De Sneuper 127, september 2017, met piraten, vluchtelingen en bruidsschat

Het najaarsnummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 127, heeft als thema de Admiraliteit van Friesland, die van de start in 1597 tot 1645 in Dokkum gevestigd was. Dit sluit ook mooi aan op de Admiraliteitsdagen die begin september in Dokkum plaatsvinden. Daar zal het door ons redactielid Nykle Dijkstra ontdekte beklaglied worden opgevoerd door het Shantykoor Admiraliteitssjongers, wat ook een belangrijk verhaal in dit nummer van De Sneuper is.

Het schilderij op de cover is gemaakt door de beroemde Abraham Storck Sr. Het werd ontdekt door ons lid Wibo Boswijk bij een antiquair in België en zit nu in de collectie van het Fries Scheepvaartmuseum. Het toont het vlaggenschip Groot Frisia van admiraal Tjerk Hiddes de Vries, evenals het schip De Postiljon van zijn broer Barend.

In dit nummer van De Sneuper naast het verhaal over het beklaglied opnieuw een artikel van Eimert Smits F.Azn. dat al een paar jaar in onze kopijmap zat: in een themanummer over de Admiraliteit mag een uitleg over het wapen van de Admiraliteit (met aanvullingen van Hans Zijlstra) niet ontbreken.
Sake Meindersma neemt weer een genealogisch artikel voor zijn rekening over de bruidsschat van Fettje D. Meindersma en Antonia Veldhuis vertelt hoe het de criminele Aaltje Jans uit Dokkum verging.
Natuurlijk het vervolg en derde deel over vluchtelingen en evacués in Oostdongeradeel tijdens de laatste wereldoorlog door Doede Douma en Reinder Tolsma, die ook aan een boek over dat onderwerp werken.
Hilda Bouta haar schrijfwerk voor de rubriek ‘Veldpost uit WO I‘ zit erop; wie neemt het stokje over met een nieuwe rubriek in De Sneuper?

Zo is De Sneuper 127 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

De najaarsledenbijeenkomst is op zaterdag 14 oktober in Kollum. 
We zullen dan een bezoek brengen aan het nieuwe museum Kollum Mr Andreae van de vroegere Oudheidskamer en twee kerken: Maartenskerk en Oosterkerk. Het museumgebouw Oostenburg staat aan de Oostenburgstraat 2. Mogelijk komen we nog met een bijzondere onthulling!
Komt allen tezamen op deze bijzondere dag en meldt u aan bij penningmeester Arjen Dijkstra of telefoon 0519 -589674 (graag na 19.00 uur)!

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Zeerovers gehangen bij de kettingbrug, Nykle Dijkstra
- Admiraliteitssjongers op piratenjacht, Pieter Zuidema
- Het wapen van de Friese Admiraliteit, Eimert Smits Fazn, Hans Zijlstra
- Vluchtelingen in Oostdongeradeel (3), Doede Douma en Reinder Tolsma

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- De bruidsschat van Fettje Meindersma, Sake Meindersma
- Criminele Aaltje Jans uit Dokkum, Antonia Veldhuis
 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt.
- Veldpost WO I: Einde en nieuw begin, Hilda Bouta 
- Heraldiek, dorpswapens Niawier en Oosternijkerk, Rudolf J. Broersma
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA  
- WEBSITE & -BLOG: Sneupers helpen!, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 10 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar voor oa 4 x De Sneuper) via dit online formulier.

U kunt ook altijd een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

Jonge redacteuren De Sneuper presenteren op Historicidagen 2017

Van 24 tot en met 26 augustus worden in Utrecht de Historicidagen 2017 gehouden. Het is een initiatief van KNHG in samenwerking met de Universiteit Utrecht.

Jacob Roep (l) en Nykle Dijkstra in VOC hoofdkwartier

Drie dagen vol inspirerende lezingen, debatten en workshops over alle mogelijke aspecten van geschiedbeoefening nu, voor alle historici: studenten, docenten, onderzoekers, historici werkzaam in archieven, musea, erfgoed, zzp-ers, kunsthistorici en publiekshistorici.

Een van de sessies wordt mede verzorgd door twee van onze jonge redacteuren, Nykle Dijkstra en Jacob Roep.

Op zaterdag 26 augustus vanaf 11 uur is deze parallelsessie:
De interactie tussen geschiedbeoefenaren en hun publiek: vervagende en nieuwe grenzen Wetenschappers en instellingen als archieven, musea en historische verenigingen zoeken meer dan voorheen het contact met hun publiek. Omgekeerd melden zich steeds vaker groepen in de samenleving die op zoek gaan naar een (nieuwe interpretatie van) hun eigen geschiedenis.
De grens tussen professioneel en amateur vervaagt en grenzen worden geslecht, maar er worden ook nieuwe grenzen zichtbaar.

• Wat hebben beide werelden elkaar te bieden?
• Hoe kunnen ze elkaar versterken?
• Waar gaat de samenwerking knellen?

Dit panel bestaat uit verschillende korte presentaties, die uitmonden in stellingen of dilemma’s over verschillende soorten grenzen die met de zaal worden besproken: grenzen tussen amateurhistorici (‘sneupers’ in het Fries) en professionele historici, tussen distantie en betrokkenheid, tussen instellingen en hun publiek.

Moderator: Arnoud-Jan Bijsterveld (o.v.).

Sprekers: Jacob Roep en Nykle Dijkstra (Historische Vereniging Noordoost-Friesland), Arnoud-Jan Bijsterveld (Tilburg University), Dolly Verhoeven (RU), Kees Ribbens (NIOD/EUR), Paul Knevel m.m.v. studenten (UvA).


Zie ook het volledige programma, en kom langs!

De Talsma-eendenkooi van Schiermonnikoog

Als u binnenkort op Schiermonnikoog bent, dan moet u zeker eens een bezoek brengen aan de eendenkooi van Talsma.
Deze kooi bij de zogenaamde Kooiplaats (boerderij met kooi) wordt nog steeds gerund door de oude heer Theun Talsma. Dezelfde familie kennen we ook van een kooi bij de Anjumer kolken
In 2012 bezochten we de Van Asperenkooi tijdens een ledendag. De cover van De Sneuper 110 was gesierd met een foto van die kooi.

Tijdens een rondleiding ga je de bebossing rond de omwalde eendenvijver in en vertelt Talsma over de geschiedenis en gebruiken rond de kooi. Vele spreekwoorden zijn gebaseerd op het leven van de kooiker en zijn eenden: de pijp uit gaan, achter de schermen werken etc.

In de Schiermonnikoger kooi komen tal van eendensoorten voor. Ik zag bergeenden, kuifeenden, smienten, talingen en zelfs een gans, die ooit door een eend is uitgebroed in een van de ingegraven melkbussen. De tamme eenden lokken de wilde eenden die gevangen gaan worden. Tegenwoordig is dat alleen nog maar om te ringen.

In het kooikershuisje binnen de kooi staan diverse gereedschappen en ook enkele kleine stukjes turf. Die werden gebruikt om al smeulend de menselijke geur te camoufleren van de naderende kooiker.
Aan de rand van de kooi is ook een klein gedenkteken opgericht met het jaartal 1945, dat herinnert aan het feit dat Schiermonnikoog als een van de laatste plekken bevrijd werd. Collaborateurs uit het Groningse Scholtenhuis hadden zich in hutten in de kooi ingegraven, maar werden uiteindelijk verwijderd.

Rondom de kooi loopt een pad dat helemaal bedekt is met mos. Talsma verwijdert hier regelmatig het gras om het zachte tapijt te onderhouden dat de voetstappen, en dus de geluiden, dempt.
Er groeien ook enkele pruimenbomen in de kooi. Die smaken heerlijk bij een stukje eendenvlees!

Mooi dat zo'n stuk cultureel erfgoed door de familie Talsma in stand gehouden wordt!

Kerkmuseum te Jannum met sarcofagen en zuil uit Niawier

Onlangs had ik op de terugweg van een weekendje Wad en Schiermonnikoog nog even tijd om het oude kerkmuseumpje van Jannum te bezoeken. Het minuscule terpdorpje is prachtig gelegen in een weids landschap, een kleine 10 kilometer ten westen van Dokkum.

Je auto moet je parkeren op een parkeerplaats buiten de terp, waarna je via een lange, door bomen
omzoomde, weg de kleine heuvel oploopt.
Een boerderij en een paar kleine huisjes vormen samen met de 13e eeuwse Romano-gotische kerk het hele dorp.
De kerk is opgetrokken uit rode baksteen, kloostermoppen, die een relatie met het ooit nabijgelegen klooster Klaarkamp te Rinsumageest doen vermoeden, maar waarschijnlijker is dat het een dochterkerk van de Rinsumageester kerk is.

Op het kerkhof liggen diverse sarcofagen, maar ook binnen in de kerk vind je enkele hele bijzondere grafkisten. De kerk doet dienst als een uithof van het Fries museum, waardoor de uitgestalde cultuurgoederen uit alle delen van de provincie komen.

Kapiteel uit klooster Sion, Niawier, ca 1200

Een bijzonder stuk is de zuil of kapiteel van ca. 1200 die afkomstig is uit het voormalige klooster Sion bij Niawier. De bovenste helft is versierd met druiventrossen die aan zware ranken hangen en daaronder vier op vogels lijkende dieren met achterlijven die aan draken doen denken, mogelijk griffioenen.

Ook is er een luidklok uit Schillaard met gietjaar 1284, waarmee het een van de twee oudst gedateerde klokken van Nederland is!
Maar ook de buiten hangende kerkklok in de klokkenstoel is oud: van 1489, en gegoten in opdracht van Hendrik Sidsz Bottinga, hoofdeling te Rinsumageest.

Vanwege hun kostbaarheid konden alleen rijken vroeger zich een stenen doodskist veroorloven. Een bijkomend voordeel was dat de kist binnen de familie steeds opnieuw gebruikt kon worden. Uit de kronieken van P. Winsemius blijkt dat er ook nog een ander praktisch nut was rond de 13e eeuw. Hongerige wolven teisterden de streek. 'Dit gedierte dede niet alleen schade 't gewass, Schapen, Vee ende alles wat op den Velde was, maar 'snachts ende andersins sich begevende in Kerck-hoven, ruykende de menschelijcke lichamen, hebben die graven geopent, ende die holten kistkens, licht tsamen geslagen, van malcanderen gescheurt ende verstorvenen opgegeeten'.

De meeste sarcofagen in Friesland zijn gemaakt van rode bont-zandsteen uit de Vogezen. Een kleiner aantal is van gele bontzandsteen uit de omgeving van Bentheim.
De vroegste sarcofaagdeksels zijn versierd met geometrische motieven. Later verschijnen christelijke symbolen als kruizen, kromstaven en gestileerde wijnranken. Dan pas volgt de afbeelding van een menselijke gestalte. In Jannum vormt de kromstaf de meest voorkomende versiering, het symbool van de Goede Herder, Christus.
Altaarstenen, grafstenen, doopvonten, koorhekken, klokken en sarcofaagdeksels uit de Friese plaatsen Jannum, Stavoren, Bilgaard, Hijum, Beets, Blesdijke, Sloten, Wons, Cornwerd, Lutkewierum en Oudkerk zijn in het kerkmuseum te bewonderen.

Bij het kerkmuseum kunt u ook een leuk boekje kopen waarin alle erfgoedstukken beschreven staan.

Doopvont, gele zandsteen, Jellum, ca 1200