Friestalig boerderijenboek Pleatsen yn Eastdongeradiel online

Reinder Tolsma schreef in 1989 een doorwrocht Friestalig boek over boerderijen in Oostdongeradeel en enkele in Westdongeradeel (Nes). Van het boek zijn 500 exemplaren gedrukt maar het is inmiddels uitverkocht. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Friese Maatschappij van Landbouw, afdeling Oostdongeradeel - Schiermonnikoog (1889-1989) werd destijds een werkgroep van onze vereniging in stelling gebracht om vooronderzoek te doen. De werkgroep was twee jaar bezig en bestond uit de leden Jaap Heeringa, K. de Graaf, Dick de Jager, Eimert Smits en Douwe Zwart. De foto's werden verzorgd door H. Sterk uit Metslawier.

De 58 boerderijen van de leden van de Friese Maatschappij van Landbouw in onze regio in 1989 werden op verzoek van het bestuur beschreven. Het bestuur bestond in 1989 uit A. Oosterhof (voorzitter), P. Jensma (skriuwer/ponghâlder), A. Boomsma (twade skriuwer), W.H. Bakker en P. Meindersma.
Dat heeft dus geresulteerd in een beschrijving van 55 boerderijen in de gemeente Oostdongeradeel en nog 3 uit de gemeente Westdongeradeel (uit het dorp Nes).
Van sommige boerderijen begint de beschrijving al voor 1500, dat is bijvoorbeeld het geval als zo’n boerderij van oorsprong in het bezit was van een klooster, andere boerderijen hebben duidelijk een jongere geschiedenis. De beschrijving is opgehangen aan bepaalde jaren, bijvoorbeeld 1511 (Floreenregister), 1640 (Stemcohier), 1832 (Kadaster).
Het boek wordt afgesloten met een aantal bijlagen waaronder boedelinventarissen(1582), overzicht van huurprijzen, huurcontracten(1556,1805), voorwaarden en bestek voor het bouwen van een boerderij (1779) en een overzicht van familierelaties tussen boerengeslachten.
Een register (pdf) maakt het geheel toegankelijk.

De beschreven boerderijen staan in:
Aalsum – 3
Anjum – 8
Ee – 12
Engwierum – 12
Jouswier – 3
Metslawier – 3
Morra – 4
Nes (WD) – 3
Niawier – 2
Oosternijkerk – 3
Oostrum – 4
Paesens – 1

Omdat er nog regelmatig vraag naar het boek is en het voor vele sneupers met voorouders die een boerderij in de Dongeradelen bezaten interessant is, kwamen we op het idee een digitale versie beschikbaar te stellen. Het was nog even wat werk de oude diskette met onleesbaar geworden bijzondere tekens (vooral de in het Fries veel voorkomende letters met een dakje zoals û en â) weer goed te krijgen, maar het is uiteindelijk met hulp van Jaap Sip Faber gelukt!

De tekst kunt u nu geheel online op onze vereningingswebsite bekijken (zoek in de tekst naar namen via Ctrl F): Pleatsen yn Eastdongeradiel. Met dank aan Reinder Tolsma!

Nu maar eens kijken hoe we het eveneens Friestalige, door de Fryske Akademy uitgegeven, Skiednis fan Eastdongeradiel (geschreven door wijlen Samme Zijlstra) kunnen digitaliseren. Wie helpt?

Porselein van het Burgerweeshuis in Dokkum

Via Jaap Sip Faber kregen we een aanbod binnen van een aantal porseleinen serviesdelen. Museum Admiraliteitshuis te Dokkum zou een mooie bestemming zijn. Aanbiedster van de spullen was de dochter van mevrouw Styntje Sytema. Styntje Sytema, de dochter van Krijn Sytema, heeft het porselein destijds gekregen van Rinze Epema en Tiete Sytema (Krijn zijn zus) die destijds Vader en Moeder waren in het Burger Weeshuis te Dokkum.

De nog in leven zijnde dochter van Styntje Sytema wilde het porselein graag schenken aan een Museum in Dokkum zodat het goed bewaard blijft.

Zij schreef hierbij onderstaande tekst over het weeshuis:

“Waar wij als jonge meisjes ons brood op aten tussen de middag en dan weer terug fietsten naar Holwerd.

Blauw porselein van Burgerweeshuis Dokkum

Het porselein stond voor de sier in de kast in de grote opkamer, wat nu restaurant de Refter is.

Toen het weeshuis opgeheven is hebben we dit porselein gekregen van Tante Tiete Sytema

Mag nu als pronkstuk in het museum staan in Dokkum.

Het porselein stond dus ergens tussen 1920-1940 in de pronkkast, het is helaas niet bekend of het ook daadwerkelijk gebruikt is in het weeshuis of waar het vandaan komt.

Burgerweeshuis te Dokkum

We hopen dat jullie dit porselein een mooi plekje kunnen geven in het museum, of anders dat het goed bewaart blijft in het depot voor eventueel later gebruik in tentoonstellingen over het weeshuis."

Achter de schermen bij digitalisering Mairieboeken Dongeradeel

Er wordt al enige tijd door diverse leden van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland hard gewerkt aan de digitale ontsluiting/ indexering van de Mairieboeken (gemeenten in de Franse Tijd) van diverse gemeenten in Dongeradeel. Vele handen maken immers licht werk.

Een daarvan is Gerrit de Jong. Elke week komt hij trouw een middag puzzelen, om de handschriften te ontcijferen. Normaal zie je hem niet, als hij ermee aan het werk is, want hij zit dan niet in het openbare deel van het Streekarchief in Dokkum. 

Hilda Bouta nam een kijkje achter de schermen en maakte bijgaande foto. 

Gerrit de Jong aan het werk in het Streekarchief Dokkum

Een applausje voor alle vrijwilligers die werken aan deze digitalisering waar weer vele sneupers plezier aan gaan beleven!

Enige tijd geleden heb ik voor het schrijven van het artikel Kozakken in Noordoost-Friesland in 1813 (Sneuper 98, September 2010) ook gebruik gemaakt van deze bron. Met name Reinder Tolsma heeft toen handmatig veel voor mij uitgezocht.

Nadat het Nederlandse grondgebied in 1810 werd ingelijfd bij Frankrijk werd ook hier de Franse bestuurlijke indeling van departementen en mairiën ingevoerd. De voormalige grietenijen werden verdeeld in kleinere mairiën en hebben gefunctioneerd vanaf 1811 tot en met 1816. De verdeling was als volgt:
Westdongeradeel 
mairie Holwerd
mairie Nes
mairie Ternaard

Oostdongeradeel mairie Anjum
mairie Ee
mairie Metslawier
Dokkum blijft hierna buiten beschouwing. De hoeveelheid stukken uit deze periode is meer dan in Oost- en Westdongeradeel en was bovendien een voortzetting van de bestaande archieven. Het blijft wel een mogelijkheid voor 'een tweede ronde'.

De archieven van de mairiën zijn niet groot, maar wel interessant. De nieuwe indeling betekende als het ware een toename van de bureaucratie en daarmee een toename van het aantal archiefstukken, zeker in vergelijking met de archieven van de voorgaande grietenijen.
De archiefstukken vormen daarmee ook het begin van de (huidige) gemeentelijke archiefvorming.
Met name de correspondentie van de maire vormt het belangrijkste en meest interessante onderdeel van deze archieven.

Verschijningsvorm is divers :
Ingebonden
Los in een omslag

Toegankelijkheid:
Alleen beschreven vanuit een archivistisch standpunt.
Niet toegankelijk op onderwerp of naam/namen.
Alleen bekend via een eigentijdse chronologische index

Voor het zoeken van specifieke stukken nu is eigenlijk doorbladeren en doornemen noodzakelijk.
Indien het bovengenoemde toegankelijker gemaakt kan worden door indexeren op naam/namen, onderwerp/trefwoorden, korte beschrijving, dan vergemakkelijkt het zoeken naar specifieke onderwerpen en krijgen we gedetailleerdere kennis over dit tijdvak

WESTDONGERADEEL
Mairie Holwerd
270-211 indices op de ingekomen stukken
270 1812-1814
271 1814-1816(ontbreekt)
272-273 registers met afschriften van verzonden stukken
272 1811-1815
273 1815-1816
Mairie Nes
276 Ingekomen stukken (voornamelijk betreffende militaire zaken) 1811-1813
276a Agenda op de ingekomen stukken,1812-1816
277 Register met afschriften van verzonden stukken aan de prefect,1812-1816
Mairie Ternaard
279-280 Agenda's op de ingekomen stukken
279 1811-1814
280 1815-1816
281-282 Registers met afschriften van verzonden stukken
281 1812-1814
282 1814-1816

OOSTDONGERADEEL
Mairie Anjum
195-198 Ingekomen stukken,1811-1815
195 1811-1812
196 1813
197 1814
198 1815
200 Register van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816
Mairie Ee
216 Notulen van de municipale-later gemeenteraad, 1812-1816
217- 221 Ingekomen stukken,1811-1816
217 1811-1812
218 1813
219 1814
220 1814-1815
221 1815-1816
222-223 Agenda's op de ingekomen stukken, 1811-1816
222 1811-1812
223 1813-1814
224 Register van ingekomen aanschrijvingen van de hogere overheid, 1812-1815
225-226 Register van ingekomen stukken van prefect en gouverneur, 1813-1816
225 1813-1814
226 1814-1816
227- 229 Registers van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816
227 1812-1814
228 1814-1816
229 1815-1816
Mairie Metslawier
Agenda op ingekomen stukken, 1811-1816
Register van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816

Greg Stiemsma, Boston Celtics speler met Anjumer roots

Afgelopen week was ik voor mijn werk in New York en Boston. Gelukkig kon ik in Boston op zondagmiddag en -avond ook nog het Museum of Fine Arts en een basketbalwedstrijd van de Boston Celtics bezoeken.
Het museum heeft een groot gebouw met vele zalen, met een mooie mengeling van oude en moderne kunst. Er is een behoorlijke collectie zeventiende eeuwse Nederlandse meesters maar, anders dan normaal, vond ik de 'contemporary art' interessanter. Het is veel uitdagender en verrassender dan de voorspelbare landschappen en portretten uit de Gouden Eeuw. Een aparte tentoonstelling was gewijd aan het werk van de moderne prentenmaker Alex Katz. Heel mooi!

De basketballers van de Boston Celtics (met sterspelers Kevin Garnett en Paul Pierce) speelden een thuiswedstrijd in de TD Arena tegen de Atlanta Hawks, voor de play-offs van de NBA. In een tot de nok toe gevuld stadion kwamen de Celtics vrij gemakkelijk aan een 101-79 zege en daarmee een 3-1 stand in de Best of Seven serie. Inmiddels hebben ze met 4-2 de volgende ronde bereikt tegen de Philadelphia 76'ers die verrassend de favoriete Chicago Bulls uitschakelden.
Prachtig om te zien hoe het Amerikaanse publiek reageert op de rondlopende cameramensen als ze in beeld zijn op de jumboschermen.
Een opvallende speler in het team van Boston Celtics was de 2.11 lange Greg Stiemsma. Niet alleen was hij een van de weinige blanke en blonde spelers op het veld, ook zijn achternaam kwam me bekend voor. Bij het dorp Anjum in Noordoost Friesland ligt het buurtschap Stiem. In 1811 was er éen persoon die de naam Stiemsma als achternaam aannam in Friesland, te Anjum. Het was Uilke Douwes, met de kinderen:
Yme 33 jaar, te Anjum en kindskinderen: Uilke 6 jaar, Douwe 2 jaar, Wikjen 1 jaar.
Twee van zijn zoons noemden zich Stiemstra. De naam Stiemsma komt met name in Noordoost Friesland voor maar ook in de USA omdat er emigratie plaatsvondt.
De familie-genealogie is dan ook uitgezocht door ene William Stiemsma.

Greg Stiemsma is een eerstejaars NBA-speler, een rookie zoals de Amerikanen zo iemand noemen. Hij is 26 jaar, geboren in Randolph, Wisconsin, en speelde al bij 2 verschillende Turkse profteams alvorens hij 'gedraft' werd in de USA. Het publiek gebruikt al bijnamen als 'Steamroller' en 'The Dutch Steamer' en ik zag zelfs prikkelende t-shirts met 'Stiemsma, the other white meat'. Hij is vooral een sterke, hardwerkende blocker en verdediger, die de nodige rebounds pakt.

Reinder Tolsma schrijft in zijn Friestalige boerderijenboek 'Pleatsen yn Eastdongeradiel' (binnenkort integraal online op onze website!) over de oorsprong van de familieboerderij:
 6. BEWENNERS:      L.K. van Dijk, F. van Dijk-Veltman
    ADRES:          Healbeamswei 12 (Google maps)
    WENPLAK:        Eanjum
    PLEATSNAMME:    -
    FLOREENNUMER:   21
    GRUTTE YN 1640: 46 pm
    GRUTTE YN 1988: 34 HA
    YN GEBRUK AS:   Boupleats
    HUZING:         Kop-hals-romp 1806
    EIGNER:         L.K. van Dijk

Yn de Floreenkohieren stiet dizze pleats altiten  fermeld as lizzende "Op Stiem" en "In het  Vogellandt".  Hoewol't der leafst fiif pleatsen op Stiem leine, wie dizze pleats de iennichste mei de fermelding In  het  Vogelland.  Hjir sil it bûtendyks lân mei bedoeld wêze efter dizze pleats. De Guozzepolder bygelyks waard ek wol Vogelland neamd. Op âlde kaarten en yn guon boeken wurdt dizze pleats noch wolris betize mei it âlde Jeppema. Dit moat in fersin wêze want Jeppema lei tusken dizze pleats en Eanjum yn  (it heechje dat fan Jepma oerbleau, is noch wol yn it lân te sjen).
1640. Mooglik hat dizze pleats yn it  skiere  ferline  it eigendom west fan it kleaster Weert ûnder Moarre. In  register fan it kleasterguod út 1640 seit nammentlik fan de pleats fan Freerck Clasen, grut 46 pm, dat dy  ôfkomstich wie fan it kleaster Weert. It Stimkohier fan itselde jier lit sjen dat dizze Freerck Clasen buorke op dizze  pleats op Stiem en yndied 46 pm lân hie. Hjir moat  dus  deselde pleats mei bedoeld wêze en dan  hat  Freerck  dizze  âlde kleasterpleats fan de Steaten fan Fryslân oerkocht. In foargonger fan Freerck wie Dirck Johannes dy't yn 1618 as hierboer op de pleats siet.  Yn  1592  wurdt  Tijaerdt Roeleffs neamd. Hy moat foar elk fan de 46 pm dy't hy yn gebrûk hat, 12 stuorren betelje en de Steaten bepale dat  hy yn 1593 in ferheging tastean moat ta 14 stuorren  foar elke pûnsmjit. Dit lân fan kleaster Weert soe weromgean kinne op de  130 pm dy't Popke Monick yn 1511 fan it kleaster hiert. Ek in pear lytse stikjes yn ferskate oare  pleatsen  binne dan fan Weert. Folslein wissichheid is net te krijen  al  soe de pleats "Monnikhuis" ûnder Iesumsyl  (dizze  pleats  is wat der oerbleau fan Popke Monick syn pleats)  in  oanwizing jaan kinne: dy pleats leit net sa fier ôf.
1714. Ek dizze pleats rekket nei 1700 yn  hannen  fan  de  famylje Bergsma. It measte lân wurdt dan oan oare eigners trochferkocht en sa moat hierboer  Johannes  Alberts syn hier oan seis ferskillende lânhearren  betelje.  Meiinoar is hy 292 gûne kwyt foar de 50 pm lân dy't by  de  pleats hearre.
1760. Pytter Pytters kin mei de helte minder ta: 155  gûne. Hy hat 8 kij op de pleats en 4  hynders.  Syn  boulân makket dat jier 33 pm út en dat is  jierren  lang  wakker gelyk. De measte hierboeren buorkje mar in tsiental jierren op de pleats en meitsje dan wer plak foar in oar. Wat krekt de reden west hat, is net mear út te finen  mar  it soe best ris te meitsjen ha kinne mei in  te  hege  hierpriis dy't mear wie as de pleats opbringe koe.
1805. Dat feroaret om 1800 hinne. As Claes Jacobs yn 1805 fan de pleats giet, komt Yme Uilkes nei Stiem. Hy lit  yn 1806 in nije pleats bouwe en syn soan mei de earste stien lizze: "1806/ Den 17 april/ heeft Uilke Ymes/ den eersten steen/ gelegt aan dit gebouw", stiet op de  stien  yn  de foargevel. As Yme Uilkes yn 1811 in famyljenamme kieze moat, is  syn kar wol dúdlik: Stiemsma! Sa'n fyftich jier hat de famylje Stiemsma doe noch op dizze pleats buorke foar't de Van Eysinga's it eigendom oernaam ha. Doe kaam der ek wer in hierboer op de pleats en  ferskynden der wer yndruk meitsjende nammen ûnder de lânhearren, lykas Baron Mr. Wilco Julius van Welderen Rengers.  Dizze hat yn 1904 de boel nochris fernijd. Nei  de  soan  Johan Edzart kaam de pleats yn hannen fan in bernsbern:  Aletta Catharina.
    Bewenners:
    1805   Uilke Ymes Stiemsma
    1818   Yme Uilkes Stiemsma
    1828   Wikjen Stiemsma
    1858   Doede Jacobs van Eizinga
    1880   Thomas Gerrits Bouma (gie nei Amearika)
    1881   Jacob Holwerda
    1886   Emme Reinders Fokkema
    1891   Douwe Johannes Leegstra
    1892   Pieter Otto's de Vries
    1902   Bote Atzes Koudenburg
Fetje Botes Koudenburg kaam nei de dea fan har heit op de pleats (1912). Fetsje wie troud  mei  Minne  Lieuwes  van Dijk en sa kaam de earste boer mei de namme Van  Dijk op Stiem terjochte, in famylje dy't oant hjoeddedei ta  hjir buorket. Yn 1954 kaam Lieuwe Klazes van Dijk  (in  omkesizzer  fan Minne Lieuwes)op de pleats en hy hat dizze âlde pleats op Stiem yn 1976 oerkocht fan de famylje Van Welderen Rengers.

Het is ook interessant om op de naam Stiemsma in de Geografische Database van www.hisgis.nl te zoeken. Je vindt dan veel bouwland rond Anjum.

Update: Klaas Jansen heeft de genealogie van Greg Stiemsma in kaart gebracht, te beginnen bij zijn grootvader Gerrit Stiemsma.

Volkstelling 1744 Friese elfsteden online

Tresoar schreef naar aanleiding van de mijlpaal van 1000 volgers op het Twitterkanaal @Tresoar een verloting uit waarbij volgers een digitaliseringswens konden indienen. Met ons eigen verenigingsaccount op Twitter https://twitter.com/sneuperdokkum diende ik twee verzoeken in.
De ene betrof het scannen van de Criminele Sententies van voor 1700 (die lopen terug tot diep in de 16e eeuw) en de andere betrof de Volkstelling van 1744 in Friesland.
Het was aardig om te zien dat dit laatste verzoek als winnende uit de verloting kwam. En inmiddels is ook al door vrijwilligers van de FAF de Volkstelling van 1744 voor alle 11 Friese steden voltooid en online gezet.

Omschrijvinge van familiën in Friesland
Wegens klachten over de slechte handel en scheepvaart werd door de Staten overwogen of de z.g. havenpachten zouden kunnen worden afgeschaft. In plaats daarvan zou een jaarlijkse quotisatie op de huisgezinnen geheven worden. Om de opbrengst van deze quotisatie vooraf te kunnen beoordelen, werden ingevolge resolutie van 13 maart 1744 alle grietenijen en steden aangeschreven staten in te zenden. Deze staten zijn als volgt samengesteld: van ieder hoofd van een huishouden werd de naam genoteerd, het aantal personen waaruit het huishouden bestond, of het huishouden vermogend of "insolvent" dan wel "gealimenteerd" was en de aangeboden vrijwillige bijdrage ter vervanging van de havenpachten. Nagenoeg de hele bevolking is op deze staten terug te vinden, zodat met recht van een volkstelling kan worden gesproken.
De Volkstelling van 1744 (4 delen) is  te vinden in de Digicollectie.

Specifiek kunt u voor Dokkum ook direct naar het Dokkumer Volkstellingsregister 1744.

Voor Westdongeradeel, Oostdongeradeel, Dantumadeel, Kollumerland en Ferwerderadeel kunt u direct naar een ander deel van de scans.

Aanvulling Piet de Haan: 

Dokkum is volgens mij de enige stad waar de beroepen bij de namen staan! Ook bij de gemeenten in Noord oost Friesland staan zover ik het heb nagezien slechts hier en daar een beroep. In de rest van Friesland steeksproefsgewijs gemeenten nagezien maar ook daar slechts een enkel beroep bij de namen.

De Dokkumer volkstelling is tevens een mooie aanvulling op de Burgerboeken.

De familie Lodeizen te Dokkum

Op 23 juli 1791 wordt in het Burgerboek van Dokkum ingeschreven: Fredrik Lodoijsen, afkomstig uit Herpen in het vorstendom Waldeck.
Hij is de stamvader van de familie Lodeizen waaruit een stamboom ontsproot waarin o.a. de dichter Hans Lodeizen voorkomt evenals diverse artistieke personen uit de huidige generatie. Op 21 november 1852 huwde te Dokkum August Fredrik Lodeizen met Ymkjen ten Berg.

Het Burgerboek van Dokkum is een mooie bron voor genealogen. Via de site van Tresoar kunt u een zoekopdracht ingeven die in alle beschikbare Friese burgerboeken zoekt.
Maar via onze eigen site is er een lijst beschikbaar met alle gegevens van het Dokkumer Burgerboek die op diverse manieren gesorteerd is, zoals op Achternaam, Voornaam, Patroniem, Beroep, Plaats van herkomst. Dan zie je toch soms namen die zodanig verbasterd zijn dat je ze via een gewone zoekopdracht niet gevonden had.
Daarom vind ik lijstjes vaak veel handiger dan zoekmachines.