Nederlandse teksten uit 17e eeuw in New Yorkse archieven

Het New Netherland Institute houdt zich bezig met de begintijd van Nieuw Nederland, met als middelpunt het huidige New York en Albany. In het begin van de 17e eeuw heetten deze steden nog Nieuw Amsterdam en Beverwijck.
Na de ontdekking van Manhatton in 1609 door Henry Hudson met zijn schip de Halve Maen in dienst van de Staten-Generaal, werd in 1621 de Westindische Compagnie (WIC) opgericht. Vanaf 1622 was er een kamer van de WIC in Groningen: Stad en Lande. De vestiging in de stad Groningen had via het Reitdiep aansluiting op de Lauwerszee. Toen de monding, net als bij Dokkum, verder verzandde, werd er meestentijds vanuit Delfzijl (met een Fries garnizoen) ingescheept.
De WIC had een monopolie op de handel en scheepvaart op Afrika en Amerika, het recht op die kusten forten te bouwen, en het recht Spaanse en Portugese schepen te kapen (zoals de Zilvervloot in 1628).

Charles Gehring, in samenwerking met o.a. Janny Venema, is al jarenlang bezig, vanuit de New York State Library in Albany, de oude documenten uit de archieven van Nieuw Nederland te transcriberen. Helaas wel van de originele Nederlandse tekst in het Engels, maar in ieder geval daardoor makkelijker te doorzoeken. Daarbij moet je nog wel even letten op de oude spellingen van bijvoorbeeld plaatsnamen. Zie ook de video met Gehring over een brief uit 1664 en het boek van Russell Shorto, Nieuw Amsterdam, Eiland in het hart van de wereld.
Dat er de nodige Friezen deelnamen aan de kolonisatie van Nieuw Nederland was wel bekend. In 2009 schreef ik er een blogartikel over, getiteld Friezen in het kielzog van Henry Hudson.
Uiteraard Pieter Stuyvesant die directeur-generaal was van 1645-1664. De pallisaden rond Nieuw Amsterdam werden gebouwd door de Friese timmerman uit Bolsward, Frederik Philips.
Ook de Friese familie Fonda, bekend van de filmsterren Peter en Jane, was al vroeg in de kolonie neergestreken.

Aangezien er op de website van het New Netherland Institute inmiddels weer meer bestanden digitaal beschikbaar zijn gesteld (periode 1638-1685) werd het weer eens tijd opnieuw poolshoogte te nemen. Je kunt tegenwoordig zelfs gratis scans van originelen in zwaar tiff-formaat downloaden.
Kwamen er nog meer nieuwe Nederlanders uit Noordoost Friesland? Jazeker!
Al snel vond ik dit: De eerste schoolmeester van Nieuw Nederland (New York) kwam uit Dokkum!
In 1638, Adam Roelantsen Groen, from Dockum, in Friesland, the first schoolmaster of New Netherland. As shown by this document, his first wife was a widow by the name of Elsje Martens, who died before June 10, 1638, when Cors Pietersen brought suit against Roelantsen for the recovery of his wife's share of her deceased mother's estate. His second wife was Lyntje Martens, who died in 1646. In diverse vermeldingen komt hij voor als getuige en zelfs wordt hij een keer uit een herberg gezet!

Adam Roelants van Dokkum kwam ik ook tegen in het Stadsarchief Amsterdam op 29 september 1633 bij Notaris Barent Jans Verbeeck:
Jacob Walichs van Wijngerden, oud 30 jaar, hoogbootsmansmaat en Adam Roelants van Dockum, oud 29 jaar, bosschieter, beide onlangs in dienst der WIC op het schip De Soutbergh hier gekomen, verklaren op verzoek van Luycas Jans Sprangh die als metselaar in dienst der WIC op het fort Amsterdam in Nieuw Nederland heeft gewerkt, dat deze aldaar met hen in opdracht vd commandeur hout heeft moeten halen. Hij heeft zich toen ernstig bezeerd. Voor die tijd was hij goed gezond.
In 1649 moet er even op zijn kinderen gepast worden, omdat hij dan mogelijk even naar patria moet.

Adam Roelants was geen lieverdje en beledigde zelfs een vrouw in Nieuw Amsterdam! Hij ging blijkbaar regelmatig om met dames van lichte zeden.Hij kreeg een keer een boete van 25 gulden die aan de armen werd gedoneerd. In 1659 werd zijn zoon Daniël uitbesteed bij de diaconie in Beverwijck, het huidige Albany.

En wat te denken van: the 23rd of August 1659. 51a I [Jan Pietersen] 198 van [Dockum] skipper, next to God, of my ship named [Speramundij].
Ook deze man uit Noordoost Friesland in Nieuw Nederland: 'Eelke Jans/Elke Jansen uit Veenwolden'.
Bij Allefriezen.nl kan ik de New Yorkse schoolmeester niet direct vinden, hoewel deze het eventueel zou kunnen zijn;
Trouwregister Hervormde gemeente Harlingen. Bron: DTB Trouwen. Datum: 27-08-1626. Soort akte: bevestiging huwelijk. Bruidegom: Adam Roelefs wonende te Dokkum, Bruid: Eltsien Hendrickx wonende te Amsterdam.

U kunt makkelijk zoeken op naam of plaatsnaam door een deel van de bestanden (met scans) via de zoekbox rechtsboven met de tekst SEARCH DIGITAL COLLECTIONS.
Of door de meeste transcripties via deze zoekbox.
Voor de volledigheid zult u echter transcripties in pdf-formaat moeten openen en dan zoeken via Ctrl-F.
Ga ook eens in deze mooie bronnen sneupen!

En deze vroege kolonist Willem Jacobs van Boerum, ca 1610-1688 (uit Burum bij Kollum dus) moeten we ook nog eens uitzoeken. Tips zijn welkom! 

Update: In de online database Voyages of New Netherland vinden we de Soutbergh terug in 1632. Naast Adam Roelants Groen uit Dokkum waren ook de bekende Wouter van Twiller en Everardus Bogardus aan boord. Via Plymouth en Sint Maarten bereikten ze Nieuw Nederland. Er was ook wat vee meegenomen maar een kalf of jong hert (voor Van Rensselaer) overleed onderweg.