip van 600 ton met 16 bemanningsleden (naast Backer nog 3 Nederlanders, waaronder de stuurman, en verder Denen en Zweden). In voorgaande jaren heeft het schip op vele routes in Europa, maar ook de West gevaren.
Backers thuishaven was eerst Ameland maar werd al snel Amsterdam, waar ook de hoofdreder Tamme Beth IJsbrantsz gevestigd was. Zo te zien had Hidde 1 of 2 naamgenoten die ook op de Sont voeren maar geen familienaam voerden:
29-4-1761    Hidde Jans Backer,    Ameland,    Amsterdam - Pettersb.   
6-8-1761    Hidde Jans Backer,    Amst.,    Pettersborg - Amsterdam   
8-8-1761    Hidde Jans,    Grøningen,    Rotterdam - Riga   
26-9-1761    Hidde Jans,    Stavern,    Riga - Amsterdam   
6-8-1763    Hidde Jans,    Rotterdam,    Rotterdam - Kønigsberg   
5-8-1763    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    St. Ubes - Østersøen   
23-9-1763    Hidde Jantz Batker,    Amsterdam,    Riga - Amsterdam
24-8-1766    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    Amsterdam - Pettersborg   
19-5-1767    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    Cronstadt - Brest   
10-9-1763    Hidde Jantz,    Rotterdam,    Kønigsberg - Rotterdam
15-4-1768    Hidde Jans,    Vrisland,    Amsterdam - Østersøen
4-6-1768    Hidde Jantz,    Rotterdam,    Memel - Rotterdam   
23-9-1768    Hidde Jantz,    Amsterdam,    Amsterdam - Østersøen   
14-10-1768    Hidde Jantz,    Rotterdam,    Dantzig - Rotterdam   
21-5-1771    Hidde Jantz,    Stavern,    Amsterd. - Østersøen
28-5-1773    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    Amsterdam - St. Petersborg   
1-9-1773    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    St. Petersborg - Brest   
30-6-1774    Hidde Jans Backer,    Amsterdam,    Amsterdam - Riga   
12-7-1771    Hidde Janse Backer,    Amsterdam,    Alicante - Østersøen   
7-9-1771    Hidde Janse Backer,    Amsterdam,    Riga - Amsterdam   
4-9-1774    Hidde Jansen Backer,    Amsterdam,    Riga - Brest   
20-8-1778    Hidde Jansz Backer,    Amsterdam,    Riga - L' Orient  (de reis waarop ze gekaapt worden)

Ondervraging van Hidde Jansz Backer (met handtekening) door de Engelsen

Op 14 mei 1779 meldt de rubriek Zee-tyding van de Noordhollandsche Courant dat Hidde Jans Bakker met de Hollandia te Chatham gereed ligt om op weg naar Archangel te gaan. Waarschijnlijk is dat het moment dat de Hollandia weer is vrijgegeven.

Nico van der Woude noemt Hidde in zijn verhaal Hoe Fries is de kwartierstaat van Eduard Douwes Dekker? (Multatuli) als de tweede echtgenoot van de weduwe van Sontvaarder Jan Hendriks Nagtegaal, Haaske/Hester Barends, geboren Hollum (Ameland) juni 1723, overleden Hollum 28 januari 1807, trouwt (2) Sloterdijk (Amsterdam) op 19 juni 1768 met Hidde Jans Bakker.

Uit informatie van Pieter Jan en Tineke Borsch (Genealogie Ameland) blijkt dat in ieder geval Hiddes vrouw Hester doopsgezind was. Hidde Jans Backer wordt zelf echter niet genoemd onder de doopsgezinde ledematen van 1804.
Hidde was eerder medereder van het schip de Jonge Wijnberg, in 1786 kapitein op de Surchance en nog eerder van 1755-1759 voor Zaandam walvisvaarder (hij ving rond de 11 walvissen!). Hij komt 3 x voor in het Memorij boeck van Cornelis Sorgdrager: blz. 4, blz. 33 en blz. 72.
Hidde overleed op 15 januari 1812 te Hollum als weduwnaar, 86 jaar oud, en werd daar ook begraven bij de Hervormde Kerk (dus niet bij de Vermaning!). Zijn grafsteen is nog bewaard gebleven. Hester en Hidde liggen in de graven van Hester haar ouders in perk 10: Barend Hansz en Antje Luytjes.

Boek Vier Eeuwen Kingma in de Oostergo

Ons lid Jan Kingma heeft onlangs een familieboek uitgegeven, getiteld Vier Eeuwen Kingma in de Oostergo. Het formaat van het boek is 21 x 28 cm en heeft 237 bladzijden.

De tekst op de achterzijde:

In 1612 woont in het dorp Janum, in de provincie Fryslan, Johannes Pitersz Kingma. Hij is de stamvader van vele Kingma's in het kwartier Oostergo. 

De nakomelingen van Johannes Pitersz Kingma zijn in dit boek in kaart gebracht. Johannes Pitersz Kingma is geboren in Zweins en afstammeling van Jelle Kingum (ca 1450-1538). Met dit boek wordt dan ook een bijdrage geleverd aan het in beeld brengen van de nakomelingen van Jelle Kingum.

Tevens gaat het in dit boek over mijn voorouders. Van bovengenoemde Johannes Pitersz Kingma tot en met mijn pake Jan Kingma (1901-1985) wordt de gezinssamenstelling beschreven, de woonplaatsen, het beroep en de kerkelijke gezindte. Een familiegeschiedenis van tien generaties in Fryslan.

Van dit boek hebben we de namenindex online staan op onze site. Dat zouden meer auteurs moeten doen, want zo kan elke genealoog makkelijk zien of er familieleden in deze uitgave voorkomen!

Het boek is bij de auteur te bestellen, via de mail . Prijs 25 euro excl. verzendkosten.

De lijkstatie van Ernst Casimir te Leeuwarden in 1633

In de online collectie van het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt zich een rij tekeningen van de begrafenisstoet (lijkstatie) van Ernst Casimir, die op 3 januari 1633 te Leeuwarden in de Jacobijner Kerk werd begraven (op 2 juni 1632 was hij al gesneuveld bij Roermond!). Het geeft een prachtig overzicht van de intimi van de graaf van Nassau-Dietz, stadhouder van Friesland (vanaf 1620) en na 1625 ook stadhouder van Groningen en Drenthe. Met name de jonkers uit Friesland en Groningen komen in beeld, met daarbij afgevaardigden van de diverse bestuurscolleges (waaronder de Admiraliteit te Dokkum). De ervaring leert dat de afbeeldingen behoorlijk waarheidsgetrouw zijn. Om de namen op de afbeeldingen voor een breder publiek toegankelijk te maken heb ik ze hieronder per plaat op een rijtje gezet.Veel van de Friese adel is terug te vinden op de genealogische pagina's van ons lid Simon Wierstra.
Plaat 1
Ernestus Casimirus Constant
Stadsgezicht van Roermunde
De Guarde van Sijn Genade
Plaat 2
Jr Pieter van Harinxma
Het Hof Gesin van sijn Gen.
Plaat 3
De Trompetters
Jr Zeino Joachim van Wesefeld
Jr Maurits van Ripperda
Jr Jan van Echten
Jr Wigboldt Ripperda van Peijse (Peize)
Jr Oriclius (Orck) van Doijem
Plaat 4
Jr Haring Onna van Sythiema
Jr Syds van Emingha
Jr Ulbe van Aylva
Jr Douwe van Roorda De Burg-Graeff
Jr Gerrold van Juckama
Jr Sicko van Grovestins
Jr Homme van Camstra
Plaat 5
Jr Watze van Camminga
Jr Douwe van Aylva
Jr Douwe van Ockama
Jr Epo van Douma
Jr Julius van Harinxma
Jr Tialling van Eysinga
Jr Schelto van Aebinga
Jr Laes van Glins
Plaat 6
Jr Rempt Rengers ten Post
Jr Charles de Unia
Jr Siouck van Wijnia
Jr Jurgien van Burmania
Jr Julius van Eysinga
Jr Abbo van Bootzma
Jr Ate van Hettinga
Jr Boiocko van der Wengen
Jacques van Oenama Lieutenant Colonel
Schelto van Aijsma Lieutenant Colonel (Van Aitzema)
Plaat 7
Wilhelm Vrij-Heer toe Schwartzenburg etc
Jr Bartelt Entens Ridt Meester
De Heere Overste Jacob van Roussel
De Heere Georg Vrij Heer toe Schwartzenburg en Hogenlantsbergh
Jr Poppo van Burmania Hof-Meester van sijn Genade
De Hellebardiers van sijn Genade
Plaat 8
De Heere Overste Georg Lijauckema
De Heere Thomas Ferentz Collonel
Overste Caspar van Eusum heer toe Nijen-Oordt etc (Van Ewsum van Nienoord)
De Heere Idzaert van Eminga Collonel
De Hellebardiers van sijn Genade
Plaat 9
Jan Michels picquer en Rust mr (een pikeur is iemand die paarden traint. Michels was getrouwd met Tietske Gerkes Hoptilla)
Sijn Genade Graeff Henric van Nassau Gouverneur van Friesland etc
Jr Pieter van Eysinga
Jr Julius van Meckema
Jr Achatius van Hohenfeldt
Jr Ruerdt van Juckema
Sijn Genade Graeff Willem Frederik van Nassauw etc
Jr Johan Sickinge toe Warffum
Jr Duyrt van Berum
Graeff Hendrick van Nassau
Gesante van Graeff Johan Lodewich van Nassau
Ges van Graeff Wilhelm van Nassau
Plaat 10
Gesante van Graeff Lodewich Henrich van Nassau etc
Gesante van Prince Excellentie van Orangien
Gesante van Graeff Henrich van den Berghe
Gesante van den Hertogh van Brunswijck
Gesante van sijn Con Majest van Denemercken
Gesante van den Hertogh van Holsteijn
Gesante van den Hertogh van Lunenburch
Gesante van sijn Gen van Brederode
Gesante van sijn Gen van Culenborch
Gesante van de Graeff van Oldenburch
Gesante van de Graeff van Oost Frieslandt
Gesante van de Graeff van Styrum sluijtende de rouw
Plaat 11
De Hoogh Mogh Heeren Staten Generael
De H Mogh Heeren Raden van State
De Ed Mogh Heeren Staten van Hollandt en West Frieslandt
2 Camer Boden en 2 lopende Boden der Staten van Frieslandt
Plaat 12
Edele ende Moghende Heeren Staten der Landschappe van Ooster-Goo van weghen Wester-Goo
Plaat 13
van weghen de Seven Wolden
Plaat 14
van weghen de Steden
Plaat 15
Heeren Staten van Groeningen en Om-Landen
Deurwaerders van Frieslandt
De Edele Moghende Heeren Ghedeputeerde Staten van Frieslandt
Hare Ed Mogh Clercquen
Camer Booden van Frieslandt
Plaat 16
De Edele Moghende Heeren Ghedeputeerde Staten van Stad Groeningen en Om-Landen
Deurwaerders
De E:M Heeren Raden Provinciaal van den Hove van Frieslandt
Hare E:M Substituyt en Onder Greffier
Plaat 17
De Edele Moghende Heeren Ghedeputeerde Staten van Drenthe
De E:M Heeren Gecommitteerde Raden ter Admiraliteijt in Frieslandt
De E:M Heeren Reken Meesters van Frieslandt
De E:M Heeren Reken Mrs van Stad Groeningen en Omlanden
Plaat 18
De Magistraet der Stadt Leeuwarden
De Heeren Gecommitteerde uijt de Magistraten der respective Steden van Frieslandt (Bolswart, Franeker, Harlinghen, Ylst)
De Heere Wolter Schonenborgh Drost van 't Oldampt
Jr Edzart Rengers ten Post Drost van Wedde
De Pedellen
Plaat 19
De Heeren Professores van d'Academie van Franeker (zo te zien 10 man, dus zeer waarschijnlijk Maccovius, Winsemius, Verhel, Rhala, Bernardus Schotanus, Meinardus Schotanus, Pasor, Fullenius, Van Dam en Wybinga)
De Heeren Gecommitteerde Professores van d'Academie tot Groeningen
De Pedel
De Predicanten der Stadt Leeuwarden
Krijghs Raedt van Frieslandt
Krijghs Raedt van Groeningen

Had ik net alle namen overgetypt van de afbeeldingen, kom ik er achter dat in januari Martin Engels al iets dergelijks met de Begrafenis van Ernst Casimir gedaan heeft en eerlijk gezegd beter en uitgebreider! Daarnaast heeft hij zelfs een overzicht van waar de Friese adel woonde in 1632.

Er is echter nog genoeg te sneupen naar afbeeldingen van Friese adellijken en eenvoudige medewerkers van de Nassau-familie aan het Friese Stadhouderlijk hof. Zo zijn er ook afbeeldingen of lijsten van de begrafenisstoet/lijkstatie van Willem Lodewijk in 1620, Frederik Hendrik in 1647, Willem Frederik in 1664, Johan Willem Friso in 1712 en Maria Louisa in 1765.

Van die Lijkstatie van Willem Frederik van Nassau-Dietz, in december 1664 te Leeuwarden zijn 25 aansluitende prenten gemaakt, door schilder Frans Carree. Vele Friese notabelen, waaronder Gajus Broersma, Douwe Aylva van Loo, Aulus van Haersma en de Dokkumer burgemeester Willem van Uma passeren wederom de revue.

Een volgende keer meer over de afbeeldingen van begrafenisstoeten in Friesland. Ook daarbuiten, bijvoorbeeld bij de begrafenis van Michiel de Ruyter in 1676, zullen Friese notabelen en zeelieden zijn afgebeeld!

Hidde Dirks Kat na Groenlandavontuur nog Sontvaarder

De Amelander commandeur ter walvisvaart Hidde Dirks Kat is bekend geworden door zijn verslag van de schipbreuk in 1777 met de brik Jufvrouw Klara nabij Groenland. Na een epische overlevingstocht over Groenland met hulp van de lokale Inuit bereikt hij na 2 jaar ongeschonden de bewoonde wereld. Zijn Dagboek eener reize ter walvisch- en robben-vangst gedaan in de jaren 1777 en 1778 staat inmiddels integraal online. Het schip van Kat was een van de veertien schepen die in het ijs vast raakten, waaronder ook Het Witte Paard van collega-commandeur Marten Jans, ook van Ameland. Deze schreef eveneens een verslag, genaamd Kort, doch echt-verhaal van Commandeur Marten Jansen: weegens het  verongelukken van zyn schip, genaamd het Witte Paard, en nog negen andere scheepen, dewelke alle verongelukt zyn, in Groenland, door de bezetting van't west ys, ten jaare 1777 

Een alfabetische lijst van alle Groenlandse en Straat Davis commandeurs werd in 1770 uitgegeven.

Wat minder bekend is dat Kat, ook al tijdens zijn Groenlandavontuur, werkte voor de Hamburgse reder Rowohl en ook met zijn familie in Hamburg woonde. Hij voer met name op de Baltische staten en dus vind je hem ook in de online overzichten van ons onvolprezen Sonttolproject! In feite bevoer hij de gehele Europese kuststrook, van Rusland tot Portugal, totaan Lissabon toe. Zie hier zijn passages van de Sont, met vermelding van de vertrek- en aankomstplaats, naast thuishaven Hamburg. In 1770 voerde hij blijkbaar nog niet de familienaam Kat.
23-7-1770 Hidde Dircks, Hamborg, Hamborg - Narwa
28-7-1779 Hidde Dircks Katt, Hamborg, Hamborg - Kønigsberg
16-9-1779 Hidde Dircks Katt, Hamborg, Kønigsberg - Lissabon
26-7-1780 Hidde Dircks Katt, Hamborg, Hamborg - Kønigsberg
11-8-1780 Hidde Dircks Katt, Hamborg, Kønigsberg - Lissabon
13-3-1781 Hidde Dircks Katt, Hamborg, Lissabon - Memel
23-7-1784 Hidde Dirks Katt, Hamborg, Riga - Schiedam

Het legde Hidde geen windeieren want uiteindelijk keerde hij als een welvarend, rondbuikig, man op zijn oude dag terug naar zijn geboorte-eiland Ameland, waar hij in 1824 te Hollum overleed. Zijn grafsteen is bewaard gebleven en er is een standbeeld voor hem opgericht. In 2008 werd op Ameland een boekje uitgegeven waarin de dagboeken van Hidde Dirks Kat en Marten Jansen zijn opgenomen (nog wel antiquarisch verkrijgbaar).

Waar komen de blogbezoekers vandaan?

In Google Analytics kan ik de statistieken volgen van het online bezoek aan het blog van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland. Gemiddeld komen er rond de 100 bezoeken per dag. Hieronder enkele grafische weergaven van het totaal gedurende de afgelopen maand en een geografische verdeling.
Het zal niet verbazen dat de meeste bezoekers uit Nederland komen, zo'n 92% van het totaal. De provincie die het hoogst scoort is uiteraard Friesland (bijna 30%), gevolgd door Noord-Holland (bijna 19%). Verrassend genoeg is Amsterdam de plaats die de meeste bezoeken levert, gevolgd door Dokkum. Al met al geen hele opvallende zaken, maar toch leuk om af en toe te bekijken.

De algemene statistieken van de afgelopen maand

De bezoeken verdeeld over landen.

Bezoeken verdeeld over de provincies

Bezoeken per plaats in Nederland.

Scherprechter was te zwak om Jan Binnes te onthoofden (1797)

Via de website van het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) zag ik dat de historische vereniging van Leeuwarden, Aed Levwerd, de eerste tien nummers van haar verenigingsblad Leovardia van 2000-2002 online had gezet. Weliswaar in een formaat dat voor zoekmachines niet te verwerken is (via Google zul je de inhoud dus ook niet vinden), maar vrij goed om van het scherm te kunnen lezen. De pagina's zijn bijvoorbeeld gemakkelijk te vergroten.
Helaas staat er nog niet de jaargang bij waarin ik ooit een artikel publiceerde over een Perzische dief die in herberg de Ooievaar werd opgepakt omdat hij er met de diamanten van zijn baas uit Amsterdam vandoor was gegaan naar Leeuwarden.
Wel kwam ik een interessant artikel tegen in Leovardia 4, maart 2001, over de scherprechtersfamilie Van Gorcum die zowel in Leeuwarden als Groningen het zwaard hanteerden om ter dood veroordeelden het hoofd af te hakken. Toen echter op 18 februari 1797, na het Kollumer Oproer, een van de oproerkraaiers, Jan Binnes, op het schavot onthoofd moest worden was de toen reeds 70-jarige scherprechter Van Gorcum (je mocht hem geen beul noemen!) te zwak om het zware zwaard nog te hanteren. Justitiemedewerker Hendrik Gjalts (Zandberg, ook geschreven als Sanberg, San(d)burg) wierp zich op als vrijwilliger en kreeg na afloop de complimenten voor zijn puike werk. Dit specifieke artikel staat ook als aparte transcriptie op de site van HCL. Pikant detail is dat Hendrik Gjalts tijdens het Kollumer Oproer zelf heeft moeten optreden tegen de oproerkraaiers en dus in feite zijn persoonlijke wraak mocht nemen. In het boek van B.K. van der Veen dat verslag doet van de schermutselingen rond het Kollumer Oproer wordt hij maar liefst 11 keer genoemd.

Over het Kollumer Oproer hebben we al vaak gepubliceerd en vele leden van onze vereniging doen er onderzoek naar. Onlangs hebben we nog enkele transcripties van verhoren online gezet o.a. die van Eeuwe Ennes (Wiersma). De volledige verzameling is in te zien op het Streekarchief in Dokkum.

Jeronimus trilogie stripboeken voltooid

De Ondergang van de Batavia met als hoofdrolspeler de in Dokkum opgegroeide Jeronimus Cornelisz is ook in stripboekvorm verschenen. De titel is dan eenvoudigweg: Jeronimus.
Onlangs kwam het derde en laatste deel van de trilogie uit. Meteen kocht ik bij de befaamde stripboekenwinkel Lambiek in Amsterdam een exemplaar. Als ondertitel heeft dit deel 3: Batavia's Kerkhof. Wel behoorlijk aan de prijs (bijna 25 euro), maar dan heb je ook wat.

Elk plaatje is een schilderij waarop met veel gevoel voor drama de gruwelijkheid van de Batavia stranding en het gedrag van Jeronimus Cornelisz wordt weergegeven. Verbazingwekkend genoeg wordt vrijwel de gehele verhaallijn van het boek van Mike Dash gevolgd, uiteraard niet zo gedetailleerd maar wel realistisch. Alhoewel...dat Jeronimus zo'n Spaans uiterlijk zal hebben gehad lijkt me sterk, gezien zijn Friese moeder, Sytske Douwes uit Burgum.
Dat geschiedenis via een beeldverhaal echter meer gaat leven is wel zeker. Een aanrader voor iedereen die van (maritieme) geschiedenis en stripboeken houdt!
Zie ook de recensie.

Dokkum in wintertooi

Van onze verslaggever ter plaatse Henk Aartsma

Jong en oud in Dokkum beleven dankzij de inspanningen van het bestuur en de leden van de Koninklijke IJsclub Dockum weer veel schaatsplezier op de ijsbaan. De IJsclub is opgericht in 1840, en daarmee de oudste van Nederland en misschien wel van de wereld! Ook op de Dokkumer stadsgrachten, Zuider Ee en het Grootdiep wordt er inmiddels volop geschaatst.

In een koek en zopie tent kunnen de schaatsliefhebbers tijdens een korte pauze genieten van een beker met heerlijke warme chocolademelk. Een dun laagje sneeuw, dat als een wit kleed over de stad is gespreid, maakt het winterse beeld compleet.

Boek ´Het herenhuis van Helder (1773) aan de Dokkumer Ee´ uitgereikt

Ihno Dragt geeft uitleg aan burgemeester Waanders

Afgelopen woensdag heeft directeur-conservator Ihno Dragt van Museum het Admiraliteitshuis in Dokkum het boek ´Het herenhuis van Helder (1773) aan de Dokkumer Ee´ uitgereikt aan burgemeester Marga Waanders van de gemeente Dongeradeel. De uitreiking vond plaats in de  burgemeesterskamer in het stadhuis van de gemeente Dongeradeel in Dokkum.

Het boek gaat over een Fries topinterieur uit de 18de eeuw dat gelukkig een herbestemming vond in de burgemeesterskamer (bij restauratie in 1938-1942). Het vaak droeve lot van Friese interieurs staat momenteel sterk in de belangstelling (onder andere symposium vorig jaar oktober in Fries Museum). Sytse ten Hoeve, oud-directeur van het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek, heeft een bijdrage geleverd aan het boekje.

Over het boek: Het herenhuis van Helder (1773) aan de Dokkumer Ee.

De rijke houthandelaar Jan Helder (1727-1807) liet in 1773 een fraai herenhuis bouwen op een plek even buiten de omwalling van de stad Dokkum aan de vaarweg naar Leeuwarden. Hij was toen al wat ouder en weduwnaar maar nieuw geluk wachtte hem in de vorm van een huwelijk datzelfde jaar met de weduwe Dieuwke Jelles. Bevestiging huwelijk op 3 januari 1773 in Rinsumageest: Jan Jansen Helder afkomstig van Sijbrandahuis, Dieuke Jelles afkomstig van Oudkerk. Voor de inrichting keek Helder niet op een dubbeltje: prachtig houtsnijwerk en een monumentale schouw met een groot tegeltableau waren er onderdeel van.

Achterkant boek Het herenhuis van Helder 1773

Het herenhuis van Helder bestaat niet meer, maar een deel van de inrichting bleef gespaard en werd in 1938 gebruikt om de nieuwe burgemeesterskamer in het stadhuis mee in te richten. Het prachtige tegeltableau van de hand van de Harlinger Pals Karsten, dat tot de top van de 18e-eeuwse Friese tegelbeschildering behoort, heeft altijd al de nodige aandacht getrokken. Hier wordt het door Ihno Dragt, directeur van het Dokkumer streekmuseum, uitgebreid beschreven.

Maar dat het houtsnijwerk, besteld door Jan Helder, van de hand van de getalenteerde Yge Rintjes is, dezelfde die het snijwerk in de raadzaal van het stadhuis maakte, dat werd nog niet eerder gepubliceerd. Dit is de verdienste van Sytse ten Hoeve, oud-directeur van het Fries Scheepvaartmuseum te Sneek. Men had daardoor in 1938 niet in de gaten hoezeer de bouwfragmenten uit het herenhuis van Helder in het stadhuis op hun plaats waren. Overigens was Yge Rintjes een katholiek 'beeldsnijder' uit Leeuwarden die 8 juli 1764 in Dokkum trouwde met Martha Ages (zijn derde huwelijk). Nakomelingen voerden de familienaam Damsma. De preekstoel en het doophek in rococostijl in de Grote of Martinuskerk in Dokkum zijn ook van de hand van Yge Rintjes.

Toevalligheden in plaats van beleid spelen helaas maar al te vaak een rol bij het behoud van monumentale Friese interieurs. Veel ging voorgoed verloren door desinteresse of onkunde. Soms vonden onderdelen buiten Friesland een plaats, zoals een Dokkumer bedsteden-/kastenwand die zich nu in de directeurskamer op paleis Het Loo in Apeldoorn bevindt. Deze kastenwand uit ca 1770 in rococo-stijl, van de hand van Johannes Laases Hardenberg, is in 1911 door de toenmalige rijksbouwmeester weggehaald uit het voormalige Dokkumer hoofdpostkantoor, dat ooit woonhuis was van de bekende burgemeestersfamilie Fockema (Johannes, Daam, Eelco). Het lot van dergelijke interieurs staat momenteel weer volop in de belangstelling. Belangrijk is vooral kennis, bij een breed publiek, over wat er was en nog is. Deze rijk geïllustreerde publicatie kan daar zeker aan bijdragen.

Rijk geïllustreerd, 84 pagina’s, verkrijgbaar in het museum voor € 14,50. Verzendkosten 3,-. Bestellen via info@museumdokkum.nl

Lezing en boek De admiraliteit in Dokkum 1597-1645

Op woensdag 15 februari 2012 zal de lezing De Admiraliteit in Dokkum 1597-1645 door museumdirecteur Ihno Dragt in drukvorm te koop zijn.

Formaat 22x22 cm; 44 pagina's full color; prijs € 10.

Heeft u interesse, dan is  het boekje te koop op 15 februari  tijdens de Lezing die Dragt geeft in de Doopsgezinde Kerk aan de Legeweg te Dokkum. Vanaf 19.30 uur bent u welkom. De lezing begint om 20 uur en duurt ongeveer 1 uur. Zie voor meer details van de lezing in de Kalender op de site van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland. Waarschijnlijk zal het boekje naderhand ook te koop zijn in de boekwinkel van Museum Admiraliteitshuis aan de Diepswal (indien nog voorradig).

Zie ook het Notulen- en resolutieboek 1599, van het zeekantoor voor convoyen en licenten, Admiraliteit van Friesland te Dokkum, van de hand van secretaris Johannes Saeckma. Op de site van Martin Engels staat eveneens een transcriptie over het jaar 1601.

Fraai is ook de afbeelding van de begrafenisstoet in januari 1633 bij het overlijden van Ernst Casimir, graaf van Nassau-Dietz te Leeuwarden, met de leden van de admiraliteit (Heeren Gecommitteerde Raden ter Admiraliteijt) en rekenmeesters van Friesland (o.a. Hector van Bouricius).
Het is me niet geheel duidelijk wie de specifieke raadsleden van de Friese Admiraliteit kunnen zijn. Eimert Smits Fazn vermeld in zijn publicatie De Friese Admiraliteit boven water de volgende personen in de periode 1626-1639 (in ieder geval de laatste 5 in de lijst lijkt me het meest logische):

6 Jan.1626    Willem van Zuylen van Nyevelt    1626/1639/1
1 April 1626  Johan Cloot                      1626/1639/6
1 April 1626  Wilhelmus Verrucius              1626/1639/5vo
10 Juni 1626  Steven Stevensz Laeckervelt      1626/1639/11
18 Juli 1626  Dirck Lubbers Lubbertsen         1626/1639/13vo
23 April 1627 Geert Roeloffs                   1626/1639/23
19 Mei 1627   Dr.Hero Wiarda                   1626/1639/25
16 Juni 1627  Willem van Viersen               1626/1639/27vo
26 Juni 1627  Sibrant Bungha                   1626/1639/28
2 juli 1627   Sixtus Abensones Beuma           1626/1639/28
28 Maart 1628 Willem Ubbena toe Enum          1626/1639/34
28 Maart 1628 Rudolph Wicheringe               1626/1639/34
4 Mei 1629    Gerrit Claesz Brouwer            1626/1639/39vo
24 Juli 1629  Reyn Evertsz                     1626/1629/52vo
22 April 1630 Willem Ubbena toe Enum           1626/1639/72
10 Maart 1631 Cornelis Heermans                1626/1639/86vo
20 Maart 1631 Gijsbert van Aersma              1626/1639/87vo
20 Maart 1631 Douwe van Hottinga               1626/1639/87vo
20 Maart 1631 Frederick Groustins              1626/1639/87vo
20 Maart 1631 Sybrant Osinga (Dokkum)          1626/1639/87vo