Meine Tosk

In de nieuwste uitgave van NGV Friesland, 11en30, staat een verhaal over de familie Tosk. Nu houd ik nogal van aparte namen en zo herkende ik gelijk ook een van de familieleden, Meine Tosk. Dat vind ik echt zo'n naam waar je een tijdje op kunt kauwen. En mooi om een paar keer zo maar hardop uit te spreken. Ik zou zweren dat ik wel eens een verhaaltje over hem heb gelezen (zo'n naam blijft je bij) maar ik kon het niet direct vinden in een van de boekjes van W.Tsj. Vleer, Rare Kostgangers, waarin ik het vermoedde. Tosk is natuurlijk Fries voor tand en zo kon het gebeuren dat andere leden van de familie zich Van der Tand of Tosch noemden. Stamvader Meine Lubberts kwam uit Beetsterzwaag, in de buurt van Drachten, en Meine Tosk trouwde in 1825 te Tietjerksteradeel met Aaltje Oeges van der Veen. Hij hertrouwde als Meine Gerrits Tand met Wopkje Rienks Tolsma en voor de derde keer in 1852 met Jitske Eises Meijer als Van der Tand.

Jan Smink schreef een artikel over Een Vreemde Familie. Nakomelingen van de immigrant Dopschewijt heetten Pool, (Van den) Bos, Krol en Poeske. Hij zoekt nog het overlijden van Detje Barteles Hieronimus (Pool of Poeske) tussen 1774 en 1791. De ouders van Tjitske Jans. En het huwelijk van Jacobus van den Bosch met Geesje Reiger.

Jarich Renema behandelt vermeldingen van dominee Johannes Bogerman in de door zijn echtgenote Anny Bokkinga getranscribeerde Extraordinaris (1592-1646), die als database online staat.

Verder artikelen over Friezen elders: Hilleken Sijmonsdr (1621 in Archief Eemland, Amersfoort) en Aanvullingen op Naar het Weeshuis, betreffende Lyklema's uit Oudega en Hardegarijp.

Friezen in Album Studiosorum Heidelberg

In de online studentenalmanak, het Album Studiosorum (1386-1920), van de eeuwenoude Universiteit van Heidelberg komen vrij veel Friezen voor, veelal aangeduid met de toevoeging Frisius of Phrisius. Alleen bij de grote plaatsen als Leeuwarden en Harlingen staat nog wel eens Lewardiensis of Harlingensis. Ook Groningen werd blijkbaar als Fries beschouwd. Verder zijn de persoonsnamen ook verlatijnsd, dus niet altijd even makkelijk te herkennen. De zoekmachine werkt niet erg goed, ook vanwege de vele verbasteringen of verlatijnsingen.
Ik heb er daarom eens doorheen 'gebladerd' voor de periode 1580-1591 door de pdf te downloaden, en kwam deze namen tegen:
Heidelberg
- 28 juni 1580, Hendrik Braw= Hendrik a Bra. De beroemde Dokkumer medicus en kroniekschrijver Henricus a Bra ofwel Hendrik van Bra (geboren 20 september 1555 volgens Van der Aa), beschreef o.a. de Waalse furie van 1572 in Dokkum, zie Vrije Fries 1853 of zie het hoofdstukje in 'De Friese Geschiedenis in meer dan 100 verhalen', Kerst Huisman.

- Sibo a Dornum, cognomento Gersma, Frissius, 11 Jan 1581
- 21 Oct 1584 Gerlachus Habbonius, Frisiae orientalis
- Dodo Wiarda, Frisiae orientalis. Dit moet Douwe Wiarda zijn.
- 5 Maij 1585, Abel Coenders, Frisius, noot: Abel Conders (Condress, a Conders) von Helpen ging Mitte 1586 nach Marburg (Klage wider ihn auf Alimentation u.s.w. eines unehelichen Kindes)
- 1 Junij 1585, Regnerus Hakdinck, Frisius (Hachtingus bacc art 18/6 1588)
- 17 Junij, Eilerdus Alma iunior, Groningensis Frisius
- 5 Julij, Bernhardus Theodorus, Frisius
- Folricus Gretusanus, Frisius
- 29 Julij, Setherus Eymerus, Wurdanus Phrysius
- 7 Oct- 15 Oct, Bolo Bolardus, Phrysius
- Adamus Eysingha
- Solinus Eysingha, Phrysij
- 19 Oct, Johannes Roorda, Phrysius
- 5 Nov, Nicolaus Clandt, Groningensis Phrysius
- 16 Nov, Egbertus Alberda, Frysius

1586
- Gerardus Rufelaert, 3 Aprilis
- 2 Julij 1586, Eggericus Beningha, Phrysius
- 30 Julij, Elco Amptzonius (erlag am 21 September 1586 den ihm von Burgern der Stadt zugefügten Wunden)
- Jelmerus Amptzonius, Phrisij, fratres
- 26 aug, Henricus Bettohincken, Frisius
- 28 Sept, Andreas ab Hiddema, Frisius
- Meinardus ab Idzaerda, Frisius

1587
- 11 Apr Bartoldus en Edzardus a Dauma, Frisius occidentalis, fratres
- Sixtus Rorda, Frisius occidentalis
- 22 April, Egbartus Halbes, Groningensis Frisius
- 5 Sept, Hieronymus Atten, Frisius
- Sibrandus Jacobi, Frisius orientalis, 20 Sept
- 16 Nov Josias Eternig, Frisius

1588
- 6 Jan, Melchior Klant, Frisius
- 7 Feb, Gerardus Entens, Groningensis Frisius
- 6 April, Edo Barlagius, Frisius orientalis
- 23 April, Abelus Conderus ab Helpen iunior, Frisius. Dit is Abel Coenders van Helpen jr (Helpman).
- 25 April, Johannes Metelen, Frisius
- 30 Maij, Fridericus Hildericus de Farel, Frisius orientalis

24 Jan 1590 Vopiscus Scheltema, Frisius
- 24 Feb, Eberhardus en Joachimus ab Aschendorf, Frisius
- Hildebrandus Farnysum (Farmsum?) Frisius
- 18 Maij, Walterus Morlingius, Frisius Emdensis
- Franciscus Meynsma, Frisius occidentalis
- 20 Dec, Vincentius Welsius, Lewardiensis, Frisius, gratis

1591
- 16 Jul, Andreas ab Hedema, Frisius, inscriptionem factam rectore Jungnitio in Septembri (1586) renouauit
- 1591, 15 Jan, Albertus Arisma, Frisius occidentalis

Een mooi overzicht van de online beschikbare historische studentenalmanakken biedt het artikel van het CBG-blog over Alba Studiosorum.

URL verkorten met Lyt.sr

Een handige gratis service om hele lange URL's te verkorten en zelfs een specifieke naam te geven is het Friese http://lyt.sr/

Het is een vergelijkbare service als http://bit.ly/ of http://goo.gl/ maar is wel zo sympathiek vanwege de Friese insteek (ook te zien aan de vele Friese achtergronden, zelfs een van Noordoost Friesland, zie afbeelding) en de woordgrap met de Friese vertaling van kleiner: Lytser.

Helaas worden de automatisch via een RSS Feed naar Twitter gegenereerde berichten standaard via bit.ly verkort (iemand een idee trouwens hoe je dat anders instelt, dus naar lyt.sr ?). Dat bit.ly werkt via een server in Libië (daar staat denk ik die landcode .ly ook voor). Oprichter van het world wide web Tim Berners Lee heeft zelfs wel eens in een Twitter bericht opgeroepen bit.ly te boycotten omdat het gebruikt maakt van het Libische luchtruim, en dat is natuurlijk helemaal fout!

Verkorte URLs worden dus met name gebruikt in berichten op Twitter, waar je immers beperkt bent tot 140 karakters. Maar ook voor een website met een lange naam die niet direct aangeeft wat er te zien valt is het een mooie optie.

Gelijk maar even een mooie verkorte URL gemaakt voor dit Sneuper blog: http://lyt.sr/sneuper

En ons volgen via Twitter gaat natuurlijk gewoon via http://twitter.com/sneuperdokkum

Meer historie op de proppen

Afgelopen maandag bij de post: een grote envelop van Piet de Haan. Het familiebedrijf Aannemersbedrijf De Haan en Zonen BV heeft al heel wat verbouwingsklussen gedaan in Noordoost Friesland, vandaar dat Piet wel eens een oud object tegenkomt.

En zoals in het eerdere bericht over Proppen oud papier als historische bron had Piet ooit bij een verbouwing van de dakconstructie van winkelpand Boterstraat 11 te Dokkum ook proppen gevonden met teksten van rond 1780.
In eerste instantie had hij zelf maar 1 dubbelzijdig stuk papier bewaard maar hij deed navraag bij de betrokkenen van destijds. En blijkbaar met resultaat. De twee best leesbare papieren stuurde hij mij met de post (zie afbeeldingen) en zelf behield hij ook nog enkele exemplaren. Van hele grote waarde lijken de papieren niet te zijn. Het zijn flarden van rekeningen waarop leveranties van brandewijn en jenever staan beschreven. Logischerwijze zou je dus denken dat een wijnhandelaar of drankverkoper degene is die in dit pand gevestigd is geweest.

In het boek Dokkum, n'stad vol herinneringen van Van Minnen staat het een en ander. Hij heeft zoals zo vaak het gewoon overgenomen van de echte Sneuper master Wendelaar Bonga. Het blijkt dat er drie aaneengesloten panden bij de brouwerij hoorden. De proppen zijn van rond 1783. Volgens Wendelaar is Gerardus Riemersma dan de brouwer en zou dus de oorspronkelijke eigenaar van de proppen zijn. Al of niet zelf geschreven.  In de tekst van Wendelaar Bonga op blz 61 staat halverwege Feenstra. Na Feenstra kwam Bosma. Dit is pand Boterstraat no 11 direct naast de Eenhoorn waar de proppen gevonden zijn.
Boterstraat 11 was kadastraal A259 en heeft voor zover bekend rond 1785 geen wijnhandelaar o.i.d. als bewoner gehad. Wel de buurman van kadastraal A257. De kadastergegevens van 1832:

A257 BENEDICTUS VAN STEENWIJK, wijnhandelaar. Huis en erf.
Bewoners:
1830-1840: Benedictus Steenwijk, Petrus van Steenwijk
Bijzonderheden: "de Gekroonde Eenhoorn" zie gevelstenen.
1912 VERKOOPINGE: Notaris Westra te Dokkum zal ten verzoeke van zijnen ambtgenoot den heer H.C. van Slooten te Akkrum, op Woensdag 11 september 1912, 's avonds 8 uur, in het cafe "de Beurs" aan de Veemarkt te Dokkum, wegens voorgenomen vertrek van den eigenaar naar elders, veilen:

Eene hechte en ruime HEERENHUIZINGE, waarin sedert onheugelijke jaren met goed succes een handel in wijn en gedistilleerd is gedreven, staande op den besten stand op den hoek van de Boterstraat.

Voor zover leesbaar zijn dit de namen op de proppen die ik kon ontcijferen. Bij sommigen heb ik er het huwelijk uit de DTB bij kunnen vinden:
Kerkvoogden van Aalsum
1780, 1788, 1790, 1792
1789, Geert Geerts te Brantgum, Westdongeradeel, huwelijken 1782, Vermelding: Bevestiging huwelijk op 16 juni 1782 in Brantgum, Man : Geert Geerts afkomstig van Brantgum, Vrouw : Hiske Tjipkes afkomstig van Hantum.
1790, Melis Jans te Nes
Wed. Doeke Anis te Wierum
Reinder Jans, waarschijnlijk: Oostdongeradeel, huwelijken 1770, Vermelding: Bevestiging huwelijk op 28 januari 1770 in Engwierum, Man : Reinder Jans afkomstig van Oostrum, Vrouw : Trijntje Jans afkomstig van Oostrum. Opmerking : beiden met attestatie van Oostrum.
De armvoogden van Nijwier
1780 Den 18 sep 1/2 ton 8 guld bier f 3=10=
1781 Den 7 Maij 1/2 ton 8 guld bier f 3=10=
....dito een half ....beste brandewijn
...ton 8 guld bier
staat op naam van Kerk- en Armvoogden
Den  August 1/2 ton 8 guld bier f 3=10=
1785 Jurrien Ruurds te Aalsum, Den 29 Octr twee quarten brandewijn f 14=
30 dito 1/8 ton 8 guld bier
Vold: den 14 februarij 1786. Oostdongeradeel, huwelijken 1785. Vermelding: Bevestiging huwelijk op 30 oktober 1785 in Oostrum. Man : Jurjen Ruurds afkomstig van Niawier.Vrouw : Grietje Walles van der Werf afkomstig van Oostrum.
Beilanus, Paesens: Dit is waarschijnlijk de dominee, die genoemd wordt op een gedenksteen aan de buitenkant van de kerk te Paesens. Op de steen in de westgevel staat vermeld: Anno 1792 is deese toren gestigt Predikant Th. C. K. Beilanus, Kerkvoogden Sybe Jans Visser, Dirk Willems.
Jacob Rienks te Wierum

Kornelis de Bre te Damwoude. Ook wel Cornelis de Bree genoemd. Was tijdens het Kollumer Oproer van 1797 actief, gewapend met een pistool bedreigde hij met Rintje Poort en een groep opstandelingen de vrouw van schoolmeester Swaagman. Hij werd hiervoor bestraft met geseling en 5 jaar tuchthuis.
Beert Pytters, Ternaardt, Westdongeradeel, huwelijken 1777, Vermelding: Bevestiging huwelijk op 25 mei 1777 in Ternaard. Man : Beert Pieters afkomstig van Ternaard. Vrouw : Hylkjen Wiegers afkomstig van Hantum.
Andrys Cupery, Dokkum, huwelijken 1785. Vermelding: Bevestiging huwelijk op 20 maart 1785. Man : Andries Cuperus afkomstig van Dokkum. Vrouw : Trijntje Brouwer afkomstig van Dokkum. Opmerking : hij is raad in de vroedschap.
.... Gerlofs te Paesens
1789, Jan Poutsma op Rinsumageest
Johannes Krieger te Dokkum
Lieuwe Freerks te Wierum
...nt Jacobs te Ternaart
..urk Harmens te Hantumhusen

Walvisstrandingen toen en nu

In mijn boekenkast staat een mooi boekje over walvisstrandingen: Op het strand gesmeten, Vijf eeuwen potvisstrandingen aan de Nederlandse kust, van B.C. Sliggers & A.A. Wertheim..

Ik moest er weer even aan denken toen we zondag met de familie museum Naturalis in Leiden bezochten. Daar is van oktober t/m augustus een tentoonstelling over Walvissen (zie ook filmpje). Interessante weetjes over tandwalvissen en baleinwalvissen. Zoals over de potvis die kilometers diep kan duiken, op zoek naar zijn lievelingsmaaltje inktvis en daarbij zo'n twee uur onder water kan blijven. Want vergeet niet dat deze zoogdieren gewoon naar zuurstof moeten happen, net zoals wij mensen. Dat doen ze dus blijkbaar veel efficiënter. Een walvisbaby drinkt in het begin zo'n 200 liter melk, waarbij hij rond de 80 kilo per dag aankomt! Walvismelk is 9 keer zo vet als menselijke moedermelk.

En dan de Narwal, wiens gedraaide hoorn bij het mannetje wel drie meter lang kan worden. Die hoorn werd vroeger geassocieerd met een paard, de eenhoorn. In het Fries Museum ligt ook zo'n hoorn.
In vroeger eeuwen werden die aangespoelde beesten natuurlijk als enorme monsters gezien. Strandvonder en meester van de visafslag Adriaan Coenen maakte er eind 16e eeuw fantastische tekeningen van die in het Walvisboek (volgens mij nog steeds in de aanbieding) gepubliceerd zijn bij de Walburg Pers, evenals zijn Visboek (die geheel online staat).

Er hangt in Naturalis ook een prachtig oud schilderij uit 1606 van een potvisstranding in Brouwershaven. De potvis is nog eens relatief extra groot afgebeeld waardoor de mensen nog meer geïmponeerd zullen zijn geweest.
En niet alleen het verleden wordt behandeld, er staat ook een computer met webverbinding naar de site van http://www.walvisstrandingen.nl/ Ik was verbaasd dat alleen al in 2011 (en het is nog maar half maart) al 70 meldingen van strandingen op Nederlandse stranden zijn gedaan. Nu zijn dat met name bruinvissen, een kleine soort dolfijn, die blijkbaar weer in grotere getale in de Noordzee voorkomt. Maar ook gewone dolfijnen en zelfs ooit een beloega (1919, IJmuiden).

En iedereen weet nog wel de jonge Orca (Morgan) die vorig jaar in de buurt van Lauwersoog rondzwom. Die leefde nog en werd in Dolfinarium Harderwijk weer opgelapt. Blijkbaar wordt die niet weer vrijgelaten of houden ze die binnen vanwege de commerciële belangen (extra bezoekers)?

Film De schaduw van Bonifatius

Het is het jaar 754. Het Christendom waait als een storm door Europa. In Friesland bieden de laatste heidense stammen nog weerstand. De jonge monnik Gregorius is verkozen om met bisschop Bonifatius een laatste poging te ondernemen de Friezen te bekeren. Samen reizen zij naar het hart van het Friese koninkrijk: de heilige Donar-eik.
De film is bijzonder omdat er Oudfries in gesproken wordt, de middeleeuwse voorganger van het hedendaagse Frysk. Achtergronden en aanvullende informatie over deze film vind je op de film-website. Over de achtergrond van Bonifatius schreef Jaap Heeringa een interessant artikel.

De schaduw van Bonifatius is een produktie van de Nederlandse Film en Televisie Academie in Amsterdam en van de omroeporganisaties AVRO en NCRV. Het is de eerste Nederlandse film die gebruik maakt van de technieken van The Lord of the Rings en Pirates of the Caribbean. Computeranimaties spelen een grote rol en maken voor een groot deel de sfeer van de film. Een ruim 13 minuten durende film met in de hoofdrol Jan Decleir als Bonifatius en Jeroen Gunning als Gregorius. Via het icoontje met de 4 pijltjes rechtsonderaan uw scherm kunt u het beeldvullend maken.

Sneuper 101 van maart 2011 verschenen

Vandaag weer op de mat bij de meeste van onze meer dan 450 leden: Sneuper 101 van maart 2011. Het is een gevarieerd nummer van 68 bladzijden met onderwerpen in de genealogie en streekgeschiedenis, aangevuld met een mooie bronnenuitgave van de Dokkumer diaconierekeningen (1795-1856).

Voor de duidelijkheid: het extra jubileumnummer Sneuper 100 (oude foto's uit de Dongeradelen) wordt volgende maand, op zaterdag 9 april 2011 uitgereikt tijdens de ledendag in hotel-restaurant De Posthoorn aan de Diepswal in Dokkum. Deze is gratis voor leden en zal in de losse verkoop 9,95 exclusief verzendkosten worden. Het heeft dan ook een harde kaft en een prachtige cover.

Inhoud Sneuper 101:

Genealogie
4, Groeten uit Amerika (deel 12: M.T. Douma), K. Postma
16, Kwartierstaat Freerk Abes de Beer, F. H. Blom
22, Verdwijning familienaam Saterdag, M. Bruining
27, Zoektocht naar verre familie (Van der Woud/ Fanderwud, Argentinië), He. Zijlstra

Streekgeschiedenis
32, Tegeltableau uit Moddergatster visserswoning, P. Hillebrand
36, Gedenksteen hervormde kerkgebouw Niawier (Cornelis Bosman), J. Walda
39, Geert Pieters van Prins, K. Pera
42, Pieter Tjepkes, VOC-avonturier uit Paesens en tapper te Ezumazijl, H.Zijlstra/R.Tolsma (zie bovenstaande foto uit scheepssoldijboek VOC schip Sloten, kamer Amsterdam, 1754, met vermelding moeder Pietje Pieters en echtgenote J. Jacobsz)
48, Bijnamen in Dokkum, E. Smits
52, Diaconierekeningen en bouwkunde: De Wande, P. de Haan
63, JEHABE, nostalgisch stukje middenstand, E. Smits

Bronnenuitgave
58, Diaconierekeningen en overlijdensdata (Dokkum 1795-1856), P. de Haan

Varia
31, Graaf Macchetti toch uit Bolward?, diverse
35, Website Smalfilms, P. Knijn
47, Websites, diverse
50, Stichting Regionaal, J. Kooistra
51, De Vrouwe Marina (schipper Jan Koerts Damstra uit Dokkum/ Schiermonnikoog, 1817), P.F. Visser
55, Reactie “Dokkum en de koloniën, dl 3”, B.D. vd Meulen
67, De oorlog een gezicht gegeven, deel 2, R.H. Postma

Om ook (naast ruim 450 anderen) lid te worden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland, kunt u zich eenvoudig online aanmelden. Het kost slechts 15 euro per jaar, waarbij u naast ons kwartaalblad De Sneuper bovendien de dubbel-cd met Sneuper 1 t/m 75 er gratis bij krijgt! Uiteraard bent u dan ook welkom op onze ledendagen in het voor- en najaar en kunt u medeleden vragen stellen over uw stamboom of kwartierstaat. En nog steeds is kopij voor De Sneuper altijd welkom via ons email-adres.

Schilderij Hidde de Vries blijkt boekje

In het blogbericht van zaterdag 12 februari 2011 besprak ik een afbeeling uit de Slag bij Texel in 1694 tussen een vloot onder leiding van de Friese schout-bij-nacht Hidde de Vries en de Franse kaperkapitein Jean Bart. Ik dacht toen nog dat het om een schilderij uit de collectie van het Maritiem Museum Rotterdam ging.

Toen ik eens wat beter naar de afbeelding keek zag ik dat deze genummerd was: 3. Dat impliceert natuurlijk dat er ook een 1 en 2 zijn. Opnieuw ging ik naar Maritiem Digitaal en tikte nu direct de naam Hidde de Vries in. En verdraaid, ik kreeg nu een hele reeks afbeeldingen die weliswaar op elkaar leken, maar toch steeds net even anders waren. Daarbij ook een cover van een boekje met de titel NETTE AFBEELDINGE van het GEVEGT tusschen het Esquader HOLLANDZE OORLOGSCHEPEN onder den SCHOUT BY NAGT HIDDE DE VRIES EN AGT FRANSSEN onder den CAPITEYN JAN BART. Voorgevallen in de Noord Zee den 29 Juny 1694. Zynde de gedurige Veranderingen, nevens de namen der Capiteynen, in veertien Platen naaukeurig aangewezen. tot AMSTERDAM by ADRIAAN SCHOONEBEEK.

Een heel boekje dus met een verslag in beeld van de Slag bij Texel! Van de viertien afbeeldingen missen er overigens twee.
Diverse manoeuvres worden beschreven, uiteindelijk wel met hetzelfde resultaat als toen ik al eerder concludeerde: de kleinere vloot van Jean Bart stak de vloot van Hidde de Vries letterlijk en figuurlijk de loef af!
Hier nog een leuk gif-bestandje!

Proppen oud papier als historische bron

In Harlingen ontdekte onlangs de beheerder van het oude stadsarchief, Jeanine Otten, op de zolder van het stadhuis een plastic tas vol met oude proppen. Deze bleken afkomstig van een renovatie van een huis in de Voorstraat rond 1975. Het papier is blijkbaar in de negentiende eeuw als vulmiddel gebruikt bij stucwerk. Het gaat om teruggevonden "boodschappenlijstjes" van oorlogsschip De Faam van de Friese Admiraliteit en correspondentie van kapitein Jan Vlielander en de Harlinger havenmeester Cornelis Dirks Zijlstra uit 1781-1783.
De vondst is van belang omdat het archief van de Admiraliteit van Friesland bij twee branden in de achttiende en negentiende eeuw geheel verloren is gegaan.

Van Cornelis Dirks Zijlstra herinner ik mij een schilderij met familiewapen (uiteraard een Zijl, ofwel een sluis) in het oude stadhuis van Harlingen. Een afbeelding hiervan heeft vele Verantwoordingen van de voormalige Stichting Geslachten Zijlstra gesierd (niet de cover maar een binnenpagina). Cornelis Dirks was daarmee ook een van de weinige Zijlstra's die ruim voor 1811 al zowel de achternaam als een familiewapen gebruikte. In de Tweede Verantwoording is ook de genealogie van Cornelis Dirks Zijlstra opgenomen. Zelf staat hij op pagina 48 als Vierde Generatie vermeld, samen met twee zussen en zijn gezin als Vijfde Generatie, o.a. met Dirk Cornelis Zijlstra die burgemeester van Harlingen was van 1819-1832. Stamvader was Anne Jouckesz, lidmaat te Vrouwenparochie (Het Bildt) in 1660. De nakomelingen gingen zich later van de dubbele achternaam Adama Zijlstra bedienen, nadat de notaris Pieter Zijlstra daarvoor eind 1906 bij de Koningin een verzoek indiende. Per 4 maart 1907 werd dat goedgekeurd.

Het fregat De Faam werd tijdens de vierde Engelse oorlog (1780-1783) begin 1781 door de Admiraliteit van Friesland gekocht en verbouwd tot oorlogsschip met 16 kanonnen voor 80 koppen bemanning. Kapitein Jan Vlielander van Den Helder was de gezagvoerder. In een van de brieven klaagt Vlielander over de slechte kwaliteit water die hij en kapitien "Boeriessies" (Willem Livius Bouritius) hebben ontvangen van Luitjen Stoffels. In 1781-1782 was Bouritius gezagvoerder op het schip De Eensgezindheid (zie de Sneuper site voor de betaalrol met Noordoost Friezen). Hij werd geboren op 8 oktober 1746 en overleed op 16 maart 1793, een dag na de brand op zijn schip de hulk De Dwinger.

Voor meer informatie over de vondst zie: http://www.vergetenharlingers.nl/page/18de-eeuw/#oorlogsschipFaam

 
Piet de Haan en Reinder Tolsma wezen mij niet alleen op een artikel in de Leeuwarder Courant van zaterdag 5 maart 2011 (Mysterieuze tas vol zeldzame scheepsbrieven, door Erwin Boers, vanaf  5 april online) over bovengenoemde vondst, maar ook op een vergelijkbare vondst in Dokkum, begin jaren tachtig. Deze werd gedaan bij de verbouw van de dakconstructie van winkelpand Boterstraat 11 te Dokkum, waar voorheen speelgoedwinkel Feenstra zat, die door Gerrit Bosma werd overgenomen en verbouwd. Het waren bladen uit een soort van kasboek. Piet de Haan heeft er één (zie afbeelding), maar waar de rest gebleven was wist hij niet precies meer. Totaal moeten het een stuk of 15 zijn geweest. Wie weet hier meer van?
 
Te lezen op het stuk papier zijn de volgende namen en data:
Jan Jansen te Ternaard
Pytter Freerks de Jong te Wierum
1781, 1784, 1786, 1793
Fokke Tijssen te Wierum
Ype Cupery te Dokkum
1782, Jan Kornelis Postmus, Ternaardt (?)
1787, Minnolt Jarigs (dit is waarschijnlijk Minnolt Jarigs Jaarda, geb. Birdaard 31 jan. 1737, boer te Oudkerk en Wanswerd, overl. Wanswerd aan de Streek 27 april 1800.
Op de achterkant van het stuk papier aantekeningen over leveringen van (een aantal ankers) jenever en brandewijn.

Als u dus binnenkort een oud pand gaat verbouwen, kijk dan eens goed in de naden van uw stucwerk. Wie weet vindt u ook nog wel interessante historische papieren!

Update: Pieter Fokkes Visser meldt: Het is Van Bouricius. Een geslacht dat tot het patriciaat kan worden gerekend. Willem Livius trouwde een van Scheltinga , die op haar beurt weer was geparenteerd aan de Van Sytzama's en de Van Heemstra's van resp. Rinsmastate en Fogelsanghstate. Ze worden ook vermeld als bewoners van Crackstate te Heerenveen. Ik denk dat men in Harlingen voor de vertaling Bouritius heeft gekozen om dat deze familienaam in Harlingen, althans in de 19e eeuw, regelmatig voorkomt. In de kerk van Oudwoude hangt een prachtig rouwbord ter nagedachtenis aan Willem Livius, die destijds tussen Oudwoude en Kollum op een inmiddels afgebroken buiten woonde. Hij heeft in de 2e helft van de 18e eeuw huize Nijenburgh laten bouwen op de plaats van de voormalige Jeppemastate. Later woonde daar de Graaf van Limburg Stirum, gehuwd met een nichtje van mevrouw Bouricius en verder B.H. van der Haer en daarna Vissers ambtsvoorganger in twee gemeenten Hopperus Buma.

Update 2: Jeanine Otten heeft inmiddels ook een kleurenfoto van het schilderij met het Zijlstra wapen op haar site gepubliceerd.

Update 3: Over de Vierde Engelse Oorlog (1780-1784) houdt het Scheepvaartmuseum in Amsterdam op 15 juni 2011 een Studium Generale.

Lezing Dockum Hynstested in de Ark

Van onze verslaggever ter plaatse Henk Aartsma:

Durk de Vries gaf woensdagavond 16 februari tijdens een door de Stichting Oud Dockum georganiseerde lezing Dockum Hynstested aan boord van de Ark een boeiende powerpoint-presentatie over de nauwe verbondenheid van Dokkum met de edele viervoeters. Allang voordat de Concours Hippique Vereniging Dokkum e.o. in 1939 werd gehouden werden er in Dokkum al harddraverijen, ringrijderijen en grote concoursen gehouden.

De Zilveren Waag was en is nog steeds een felbegeerde wisselprijs bij het jaarlijks terugkerende Dokkumer hippisch evenement. In 2011 wordt het Concours Hippique van Dokkum gehouden op de vierde zaterdag in juni, 25 juni: toegang en parkeren gratis!

Kwartaalblad Genealogie CBG met Leeuwarder fotografe op cover

Als Vriend van het Centraal Bureau voor Genealogie ontving ik het voorjaarsnummer van kwartaalblad Genealogie. Op de cover een mooie foto van het pand en werknemers van fotografe Aaltje De Jong aan de Nieuwestad 53 in Leeuwarden. In een van de artikelen de aankondiging van een lijvig boekwerk met fotografen in Nederland, geboren voor 1900:

Groepsportret met 2960 fotografen
Deze maand verschijnt Photographers in the Netherlands van Steven Wachlin, waarin biografische gegevens van bijna drieduizend voor 1900 geboren Nederlandse beroepsfotografen zijn verzameld. Hans Rooseboom geeft een eerste leesimpressie van dit nieuwe standaardwerk. Zie ook de lijst van Andrys Stienstra, specifiek voor Friesland, op zijn webpagina Photographen in en om Friesland.

Verder deze artikelen:
Studerende voorouders
Op 10 februari jongstleden promoveerde Martine Zoeteman-van Pelt op een studie over Leidse studenten in de zeventiende en achttiende eeuw. Voor Ruud Straatman was dat een goede reden om stil te staan bij universiteitsbronnen die voor genealogisch onderzoek van belang kunnen zijn. Er zijn vele oude Alba Studiosorum online via het CBG blog, oa van Heidelberg en Munchen.

Getorpedeerde levens
Samen met de ondergang van de Titanic in 1912 hoort de torpedering van de Lusitania op 7 mei 1915 tot de meest tot de verbeelding sprekende scheepsrampen van de vorige eeuw. Van de kleine tweeduizend opvarenden stierven er twaalfhonderd. Aan boord bevonden zich ook enkele Nederlanders. Otto van der Meij verdiepte zich in hun levens.

Verborgen verleden in Paramaribo
Ook de tweede serie afleveringen van het NTR-programma Verborgen verleden leverden vele verrassende, vaak ook ontroerende familieverhalen van bekende Nederlanders op. Yvonne Prins van het CBG verrichtte wederom het genealogische onderzoek dat ten grondslag aan de serie ligt. Zij vertelt over haar ervaringen in Suriname, waar zij naar toe reisde om onderzoek te doen naar de voorouders van zangeres Tania Kross.

De leeuw en het hoen
Guus van Breugel vertelt het verhaal achter een bijzondere wapenregistratie bij het Centraal Bureau voor Genealogie: de aanvraag tot registratie van het familiewapen ’t Hoen, een familie die in de Middeleeuwen in Holland tot de stand van de welgeborenen behoorde en aanspraak maakte op verwantschap met de Gelderse adellijke familie Van Bronckhorst. Die claim kreeg al eeuwen geleden een plaats in het familiewapen.

Geknipt voor de goede zaak

Een van de bekendste verzamelingen van het CBG is de collectie familieadvertenties. Het toegankelijk maken en up to date houden is een arbeidsintensief werk, dat niet mogelijk zou zijn zonder de inzet van enkele honderden vrijwilligers. Naar aanleiding van het beschikbaarkomen van een nieuwe serie advertenties in de Digitale studiezaal brengt Lilian de Bruijn het werk van de vrijwilligers nog eens voor het voetlicht.

Verder zoals gebruikelijk de rubriek Nieuws, de bijlage Gesignaleerd over boeken en andere publicaties en de columns Favo, Memo en Familiekroniek.

Genealogie is het tijdschrift voor familiegeschiedenis van het CBG en wordt toegezonden aan de Vrienden/donateurs van het CBG. Het is ook mogelijk om losse exemplaren te bestellen.

Klassenfoto's Betterwird rond 1905. Wie herkent de personen?

Door bemiddeling van de Stichting Historia Doccumensis kwam museum het Admiraliteitshuis in bezit van een drietal klassenfoto’s uit omstreeks 1905 van de Christelijke School te Betterwird.
Schenkster mevrouw Anja Nieuwkoop had eerst de gemeente benaderd, die doorverwezen had naar genoemde stichting. Bij de foto’s had zij de volgende informatie.

Zelf is ze geen nazaat van één der afgebeelde kinderen of van de onderwijzers, maar verbonden aan de Heemkundekring Hooge en Lage Zwaluwe in Breda. De foto’s zijn afkomstig uit het bezit van de wel op de foto’s afgebeelde meester Barnard, die in 1909 naar Lage Zwaluwe verhuisde. Dat is de link. Een dochter van dhr. Barnard, geboren in 1920, vertelde later aan mevrouw Nieuwkoop dat het school gebouw door haar oom ontworpen of gebouwd was, waarschijnlijk rond 1897. Haar vader was er zo’n 12 jaar onderwijzer of hoofdonderwijzer voordat hij naar Lage Zwaluwe verhuisde, waar hij minstens 25 jaar hoofd van de christelijke school is geweest. Bekend is verder, dat Barnards vrouw Fries sprak maar of zij of haar man afkomstig was van Betterwird is niet bekend.
Eventuele reacties kunt u sturen naar de redactie van De Sneuper.

Update: Erwin Boers van de Leeuwarder Courant meldt diverse vermeldingen van meester Barnard te Betterwird in het online archief van de LC. In 1912 lijkt hij nog steeds in Betterwird te zitten.

Buurtschap De Oere te Moddergat

Paul Hillebrand, lid van onze vereniging, heeft een boekje geschreven over het buurtschap De Oere te Moddergat, met zijn veertig huizen en hun verleden. Hij heeft het in een beperkte oplage van 80 gedrukt en onder vrienden en bekenden verspreid. Het is dus niet te bestellen. De bibliotheek en het streekarchief in Dokkum hebben een exemplaar, evenals onze vereniging.

Het buurtschap De Oere in het Friese vissersdorp Moddergat is in meerdere opzichten bijzonder. Gelegen aan de Waddenzee heeft het gehucht een ontwikkeling doorgemaakt die de moeite waard is om vastgelegd te worden. Met name in de Napoleontische tijd heeft de vissersbevolking zich hier gevestigd en is het buurtschap gegroeid tot wat het nu nog is.

Vrijwel elk huis heeft een rijke geschiedenis, die meer dan eens ook de ruige en levensgevaarlijke kant van het vissersberoep vertelt. De verdrinkingsdood van 83 vissers op 6 maart 1883 heeft zich weliswaar al enkele generaties terug afgespeeld, maar de herinnering hieraan leeft nog altijd bij de huidige bewoners. Het waren dan ook vaak hun eigen voorouders die dit was overkomen.

De grote levendigheid van weleer, toen de grote gezinnen er met veel kinderen in kleine woninkjes gehuisvest waren, heeft plaats gemaakt voor een stille dorpssfeer. Maar het is niet moeilijk om je een voorstelling te maken van hoe het destijds geweest moet zijn. De tijd schijnt hier stilgestaan te hebben. Met recht draagt het buurtschap de status van Beschermd Dorpsgezicht.

Volledig nieuwe informatie omtrent de vroegere woonhuizen van de verdronken vissers in 1883 en de allereerste bewoningen maken dit onderzoek de moeite van het lezen waard! Vandaag is het precies 128 jaar geleden dat de Ramp van Moddergat plaatsvond.

Fiskershuske en VPRO

Vanmiddag 16.00 uur heeft wethouder Tytse Willemsma de nieuwe expo in museum 't Fiskershuske geopend. Tevens werd het eerste exemplaar in ontvangst genomen van het boekje dat Ihno Dragt daarbij schreef. Titel boek en expo: "Bijdehande, blauwoogige dolsters" : onmisbare schakels in de Friese beugvisserij van de 19de eeuw.

Zondag a.s. tussen 10.00-11.00 uur is Ihno Dragt te gast in het geschiedenisprogramma OVT van de VPRO op radio 1, om 10 minuten iets te vertellen over de stormramp van 5 op 6 maart 1883, waarbij 83 vissers van Paesens en Moddergat omkwamen.

Een directe link naar de radio-opname vindt u hier.

Bemanning van reddingboot van Moddergat in 1925

Maritiem Digitaal blijft een bron van mooie afbeeldingen uit de Maritieme Historie.
Deze keer aandacht voor een foto uit 1925 van de bemanning van de reddingboot van Moddergat. De beschrijving (met enkele correcties mijnerzijds):
Bemanning voor de roeireddingboot nr.1 van Moddergat met v.l.n.r. achterste rij: Tiete Post (zoon van Einte Post), politieman Bouman, Gem. secretaris Westdongeradeel Meinsma, (lid plaatselijke commissie, Moddergat), Burgemeester J.L. Oosterhof, (voorzitter plaatselijke commissie), Joh. Elzinga, Marten Buurmans, P.E. Tegelberg, (voorzitter NZHRM), Kl.Tj. Elzinga, (voerman). V.l.n.r. middelste rij: Einte Post, Kl. H. Dijkstra, Kl. v.d. Zee, (broer van Sape), Gooitzen S. v.d. Zee, (schipper), Jan P. Visser, Jac. de Vries, Aant C. Post, Gooitzen Basteleur, (bontmuts) V.l.n.r. voorste rij: Dirk Visser, Pieter Holwerda, Th. Groen, Auke Buurmans. Links aan de zijkant staan nog 2 mensen en 2 kinderen. Achter de boot een paal met een stormsein.  

De foto bevindt zich in de collectie van Nationaal Reddingmuseum 'Dorus Rijkers' in Den Helder.

In dezelfde collectie zitten ook foto's uit 1940 van de Moddergatster redders K.H. Dijkstra en Gooitzen S. van der Zee.

Website WWW.FRYSLAN1811.NL vandaag online

Tresoar meldt in een tweetalig persbericht de lancering van de website http://www.fryslan1811.nl/ , een initiatief naar aanleiding van o.a. het 200-jarig jubileum van de invoering van de Burgerlijke Stand door keizer Napoleon in 1811.

Vandaag, dinsdag 1 maart 2011, is het precies tweehonderd jaar geleden dat de burgerlijke stand is ingevoerd. Op die dag werden alle inwoners van Nederland verplicht om geboorten, huwelijken en sterfgevallen te melden op het gemeentehuis. Het was het begin van een persoonsregistratie die, met wijzigingen, tot op de dag van vandaag stand heeft gehouden.

Daarnaast is 1811 ook het jaar van de verplichte registratie van een familienaam en werd de Universiteit in Franeker opgeheven. Een bijzonder jaar dus.

Om deze gebeurtenissen te belichten organiseert Tresoar een aantal activiteiten zoals een studiedag en middag voor Buitengewoon Ambtenaren van de burgerlijke stand, de trouwambtenaren.

Tresoar heeft voor 1811 een speciale website gemaakt: http://www.fryslan1811.nl/ . Deze is met ingang van 1 maart 2011 online.

De site bevat informatie over De Franse Tijd, Friese familienamen, bijzondere akten van de burgerlijke stand zoals die van Pieter Jelles Troelstra en die van Mata Hari.

Op de site ook fragmenten van het bijzondere verslag dat de jonge Franse ambtenaar P.-J. Gauthier-Stirum schreef over zijn tijd in Friesland en over de Friezen; hij illustreerde zijn verhaal met prachtige tekeningen.

Op de site is ook informatie te vinden over de activiteiten die georganiseerd zullen worden.

Binnenkort komt er een interactief gedeelte waar bezoekers informatie kunnen toevoegen over voorouders die in 1811 geboren zijn.

----------------------------------Fryske Tekst ------------------------------------------------

Webside http://www.fryslan1811.nl/ hjoed online, besjoch de berteäkte fan Mata Hari.

Hjoed, tiisdei 1 maart 2011 is, it krekt twahûndert jier lyn dat de boargerlike stân ynfierd is . Op dy dei waarden alle ynwenners fan Nederlân ferplichte om berten, houliken en stjergefallen te melden op it gemeentehûs. It wie it begjin fan in persoansregistraasje dy’t, mei wizigings, oant op de dei fan hjoed stân hâlden hat.

Dêrnjonken is 1811 ek it jier fan de ferplichte registraasje fan in famyljenamme en kaam der in ein oan it bestean fan de Universiteit yn Frjentsjer. In bysûnder jier dus.

Om dizze barrens te beljochtsjen organisearret Tresoar in oantal aktiviteiten lykas in stúdzjedei en middei foar Bûtengewoan Amtners fan de boargerlike stân, de trou-amtners.

Tresoar hat foar 1811 in spesjale webside makke: http://www.fryslan1811.nl/ . Dizze is mei yngong fan 1 maart 2011 online.

De side befettet ynformaasje oer De Frânske Tiid, Fryske famyljenammen, bysûndere akten fan de boargerlike stân lykas dy fan Pieter Jelles Troelstra en dy fan Mata Hari.

Op de site ek fragminten fan it bysûndere ferslach dat de jonge Frânske amtner P.-J. Gauthier-Stirum skreau oer syn tiid yn Fryslân en oer de Friezen; hy yllustrearre syn ferhaal mei prachtige tekeningen.

Op de side is ek ynformaasje te finen oer de aktiviteiten dy’t organisearre wurde sille .

Meikoarten komt der in ynteraktyf diel dêr’t besikers ynformaasje taheakje kinne oer foarâlders dy’t yn 1811 berne binne.