Verlies Amelander schilderij leidt tot vondst Fries zilver

Dinsdagochtend 5 februari 2013 brandde in alle vroegte de RK Clemenskerk te Nes op Ameland vrijwel tot de grond toe af. In 1878 werd de kerk na een inzamelingsactie onder de gehele Nederlandse (katholieke) bevolking gebouwd naar een ontwerp van architect Pierre Cuypers, die ook het Rijksmuseum en Centraal Station in Amsterdam ontwierp. Het is momenteel nog onduidelijk wat de oorzaak van de brand is, maar duidelijk is wel dat er met de dramatische brand ook een bijzonder schilderij verloren is gegaan. De media maakten daar gretig melding van gezien het mogelijk sensationele karakter.

Afgelopen zomer was ik tijdens een korte vakantie op Ameland in de gelegenheid om met ons lid Richard Kiewiet de kerk van binnen te bekijken. Zijn neef en koster Theo, die op dat moment net een woonruimte bij de kerk inrichtte maar tijdens de brand in Nepal zat, liet ons binnen en toonde waar een schilderij hing die op dat moment werd toegeschreven aan de Friese schilder Gerardus Wigmana. Deze katholieke Fries kende ik van het schilderij Maaltijd te Dokkum met tsaar Peter de Grote, waarover ik in De Sneuper 105 publiceerde. Ik nam dan ook de gelegenheid te baat om enkele foto's met mijn digitale camera te nemen. En omdat ik online een artikel in het blad De Zeventiende Eeuw had ontdekt over het schilderij, geschreven door kunsthistoricus Marten Jan Bok (eveneens lid van onze vereniging en stammend uit een Dokkumer familie van mast- en pompmakers), stuurde ik ook hem de foto's. Hij reageerde enthousiast omdat hij het nu voor het eerst in kleur kon aanschouwen. Eerdere analyses waren gedaan op basis van een vrij onduidelijke zwart-wit foto. Tevens plande hij een bezoek in om medio 2013 het schilderij ter plekke nader te bestuderen. Zijn theorie was namelijk dat het schilderij mogelijk een werk was van Hendrick ter Brugghen, een Utrechtse schilder. Bij het grote publiek is deze vrijwel onbekend maar de kenners beschouwen hem als een schilder die maar weinig onder deed voor een tijdgenoot als Rembrandt. Of het schilderij daadwerkelijk van zijn hand is is nu niet meer te controleren. Een eventuele hoge waarde is dan ook louter speculatief! In het septembernummer van De Sneuper (nummer 111), die een focus op Ameland zal hebben, zullen we (als een schrale troost) een artikel plaatsen dat nader op het schilderij en de kerk ingaan.

In het Metropolitan Museum of Art in New York hangt een ander werk van Hendrick ter Brugghen, dat sterke gelijkenis vertoond met het Amelander exemplaar.
Toen ik ontdekte dat dit schilderij in de online catalogus van het museum beschreven werd, deed ik ook even een zoekopdracht met het woord Dokkum. En warempel vond ik diverse stukken Fries zilver, waaronder lepels met initialen en bekers. Meestal stuur ik dan een mailtje naar Hessel de Walle, die op zoek gaat naar de namen en jaartallen bij de initialen en deze vervolgens in zijn database opneemt. Zijn nieuwe vondsten meldt hij via zijn Google-plus account. Zo zit daar bijvoorbeeld bij: een zilveren lepel uit de omgeving van Dokkum uit ca. 1655 toen Hessel Martens en Antje Pieters trouwden. En een lepel van zilversmid Wilke Doncker (1634–36) te Dokkum. Kan het hier om Taecke Fopkes gaan die in 1635 trouwde met Pietje Gabes?
Sinds kort heeft hij ook een bestand waarin je familiewapens kunt opzoeken op basis van enkele kenmerken, bv een klaver en een roos. Tezamen met het overzicht van Friese familiewapens op onze website is dat voor veel sneupers weer een prachtige bron!