Unieke bewaard gebleven 17e eeuwse kleding van Friese stadhouders in Rijksmuseum

Afgelopen zaterdag was ik in het Rijksmuseum, waar twee nieuwe tentoonstellingen waren geopend. De ene draaide om de Amsterdamse schilder George Hendrik Breitner, die van zijn jonge muze Geesje Kwak vele schilderijen in kimono maakte. Deze Japanse mantel (vandaar de naam japon) was veelal zeer kleurrijk en werd door Breitner in opdracht van een fabrikant gepromoot. Interessant is dat Breitner ook al vroeg veel foto's maakte van Amsterdamse straattaferelen.

De andere tentoonstelling heeft een focus op Mode, met onder andere een spectaculaire ronddraaiende catwalk en gigantische jurken, ingericht door fotograaf Erwin Olaf die ook een prachtig portret maakte van het Groningse model Ymre Stiekema.

Ruitermantel Ernst Casimir

Maar wat mij het meeste opviel was een aparte zaal met de enige in Nederland bewaard gebleven 17e eeuwse kleding. Het betrof namelijk de kleding van de Friese stadhouders Ernst Casimir en zijn zoon Hendrik Casimir. Beide sneuvelden op het slagveld en werden als helden vereerd. Hun kleding werd voor het eerst als een soort relikwie bewaard.
Van Ernst Casimir van Nassau-Dietz is de hoed met kogelgat tentoongesteld, met daarnaast zelfs de kogel en enkele botjes. Ook is er een onderbroek, pofbroek en ruitermantel van Ernst Casimir in de vitrines te zien, naast een zeemleren kolder van Hendrik Casimir.

Centraal in de zaal staat een schilderij van Ernst Casimir door de Friese hofschilder Wybrand de Geest.
Ook is er een hemd van Willem Frederik van Nassau-Dietz, die wel eens contact had met de Fries Pibo van Doma te Fogelsanghstate die hem hielp de hand van Albertine Agnes bij haar moeder Amalia van Solms te vragen.

Het informatiepaneel in het Rijksmuseum vermeldt: Uit respect. Dit zijn de enige kledingstukken uit de 17de eeuw die in Nederland over zijn gebleven. Het was in dit land geen traditie om kleren voor het nageslacht te bewaren. Dit komt mogelijk door het ontbreken van grote landhuizen en familiekastelen. Toch hebben de kleren in deze zaal wél de tijd doorstaan, omdat zij herinneren aan helden die vielen voor het vaderland.

Pofbroek Ernst Casimir

Ze zijn gedragen door de Friese stadhouders Ernst Casimir en zijn zoon Hendrik Casimir. Beiden stierven heldhaftig nadat ze waren neergeschoten op het slagveld. Niet alleen de voorwerpen met de kogelgaten, hun hoed en leren kolder, zijn geconserveerd. Ook de overige kleren (zelfs een onderbroek!) zijn niet vergeten.
In 1628 werden in Zweden voor het eerst koninklijke kledingstukken bewaard, ter nagedachtenis aan het staatshoofd dat zijn land had verdedigd. Dit voorbeeld werd in 1632 nagevolgd aan het Friese stadhouderlijk hof in Leeuwarden, door Ernst Casimirs kleren tentoon te stellen en vervolgens te koesteren als relieken.

De lijkstatie van Ernst Casimir in 1633 in Leeuwarden was ook een waar spektakel. Er is een prachtige reeks tekeningen van bewaard gebleven, waarop de hele Friese adel paradeert.
Over de lijkstatie van Willem Frederik is in 1918 een artikel verschenen in De Vrije Fries.
Ook hij kwam door een kogel om het leven, maar dan wel eentje die hij zelf per ongeluk afvuurde toen hij in 1664 zijn pistool (ook bewaard in het Rijksmuseum) schoonmaakte.
Een briefje dat hij vlak daarna aan zijn hofmeester Vegelin van Claerbergen schreef met bloedvlekken is nog in de collectie van Tresoar aanwezig.

Update: Marlies Stoter, conservator bij het Fries Museum, meldt een recenter artikel van haar hand over de lijkstatie van Willem Frederik in Jaarboek Oranje Nassau 2012: "‘Soo Godt belieft, kom ick’: De begrafenisstoet van Willem Frederik van Nassau-Dietz als spiegel van zijn netwerken" , Jaarboek Oranje Nassau 2012. pp. 50-67.