maandag 23 juni 2014

De Friese schilder Wessel Pieters Ruwersma

In de online collectie van het Rijksinstituut voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in Den Haag kwam ik een voor mij onbekende Friese schilder tegen. Hij werd vermeld als Wessel Pieter

Ruwersma.
In een particuliere collectie komt in ieder geval een schoorsteenstuk voor van een Dorpsgezicht met een met bomen begroeide laan. Het is gedateerd op 1811. Is het Kollum?

Herkent iemand de kerk en het gebouw met gracht aan de linkerzijde? We horen het graag!

Update:
Op de Friese Wikipedia wordt wel een en ander vermeld bij Wessel Ruwersma: hij zou de autodidactische leermeester zijn van Willem Bartel van der Kooi! Dit is gebaseerd op de publicatie De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmeesters, van den vroegsten tot op onzen tijd, auteur: Christiaan Kramm.
RKD meldt dat hij in 1751 in Holwerd is geboren: Westdongeradeel, dopen, doopjaar 1751. Gedoopt op 28 maart 1751 in Holwerd. Dopeling: Wessel. Vader: Pijter Wijbes. Moeder: Aaltje Wessels.

In de NH kerk van Kollum moet een schilderstuk van WP Ruwersma hangen, een voorstelling van putti, die uit de Schrift lezen en attributen van Geloof, Hoop en Liefde dragen, aan de westzijde, bij het orgel, volgens het boek van Herma vd Berg.
In het boek van C. Boschma, Willem Bartel van der Kooi en het tekenonderwijs in Friesland, wordt Van der Kooi, die in 1768 te Augustinusga werd geboren, zelf geciteerd als hij op blz. 135 zegt: "In den jare 1781 bestelde mijn Vader mij, ten zelfden einde, bij Wessel Pieters Ruwersma, een verwer in het nabuurig Dorp Buitenpost, bij welke ik een jaar doorbragt- Deeze beide perzoonen (ook verwer Beerent Alberts Faber uit Augustinusga wordt genoemd) (welke nog leeven) bezitten eene aangeborene neiging en veel geschiktheid tot de schilderkunst; dezelve oefenden zich daarin nu en dan eens, als hun verwers handwerk zulks toeliet, doch hebben het, bij gebrek aan onderwijs en gelegenheid om te schilderen, niet ver kunnen brengen.
In ditzelfde boek worden als levensjaren van Ruwersma ook 1750 (Kollum)-1827 (Buitenpost) opgegeven (zonder bronvermelding overigens). Hij was eveneens leermeester van schilder Albert Gerrits Swart uit Kuikhorne.
In noot 39 wordt vermeld over Ruwersma: Op de veiling Leeuwarden 13/14 juni 1849 (Koll. MPD baron van Sytzama e.a.) was van hem een paneeltje met drinkende en dobbelende lieden voor de tent van een zoetelaarster (kat.no. 121). Een supraporte op paneel van zijn hand met drie engelenfiguren die Geloof, Hoop en Liefde voorstellen, bevindt zich in de noordbeuk van de Maartenskerk te Kollum.
In de overlijdensacte van Wessel Pieters Ruwersma op 25 maart 1827 te Buitenpost op 76-jarige leeftijd wordt vermeld dat hij huisschilder was en geboren is te Holwerd en woonachtig was te Buitenpost. O.a. zijn broer Wiebe Pieters Ruwersma doet aangifte.
Wessel Pieters Ruwersma trouwde wel in Kollum: Kollumerland c.a., huwelijken 1772. Vermelding: Bevestiging huwelijk op 17 mei 1772 in Kollum. Bruidegom: Wessel Pijtters afkomstig van Buitenpost. Bruid: Antje Sweitses afkomstig van Kollum.
Er is in eerste instantie wat verwarring ontstaan omdat naast Wessel Pieters Ruwersma, de huisschilder, ook een Wiebe Pieters Ruwersma, verwer en glazenmaker (zijn broer of halfbroer) en een Hessel Pieters Ruwersma, verwer (en waarschijnlijk ook een halfbroer) bestaan.

De werkelijke leermeester van Willem Bartel van de Kooi is zeer waarschijnlijk toch gewoon Wessel Pieters Ruwersma (1750-1827).

Hieronder voor de volledigheid daarom ook de gegevens van Wiebe en Hessel:
Broer Wiebe Pieters Ruwersma wordt in 1832 in de kadastergegevens op HISGIS als verwer aangemerkt. Hij is tevens glazenmaker (ramen) zoals blijkt op www.altijdstrijdvaardig.nl :Ruwersma Wiebe, Verwer en Glasenmaker moet mee betalen omdat hij vermeld staat op de Repartitie der som van Driehonderd Negen en Zeventig guldens over de In en Opgezetenen (162 gezinshoofden)  van de voormalige gemeente Kollum enz. tot den leverantie van 2 Artillerie Paarden ten dienste van de Russische Armee, tot welke leverancie zij in opdracht van de Commissarissen Generaal verpligt waren, ook het huisnummer staat vermeld.enz.  jaar 1817 (3) dossier (11).
In de dossiers van het Kollumer Oproer van 1797 is hij waarschijnlijk Wijbe 'verwer'. En op de Lijst met Inwoners van Kollum in 1817 is hij ook aangemerkt als verver en glasemaker op nummer 194.
In de Lijst van Inwoners van Kollum in 1825 komt vreemd genoeg Hessel Pieters Ruwersma op nummer 160 voor als verwersknegt en Wiebe Pieters op nummer 167 als verwer, met zijn zoon Jacob Wiebes Ruwersma als verwersknecht.
Tenslotte in de Lijst van Inwoners van Kollum in 1844 komt Hessel Pieters Ruwersma, 2 jaar voor zijn dood, voor op nummer 146, perceel A151. Broer Wiebe woont dan nog op nummer 167, kadastraal perceel B451.
Hessel Pieters Ruwersma werd geboren op 24 oktober 1774, Gedoopt op 11 december 1774 in Kollum. Vader: Pytter Wybes. Moeder: Gaatske Hessels. Hessel was getrouwd met Hiltje Johannes Planting en woonde in Kollum. Hessel was eerder getrouwd: Kollumerland c.a., huwelijken 1799. Vermelding: Bevestiging huwelijk op 26 mei 1799 in Kollum. Bruidegom: Hessel Pieters afkomstig van Kollum. Bruid: Teetske Pieters afkomstig van Kollum. Opmerking : het huwelijk is bevestigd door het nedergerecht Kollumerland. Uit dit huwelijk werd in 1800 een zoon geboren, Pieter, die in 1834 trouwde met Aagje Jarigs Postma uit Murmerwoude. Teetske Pieters overleed op 8 mei 1811 in Kollumerland.
De vader van de 3 (half-)broers, Pieter Wybes  is 4x getrouwd geweest. In de Quotisatie-kohieren van 1749 is hij een “gemene costwinner” te Holwerd. Hij was later ook verwer te Kollum. De zoons hadden het dus niet van een vreemde!

Update 2: In de Leeuwarder Courant van 7 en 14 september 1827:  De openbare Notaris ROMEIN, te Buitenpost, zal op Zaturdag den 15 September 1827, des namiddags ten twee ure, ten huize van de wed. Wadman, kasteleinsche te Buitenpost, voor zoo verre het aandeel der afwezige betreft, daartoe benoemd bij Vonnis van de Regtbank van Eersten Aanleg, zitting houdende te Leeuwarden, en ten overstaan van het Vredegeregt van het Kanton Buitenpost, ter instantie vau de Erfgenamen van wijlen Wessel Pieters Ruwersma, bij strijkgeld verkoopen: 1. Eene welgereguleerde en net betimmerde HUIZINGE, bestaande in twee Onder- en eene Bovenkamer, Keuken, Achterhuis, Bleekveld en Regenwatersbak cum annexis, -staande en gelegen in de Buurt te Buitenpost, gekwoteerd 110. 79, bij wijlen W. P. Ruwersma bewoond geweest. 2. Een bunder en ruim 47 v. roeden GREIDLAND, gelegen in het Oost van Buitenpost. 

Update 3: Via Geert vd Veer kreeg ik een afbeelding van een aquarel die WP Ruwersma in 1810 maakte voor de familie Van Haersma. Hij publiceerde er een boekje over: Haersmastate 1767 – 1911, dat o.a. aanwezig is op ons Streekarchief en Tresoar. Met op de achtergrond Haersma State en de kerk van Buitenpost wordt op de voorgrond de genealogie in beeld gebracht dmv 5 letterlijke stambomen van de jubilerenden en hun kinderen met familiewapens, gemaakt door deze Ruwersma. De aquarel (51 X 67 centimeter) is  gemaakt ter gelegenheid van het 50-jarig huwelijksfeest van de stichter van Haersmastate mr. Daniël de Blocq van Haersma en zijn vrouw Maria Wybrandi. Zij is geboren te Kollum, dochter van Sybrandus Wybrandi en Trijntje Johannes. Hopelijk kunnen we dit ook t.z.t. publiceren in ons verenigingsblad De Sneuper.
In de database van RKD komt ook een mooi groepsportret van de kinderen van Daniël de Blocq van Haersma voor. 

Update 4: In De Sneuper 116, december 2014, heb ik een artikel gepubliceerd (p. 26-29): Verwer-schilder Wessel Pieters Ruwersma. Inmiddels heeft zich ook een bezitter van een klein schilderijtje met signatuur WPR gemeld, afkomstig van een echtpaar dat woonde bij de Haersmastate. Meer meldingen zijn nog steeds welkom!

Update 5: Ook ons lid Van Abbema kwam met schilderijtje van Wessel Pieters Ruwersma, zie de afbeeldingen op Twitter 

Geen opmerkingen: