Link tussen Braziliaanse Wanderley en Friese Van der Leij familie?

In Brazilie leeft hedentendage een behoorlijk aantal mensen met de achternaam Wanderley, soms in combinatie met een andere achternaam, zoals je in Spaans/Portugese landen wel vaker ziet.
Via de email van de Historische Vereniging Noordoost Friesland kreeg ik een vraag (die ik en Taeke vd Leij overigens jaren geleden al eerder niet kon beantwoorden) over de mogelijke link met de Friese familie Van der Leij.
Volgens de Braziliaanse genealogen is hun stamvader Caspar von Neuhoff van der Ley, een cavalerie kapitein/ritmeester, die in 1630 in Brazilie aankwam met de West Indische Compagnie, en dus rond 1600 geboren zal zijn. Tot 1654 had men Recife (het Rif) in Hollandse handen, maar het doel om heel Brazilie te koloniseren (het Groot Dessein) werd niet gerealiseerd.
Duidelijk is in ieder geval dat Caspar niet afstamt van Jan Hendrick Jarichs van der Leij, die begin 17e eeuw equipagemeester en ontvanger van de convooyen en licenten bij de Friese Admiraliteit in Dokkum was. Hij ontwierp als wiskundige ook een methode om de lengtegraad te bepalen.
Mogelijk zijn ze wel verwant via gemeenschappelijke voorouders.
Overigens staat een deel van de genealogie van Jan Hendrick Jarichs van der Leij in het Stamboek Friesche Adel bij de Tietema's, online op http://www2.tresoar.nl/digicollectie/object.php?object=198&menu=1&zveld=Aantekeningen&volg=258
Hierin wordt aangegeven dat zijn vader Hendrick Jarichs van der Leij bij de totstandkoming van de Unie van Utrecht betrokken was. Mogelijk had deze broers/familie die aan Caspar te linken zijn.
Ons lid Tjeerd Inia kwam al met de volgende aanvullende gegevens:
1. Eelk Jarichs van der Leij (de zus), gehuwd met Pybe Aenes (o.a. voorouders van Sjoertjen Reyns Rheen, de vrouw van Jurriaen Jans van der Leij)
2. Claas Jarichs van der Leij (de broer), gehuwd met N.N. en vader van: (Tjetsche [schoonmoeder van burgemeester Sybrand Ealses Inia], Sierd en Feijke), waarschijnlijk uit het boek "De Heeren van den Raede" en "ut it selde skaei as Greate Pier" van R.S. Roarda.

Via Google Books is nog wel iets te vinden over de familie van Jan Hendriks Jarichs van der Leij
zie o.a.de Navorscher, maar dit staat eigenlijk ook al jaren online in het artikel op de Sneuper site: Jan Hendrick Jarichs van der Ley (1565-1639), een onbekend genie uit Dokkum.

of m.b.t. Caspar van der Leij: A collection of voyages and travels.

Brieven van Caspar van der Leij tijdens zijn periode voor de WIC in Brazilie, toen hij o.a. suikermolens en slaven bezat (in Engelse vertaling), op de site van de vragensteller Ivo Wanderley:  https://web.archive.org/web/20071111113032/http://www.irwanderley.eng.br/Gaspar_Historia/Monografia_Moonen_ing.pdf

Het boek Nederlanders in Brazilië 1624-1654 door de Braziliaan (en afstammeling van Gaspar) Jose Antonio Gonsalves De Mello is ook een mooie bron: https://web.archive.org/web/20100927021709/http://de-wit.net/bronnen/brazil.html

Heeft iemand een idee wat de link kan zijn en of er eerder over Braziliaanse Van der Leij's/Ley's in Friesland gepubliceerd is (Gaspar zou in het Fries Jasper kunnen zijn)? Gezien de gecombineerde achternaam Von Neuhoff van der Leij zou ook via een vrouwelijke Van der Leij die met een Duitser trouwde een link kunnen bestaan. Ook Reid van der Leij heeft geen connectie kunnen vinden, zo bleek nadat ik dit gevraagd had.

Jaarboek CBG over Rampspoed en Tegenslag

Nadat ik onlangs Vriend van het Centraal Bureau voor Genealogie werd kreeg ik niet alleen het kwartaalblad Genealogie maar ook het Jaarboek van het CBG. Thema in 2010 is Rampspoed en Tegenslag, een ideale bron voor genealogen. Ik was met name nieuwsgierig naar het artikel over de Christenslaven, een onderwerp waar ik voor Noordoost Friesland ook al tijden onderzoek naar doe en waarover op zaterdag 25 september een Lezing wordt gehouden door de NGV afdeling Friesland in Leeuwarden.
Dit zijn de artikelen in het Jaarboek 2010 van het CBG:
- Christen geef uw goed!De Algerijnse kaapvaart en slavenhandel in het begin van de negentiende eeuw, door Maarten van Bourgondiën en Peter Hollander. Het betreft met name een inventarisatie van de publicaties die tot nu toe in Nederland verschenen zijn over zeevarenden die door Barbarijse kapers werden gegijzeld en meestal na jaren door losgeld vrijkwamen. Speciale aandacht krijgt het Dagverhaal van mijne lotgevallen gedurende eene gevangenis en slavernij van twee jaar en zeven maanden te Algiers van schipper Gerrit Metzon die vanaf 1814 gevangen zat. Zijn buisschip De Twee Gebroeders werd vrijwel tegelijkertijd gekaapt als het kofschip De Vigilantie van de Friezen Andries (de) Rijk en Reindert Sytzes de Jong uit Woudsend en de Amelander Sybrand Obbes Bakker, stuurman en logementhouder van De Goede Visserij.
- De dood van een jong meisje. Verslag van het sterfbed van Arnolda Alexandrina Bols, door Nikolaj Bijleveld
- Naamloze doden. Een tyfusepidemie onder soldaten van Napoleon, door Joost Welten. Een interessant onderwerp dat mooi kan aansluiten op de inventarisaties van wijlen Jan Paasman over Soldaten in het Leger van Napoleon. Het militair hospitaal in Maastricht blijkt uitgebreide registers van verpleegde soldaten te hebben bijgehouden. Mogelijk ook met diverse Friezen?
- Watersnood in Waterland. Dijkdoorbraken van de Zuiderzee in 1825 en 1916, door Margriet de Roever. Ook in Friesland braken in 1825 de dijken massaal door en brak malaria en cholera uit. In het Noordhollandse Waterland, vlak boven Amsterdam, was het ook ernstig mis.
- Een windvlaag des doods. De Spaanse griep van 1918, door Lilian de Bruijn. Een onderschatte ziekte met heel veel doden in het vrij recente verleden, vooral in Drenthe en onder jonge mensen.
- Meeuwen: Verloren en gevonden. Een reconstructie van de verloren gegane dtb's van Meeuwen (Brabant), dankzij transcripties van een genealoog. Léon van der Hoeven
- ‘Zoo moet Rotterdam gebrand hebben’.Het bombardement op Bezuidenhout, door Martin Spaans en Ruud Straatman.
Een aardig overzicht van Rampen in de Noordelijke Provincies vindt u hier.

Grafsteen moeder Pieter Stuyvesant ontdekt

De expert op het gebied van oude grafstenen in Friesland, Hessel de Walle, 'ontdekte' tijdens het recente Friese Tsjerkepaad (kerkenpad) een grafsteen in de kerk van Berlikum waarover tot nu toe weinig bekend was. Het is de grafsteen van de moeder van Pieter Stuyvesant, oud-gouverneur van Nieuw Amsterdam, het latere New York. Zij overleed in 1625 toen de vader van Pieter, de uit Dokkum afkomstige Balthasar, predikant was in de plaatselijke kerk, waar hij in 1622 benoemd was. Pieter moet toen zo'n 14 jaar geweest zijn.
De steen in de De Koepelkerk aan de Tsjerkestrjitte 2 is goed bewaard gebleven en kwam onlangs weer tevoorschijn van onder de houten vloer. Het bevat de volgende tekst (met Latijns vers):
Ao 1625 den 2 maij sterf d eerbare Margareta Hardenstein out 50 iaren en was d echte huisvrouwe va Balthasar Stuijfsant, i chr dienaer in sijn gemeinte toe Belcum.

Nascentes morimur, morientes vivimus, illud

Intulit alter Adam, hoc contulit alter Adam

Christe veni, vidi, vince tuis, tibi vincere morti

Mortuus ut poteras, mortem ab olendus ades

Sic rubra terra siam macula sire idayyalos [met Griekse letters], et fir

Mors iurrosa mihi, vitaque Christe sies

De website van Hessel de Walle met alle Opschriften in Friesland van voor 1811 is voor vele genealogen een interessante bron. Het is gekoppeld aan zijn meesterlijke boek Friezen uit vroeger Eeuwen.

De murd van Piet de Haan

Een mooi voorbeeld van een familieverhaal dat de moeite waard is om vast te leggen door de Familie-archivaris is het volgende van Sneuper redactielid Piet de Haan.

De murd, buiten de Friese grenzen bunzing genoemd (volgens het Wurdboek Fryske Taal: marter, bunzing, Putorius putorius), is een uiterst schrander, eigenzinnig beestje dat altijd bedacht op onraad zich ook veel op boerenerven ophoudt. Om niet in elkaars vaarwater te komen scheiden de murden een onaangename geur af waarmee ze hun territorium markeren.

Zo’n kleine slimmerd betrad ooit in een vlaag van argeloosheid het boerenerf van oom Piet. Oom Piet had zijn gebied waarschijnlijk niet goed afgebakend en dus ontbrandde de strijd om het territorium. De slag duurde niet lang en al gauw stond de verliezer gevuld met zaagsel en met glazen oogjes venijnig starend als trofee te prijken op het bureau. Voor alle duidelijkheid; de verliezer was de murd.

Zo nu en dan ging mem een dag naar Oom Piet en tante Jellie. Op de namiddag werd ze dan door heit weer opgehaald. Ik mocht dan vaak mee. Kwamen we in de kamer bij tante Jellie dan stond hij daar altijd krijgshaftig te wachten, de murd. Met twee grote krammen vastgespijkerd op een boomstronkje, klaar voor de sprong die hij nooit meer zou kunnen maken, staarde hij ons dan met z’n glazen oogjes aan. Het bekje met de kleine scherpe tandjes opengesperd om in mijn verbeelding een hap te doen uit mijn kleine vingertjes. Het is hem nooit gelukt en de jaren gingen verder.

In 1977 trouwde ik en oom Piet en tante Jellie kwamen glunderend met een grote doos op de bruiloft. En daar was hij weer, loerend over de rand van de doos, de murd. Hij werd een stukje van onze inrichting en staat vastgespijkerd op zijn boomstronkje ook bij ons als trofee op het bureau.

In de afgelopen jaren lukte het hem slechts éénmaal om een pootje los te maken. Vervaarlijk schommelde hij dan op zijn plankje maar zijn pogingen om los te komen slaagden niet. Een nieuwe kram, dat was het resultaat. Dit jaar verhuisden we en hij ging mee, mijn vriend de murd. En nu in 2010 bij het schrijven van deze herinneringen, vijftig jaar na onze eerste ontmoeting, staat hij voor me op zijn plankje boven op het bureau en kijkt mij ook nu weer venijnig met zijn glazen oogjes aan, de murd.

Open Kampioenschap Paleografie online

In 2006 werd het Open Fries Kampioenschap Paleografie gehouden door Tresoar.

Aangezien er online geen geografische beperkingen zijn, zou je het door het Rijksarchief Leuven georganiseerde Open Kampioenschap Oud Schrift lezen van 2010 als een opvolger kunnen beschouwen. Deze wedstrijd richt zich uitdrukkelijk tot amateurs. Professionelen zoals archivarissen en historici kunnen niet deelnemen. Op die manier willen ze de kennis van het oude schrift bij het brede publiek promoten en degenen die hierin bedreven zijn, even in het zonnetje zetten.

Los de bijgaande opgave op en mail je antwoord naar paleografie@arch.be Dit e-mailadres is beschermd door spambots. Achteraf wordt de correcte transcriptie gegeven om jouw versie te controleren.

Deelnemen kan tot 31 augustus, middernacht. De opgave downloaden kan hier.

Half september krijgen de beste kandidaten een uitnodiging om deel te nemen aan de finale op 9 oktober 2010, in het Rijksarchief te Leuven. De finalisten krijgen een uur de tijd om een aantal Nederlandstalige (fragmenten van) teksten te lezen. De verbetering, de bekendmaking van de resultaten en de prijsuitreiking gebeuren nog dezelfde dag.

Intussen krijgen de finalisten een VIP-bezoek aan het nagelnieuwe Rijksarchief te Leuven aangeboden.

Wie gaat de uitdaging aan?

Familie-archivaris worden

Bob Coret lanceert dit jaar een interessant nieuw project voor de genealogie gemeenschap. Het heet Familiearchivaris.nl en beoogt het volgende: "De nieuwe website familiearchivaris biedt stamboomonderzoekers een virtuele ruimte waar een digitaal familie archief gevormd kan worden. Stamboomonderzoekers kunnen familieleden uitnodigen op familiearchivaris om te participeren in het familie archief: zij kunnen het familie archief inzien, vullen met materiaal zoals foto's en scans, familieverhalen schrijven en reacties toevoegen!"

Het aardige is dat een dergelijk project weliswaar digitaal (en voor sommigen daardoor onpersoonlijk) begint maar wel degelijk als resultaat kan hebben dat contacten gelegd worden met familieleden die anders nooit bereikt worden en daarmee ook onontdekte familieschatten!
Wie weet heeft die verre achterneef net wel die oude foto van je betovergrootvader die je altijd al had willen hebben. Of zijn er verhalen over je eigen vader of opa bekend die je zelf nog nooit gehoord hebt. Persoonlijk lijkt het mij een leuke manier om zo dieper in de eigen familie, toch meestal de beste bron voor genealogische informatie, te kunnen graven naar verrijking van je familiegeschiedenis. Houd dus Familiearchivaris.nl in de gaten en probeer het uit zodra het live is.

Wetenschappelijk Woordenboek van de Friese taal

Op dinsdag 6 juli heeft koningin Beatrix bij de opening van het Euralex-congres voor filologen (taalkundigen) in de Fryske Akademy te Leeuwarden het nieuwe Wetenschappelijk Woordenboek van de Friese taal, ofwel Wurdboek fan de Fryske taal (WFT) online gezet. Het koningshuis heeft door zijn genealogische afstamming van de Friese Nassau's natuurlijk een speciale band met It Heitelan. Voorvader Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711) was naast prins van Oranje (1702-1711) ook Stadhouder van Friesland (1707-1711) en Groningen (1708-1711). Friso betekent letterlijk Fries!

Het WFT is voor iedereen gratis online te raadplegen. Het 25-delige WFT beschrijft het Fries van 1800 tot omstreeks 1975; het telt zo'n 118.000 trefwoorden en is gebaseerd op ruim 1.200 bronnen.
Het Friese woordenboek maakt deel uit van de Taalbank Nederlands van het INL. Daar kon je al vier grote wetenschappelijke woordenboeken tegelijk doorzoeken: voor het Oudnederlands, Vroegmiddelnederlands, Middelnederlands en Nieuwnederlands. Het Fries komt daar nu bij.

Waddenwandelen

In de digitale brievenbus ontving ik de nieuwsbrief van Waddenwandelen.

Waddenwandelen© is een project van Landschapsbeheer Groningen en Friesland en Landschap Noord-Holland. ANWB is vaste partner.

Het project is mogelijk gemaakt door financiering van het Waddenfonds, de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland en de Groninger gemeenten De Marne, Eemsmond, Winsum, Delfzijl en Reiderland. Sinds 2009 wordt hard gewerkt aan de realisatie van dit bijzondere wandelnetwerk dat u langs de pareltjes in het Waddenkustgebied voert.
Het sluit ook mooi aan op de Historische Wandelpaden in Noordoost Friesland.

Nog even voor de duidelijkheid: Waddenwandelen doe je langs de Waddenkust en is dus iets anders dan Wadlopen, waarbij je over het Wad loopt, vaak naar een eiland als Schiermonnikoog of Rottumeroog. Het laatste kan ook alleen onder begeleiding en op tijden dat het tij gunstig is. Waddenwandelen kun je altijd en zonder begeleiding doen.

Organum Frisicum bevordert orgelconcerten in Friesland

De Stichting Organum Frisicum stelt zich ten doel het bevorderen van orgelconcerten in Friesland en alles wat daarmee te maken heeft. Ze zijn in 1994 opgericht en brengen jaarlijks de Friese orgelagenda uit. Uitdrukkelijk wordt gesteld dat men zich alleen bezighoudt met orgels waarvan het geluid op basis van windvoorziening voortgebracht wordt.
Het aardige van hun website is dat er, logischerwijze, een focus op het geluid van orgels is. Zo kun je dus vanachter je computer een mooie indruk krijgen van de klanken van de prachtige oude Friese kerkorgels. Kijk en luister maar eens rond op de site van de Stichting Organum Frisicum.