Friese tjalkschipper Karsten Hoytes zonk als baksteen in 1752

De vondst van een scheepswrak in het Hoornse Hop, de baai van Hoorn, heeft een prachtig boek opgeleverd met als titel Gezonken als een baksteen. Het is uitgegeven door de Stichting Archeologie West Friesland, waar via hun site het boek voor slechts 21 euro te bestellen is.

Het Fries Scheepvaartmuseum te Sneek organiseert onder dezelfde titel, Gezonken als een baksteen, een tentoonstelling over de achtergronden van de vondst van de gezonken hektjalk uit 1752, de geborgen delen van de oorspronkelijke lading, scheepsmodellen, kaarten, aardewerk en andere voorwerpen die het dramatische verhaal van dit schip laten zien. Tegelijk vertellen zij over de anonieme, dagelijkse praktijk van de wilde vaart over de Zuiderzee, die veel minder bekend en beschreven is dan de beurtvaart.

In 2002 werden er op de bodem van het Hoornse Hop, een deel van het Markermeer ten zuiden van Hoorn, de resten gevonden van een onbekend schip. Onderzoek door duikende leden van de Historische vereniging de Suyder Cogge wees uit dat het ging om een vrachtschip geladen met duizenden gele baksteentjes, dakpannen, plavuizen en een groot aantal fraaie witte borden, waarvan enkele waren voorzien van de tekst "Makkum 1752."

Nauwkeurige sonarmetingen lieten de kenmerkende vormen van een tjalk zien, een type dat eeuwenlang een alledaagse verschijning op de Zuiderzee was geweest. De lading maakte het aannemelijk dat het schip uit Friesland afkomstig was of in ieder geval daar was geladen. Over de precieze herkomst was echter niets terug te vinden in het wrak.
Lange tijd leek het alsof het verhaal van dit anonieme schip verder onbekend zou blijven. In 2010 echter werd een klein stukje tekst uit 1752 gevonden in de Nederlandsche Jaerboeken, waarin het vergaan van het schip wordt beschreven. Het vrachtschip bleek de tjalk van de Friese schipper Karsten Hoytes te zijn, afkomstig uit Makkum. Het schip verging onder onopgehelderde omstandigheden in de nacht van 2 op 3 november 1752 in het zicht van de Hoornse haven.
Het wrak, gecombineerd met de nu bekende historie daarvan, biedt een unieke kijk op de handelsrelaties tussen Friesland en Hoorn, bovendien geeft het een glimp van de historische rijkdom die nog over de bodem van de voormalige Zuiderzee verspreid moet liggen. Al met al een prachtig voorbeeld van de wisselwerking tussen scheepsarcheologie, historisch onderzoek en genealogie!

N.B. In 1891 verongelukte ook een schip dat vanuit Makkum voer, nu voor de kust bij Moddergat met een lading dakpannen. In Friesland Zoals het Was wordt via een krantenknipsel uit april 1891 beschreven hoe visser W.P. de Vries de kapitein redde, terwijl de stuurman al overboord was geslagen.