Portretten zoeken bij Iconografisch Bureau

Al enkele jaren speelde ik met de gedachte eens een bezoek te brengen aan het Iconografisch Bureau in Den Haag. Vaak zag ik namelijk als bron bij een interessant portret van een persoon uit de 17e of 18e eeuw dit bureau vermeld staan.

Recent was ik toch in de buurt, op station Den Haag Centraal, en besloot even langs te gaan. Het was nog even zoeken in het labyrint van trappen tussen de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief, maar uiteindelijk kwam ik bij een receptie waar ik vriendelijk te woord werd gestaan. Ik werd gewezen op een vlakbij staande computer waarop een website werd getoond die directe toegang tot de database van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie gaf. Die kende ik helemaal nog niet! Het blijkt een bijzonder interessante bron te zijn, waarin de database van het Iconografisch Bureau is geïntegreerd.

Online kan in verschillende databases gezocht worden. Persoonlijk vind ik die van de portretten (portraits) het meest interessant. Er zijn gegevens van 57.000 portretten in verzameld, velen met de digitale afbeelding (voorzien van een RKD watermerk) er direct bij. Ze bestrijken een periode van de 15e t/m 21e eeuw.

En wat doet een rechtgeaarde Sneuper natuurlijk als eerste: zoeken op de term 'Dokkum'. Nou, dat valt niet tegen. Maar liefst 173 resultaten komen uit de zoekopdracht! En zodra je ziet welke kunstenaars Dokkumers geportretteerd hebben kun je ook op die namen verder zoeken. Dat levert dan weer aardige resultaten op met afbeeldingen van Friezen uit de kleinere plaatsen rond Dokkum en het Fries/Groningse grensgebied. Zo vond ik ook enkele portretten van echtparen (bijna altijd werden man en vrouw afgebeeld, zogenaamde pendanten) die op de boerderij van De Waard in De Waarden bij Grijpskerk woonden. Het is de boerderij waarop mijn grootvader en overgrootvader werkten en mijn vader geboren werd. Kunstenaar Theodorus Bohres maakte van Klaas, Dirk Klaasen en Aafke Oeges de Waard portretten evenals van hun echtgenoten Menke Jannes Krijthe, Lucina Thema en Rendert Willems van Holdinga.

Ook ontdekte ik dat het bekende portret van vroedvrouw Catharina Schrader een pendant heeft met haar tweede man Thomas Higt (1649-1721). Helaas is dit portret, gemaakt in 1714 door Jacob Folkema, (nog) niet digitaal beschikbaar. Er zitten ook nog wel wat fouten in de database, bv Schraders i.p.v. Schrader en Ooster-Nijkerk i.p.v. Oosternijkerk, maar dat zijn details. Ga zelf ook eens sneupen in deze database of bekijk het filmpje van Verre Verwanten over het Iconografisch Bureau. Wie weet vind je nog onverwachts een portret van een voorouder!

Musea in Noordoost Friesland

In het prachtige Noordoost Friesland is een keur aan musea die de moeite waard zijn. Een nieuw initiatief heeft geleid tot een samenwerkingsverband waarin via 1 website de musea worden gepresenteerd: sinds 23 mei op http://www.markantfriesland.nl/

Naast het bekende Admiraliteitshuis in Dokkum, Fiskershuske in Moddergat en het Ruurd Wiersmahus in Birdaard wordt ook het nieuwe Cichoreimuseum De Sukerei in Damwoude onder de aandacht gebracht. Museumkerk Eben-Haezer te Wierum, het Molenmuseum in Anjum, Oudheidkamer Mr.Andreae in Kollum, Fogelsanghstate en Landbouwmuseum De Brink in Veenklooster, De Schierstins in Veenwouden en Oudheidkamer Dantumadeel in Zwaagwesteinde, kortom voor elk wat wils.

In het overzicht mis ik nog het aardige Vlasmuseum It Braakhok in Ee, de plek voor de najaarsvergadering van onze vereniging. Sneup eens door de website en ga eens ter plekke kijken!

Stamt u ook af van zwervers?

De Telegraaf van 22 mei 2008 kwam met de kop 'Lubbers stamt af van zwervers'. Hiermee werd oud-premier Ruud Lubbers bedoeld, telg uit een (voorzover ik weet) Groningse familie. De voornaam Lubbert, waarvan Lubber(t)s het afgeleide patroniem is kwam er vrij veel voor. In Gens Nostra, het blad van de Nederlandse Genealogische Vereniging is zijn genealogie wel eens gepubliceerd. De krant van wakker Nederland vervolgde met ook 'D66-leider Alexander Pechtold en volkshistoricus Geert Mak, stamt af van landlopers.' Geheel in stijl van de Telegraaf wordt van een mug een olifant gemaakt. De 'voorouder' van Lubbers betrof een broer van zijn grootvader, dus oudoom. Het hele artikel is gebaseerd op de recent ontsloten archieven van de Maatschappij van Weldadigheid, een soort opvoedings-instituut in de bossen van Drenthe. Het Drents Archief beheert de archieven van de instelling die als een testomgeving diende voor het weer in het gareel krijgen van kruimeldieven, landlopers, asocialen en andere lastige personen.

In eerste instantie werd begonnen met een Proefkolonie. Het gelijknamige boek van stad-Groninger Wil Schackmann geeft een goed inzicht in de opzet en werkwijze van deze kolonie. In 1818 kwamen 52 proefkolonisten vanuit het gehele land naar Drenthe, gestuurd door plaatselijke subcommissies. Enkele maanden geleden mailde Wil onze vereniging met gegevens over Dokkumers in de kolonie, zoals een brief uit 1823 over Dokkumer Douwe Petrus van Steenwijk.

Recent kwam ook een boek uit van Suzanna Jansen uit Amsterdam, getiteld het Pauperparadijs. Op basis van haar familiegeschiedenis reconstrueerde zij de belevenissen van haar voorouders in de Maatschappij van Weldadigheid.

Op zondag 25 mei is een Voorouderdag georganiseerd in het Gevangenismuseum in Veenhuizen, gevestigd in een van de gebouwen van de voormalige Maatschappij. Hierbij wordt door Alexander Pechtold een database (beschikbaar via Drenlias) geopend met de mensen die ooit via de Maatschappij van Weldadigheid heropgevoed werden. De database omvat een periode van 1818 tot 1921: 74.000 namen van kolonisten in de ‘dwangkolonies' (Veenhuizen en De Ommerschans) en de ‘vrije kolonies' (Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord). Daarnaast zijn er 5.600 signalementkaarten met foto's en beschrijvingen van landlopers en bedelaars die tussen 1896 en 1901 tot Veenhuizen werden veroordeeld.
Het CBS berekende dat tenminste één op de zestien Nederlanders voorouders heeft, die een heropvoeding hebben ondergaan in de Drentse paupergestichten van de 19e eeuw. Het lijkt me wat veel, en het statistische gegoochel van het CBS is natuurlijk niet een zuivere meting. Maar het zullen er best een behoorlijk aantal zijn. En ergens in een zijtak van uw stamboom zal ook vast wel iemand zitten die er een tijdje heeft doorgebracht. Troost u met de gedachte dat u in goed gezelschap bent, en zoals we recent in een eerder blogartikel meldden levert het misschien ook nog mooie oude foto's op !

Op onze Sneuper-site staat al enkele jaren een index van Maatschappij van Weldadigheid, Noordoost Friezen in Veenhuizen/ Ommerschans, gebaseerd op overzichten die Reid van der Ley maakte voor het Genealogysk Jierboek van de Fryske Akademy. Van deze mensen is in veel gevallen een afbeelding beschikbaar! Ook een voorouder (nou ja, neef van zijn grootvader) van de bekende filmmaker Bert Haanstra, die afstamt van een hanenkoopman uit Dokkum, komt in deze lijst voor. De familie Haanstra was weer direct verwant aan de familie Lodeizen, bekend van de jong overleden dichter Hans Lodeizen. Zie de parenteel van Leonardus Peel voor hun verwantschap. Nog steeds zijn telgen uit deze families actief als filmmaker of actrice. De foto bij dit artikel vertoont Albert Haanstra 'en profile' en 'en face', met de vingerafdrukken van rechterduim, -wijsvinger, -middelvinger, en -ringvinger.

Tweede druk boek Op de Praatstoel !

Binnen een maand was de gehele oplage van het jubileumboek Op de praatstoel, Verhalen uit Noordoost Friesland vanaf 1850, uitverkocht !
De 550 exemplaren gingen als warme broodjes over de toonbank na de voorjaarsvergadering van de Historische Vereniging Noordoost Friesland en publiciteit in de Nieuwe Dockumer Courant, Leeuwarder Courant en op Omrop Fryslan.

De in dit boek gepubliceerde 37 verhalen geven een mooi en levendig tijdsbeeld van het leven in de afgelopen 100 jaar in de regio Noordoost Friesland. Enkele verhalen zijn in het Fries opgetekend. Meer dan 200 foto’s, in het ± 300 pagina’s dikke boek zorgen voor een waardevolle aanvulling en maken het geheel tot een fraai lees- en kijkboek van de eigen omgeving.

Het bestuur van de vereniging heeft besloten een tweede en laatste druk te laten maken in een oplage van 300 stuks, mede omdat er al enkele tientallen aanvragen in de wacht stonden. Gezien de kleinere oplage en het wegvallen van de subsidies zal het boek een klein beetje duurder worden, maar nog steeds goedkoop voor 20 euro. Medio juni zullen de zilverkleurige boeken met hardcover en leeslint weer beschikbaar zijn. Wees er dus snel bij! (Update 5 juni: er zijn al weer 150 exemplaren van de tweede druk verkocht!)

Het boek is niet in de boekhandel te koop maar wel te bestellen en af te halen bij Jan de Jager in Dokkum, tel. 0519- 22 01 35, Reinder Tolsma in Oosternijkerk: 0519- 24 15 93 of Piet de Haan in Dokkum: 0519-292924.

Update: De laatste tientallen exemplaren zijn nu naar Boekhandel Bergsma in Dokkum gegaan. U heeft bovengenoemde heren dus niet meer te bellen! Dat scheelt hen ook een hoop geregel en gedoe.

Vrije Fries 2007 met nijsgjirriche artikelen

Elk jaar geeft het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur, opgericht in 1827, een wetenschappelijk boekwerk uit met artikelen op het gebied van de Friese geschiedenis, kunst, literatuur en archeologie: De Vrije Fries. Dit doen ze overigens in samenwerking met de Fryske Akademy, onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (K.N.A.W). Als je lid bent van het Fries Genootschap (37,50 per jaar) ontvang je automatisch het dikke boek en elk kwartaal het tijdschrift Fryslan. Daarnaast krijg je met je hele gezin vrije toegang tot het Fries Museum in Leeuwarden. In het jaarboek van 2007, nummer 87, staan weer vele 'nijsgjirriche' artikelen.

Zo is er een artikel van Herman Noordegraaf over J.W.B. Cohen, christen-pacifistisch predikant in Dokkum (1935-1942). Reinder Reinders en Ypie Aalbers schrijven over 'Friese klinkerschepen in de vroege Middeleeuwen.' Een kerkhistorisch artikel 'De Premonstratenzer abdij Lidlum en de zielzorg in Noordelijk Westergo' zal ook velen aanspreken. Diverse auteurs geven een overzicht van de publicaties van historicus, doctor, dominee J.J. Kalma. Douwe Kooistra schetst een boeiende bekeringsgeschiedenis die in 1752 te Rottevalle aanving. Persoonlijk het meest interessant vind ik het artikel 'Een Friese schipper in Franse krijgsgevangenschap. Het journaal van Wytze Gerbens Hellinga (1794-1795).'

Een transcriptie van het journaal zelf is als bijlage op de site van het Genootschap digitaal te raadplegen. Hierin komt een kofschipper Jan Pieters Visser uit Pesens (Paesens) voor! Wytze Gerbens overleefde een gevangenschap in de Franse binnenlanden in een periode dat om hem heen zo'n 50% van de gevangenen bezweek! Het verhaal sluit overigens mooi aan op ons eerdere blogartikel over de Sailing Letters.

Op de site Wumkes.nl, de door sneuper Wybo Palstra opgezette Digitale Historische Bibliotheek Friesland, is een groot deel van de oudere jaarboeken de Vrije Fries (nu 1839- 1929) digitaal (in pdf) beschikbaar, met een index.

Elisabeth de Flines in Dokkum

Vandaag is in de Stadsboekwinkel van het stadsarchief van Amsterdam het nieuwe boek van historicus Machiel Bosman gepresenteerd: Elisabeth de Flines, Een onmogelijke liefde in de achttiende eeuw.
In 1715 spreekt Elisabeth de woorden 'Ik wens en begeer dat de trouweloze handelingen van mijn vader publiek en openbaar gemaakt zullen worden, desnoods na mijn dood.' Een vete tussen haar en vader Jacob de Flines levert een jarenlang (juridisch) gevecht op, waarbij Elisabeth er in eerste instantie vandoor gaat met de knecht van haar vader, een steenrijke koopman aan de Amsterdamse Herengracht 132. Overigens werd begin dit jaar het pand door vuurwerk vrijwel verwoest.

Vervolgens wordt een huwelijk geënsceneerd met de Leeuwarder zoon van een geweren- en pistolenmaker, Adriaan Penterman. Zij vestigen zich in 1710 in Dokkum, waar ze een deel van het huidige museum Admiraliteitshuis, het Nieuwe Collegie, aan de Lange Oosterstraat betrekken. Adriaan koopt de lucratieve functie van bakenmeester/tonnenboeier, iemand die verantwoordelijk is voor de betonning van de vaarwegen op o.a. de waddenzee. Maar liefst 2000 gulden per jaar verdiende hij er mee.

Ondanks de 8 kinderen die ze krijgen (dochter Anna wordt in 1713 te Wetzens gedoopt als 'Kind van Adrianus Penterman, landschaps tonneboejer en nietgenoemde moeder', zoon Gilbert wordt in 1711 zelfs met hulp van vroedvrouw Catharina Schrader ter wereld gebracht) is Elisabeth doodongelukkig. Als Adriaan in 1713 overlijdt ontstaat echter een nieuwe situatie. Er ontspint zich weer een heel intrige, waarin Elisabeth het lijdend voorwerp is. De Dokkumer kunstschilder en glazenmaker Joannes Claessen Wiarda, zijn vrouw Antje Volkerts (Dockema of Doekema) en dochter Neeltje Wiarda (geb. 1695 te Dokkum) treden zelfs als getuige in een rechtszaak op. (Voor het burgerwapen Wiarda, zie Genealogysk Jierboek 1993.)
Elisabeth verschijnt in totaal 10 keer met haar vader voor de Hoge Raad!

Voor het volledige verhaal moet u natuurlijk het boek Elisabeth de Flines kopen.
In De Sneuper, nummer 88, het blad van de Historische Vereniging Noordoost Friesland, zal een transcriptie met toelichting verschijnen van de bizarre gebeurtenissen rond Elisabeth in Dokkum.

Op zoek naar de oer-Dokkumer

Recent was er in de media uitgebreide aandacht voor DNA-onderzoek onder de bevolking van Vlaardingen en omgeving. Getracht werd het DNA van een opgegraven schedel van zo'n 1000 jaar oud te koppelen aan nu nog levende nakomelingen. Bij vele mannen werd wangslijm afgenomen om daaruit de samenstelling van het Y-chromosoom vast te stellen. Dit werd vervolgens vergeleken met de data van de oude opgraving. Zo werd inderdaad een persoon gevonden die op basis van een overeenkomstig Y-chromosoom een rechtstreekse afstammeling moet zijn van de oer-Vlaardinger. Het hoofd van deze reeds lang overleden persoon is ook gereconstrueerd en tentoongesteld. Zie het filmpje van het Jeugdjournaal waarin oer-Vlaardinger en afstammeling samen in beeld komen in het Visserijmuseum te Vlaardingen.

Nu vraag ik me natuurlijk af: zou dat ook niet voor de oer-Dokkumer onderzocht kunnen worden ? Er zijn genoeg historisch geinteresseerde personen in de regio, getuige de bloeiende verenigingen en de vele genealogische en historische publicaties. En voorzover ik weet is er de afgelopen jaren ook veel onderzoek verricht in de bodem van de binnenstad als er weer eens ergens nieuwbouw of verbouw plaatsvond. Maar zijn daar ook echt oude (1000 jaar of meer oud) schedels o.i.d. bij opgegraven en veilig gesteld ? Stel dat dat zo is, dan zou bv een tand onderzocht moeten worden op bewaard gebleven DNA. De Rijksuniversiteit Groningen zou dat moeten kunnen. Vervolgens heb je een ruime groep vrijwilligers nodig om wangslijm af te staan. Nou, dat moet te regelen zijn via de verenigingen en regionale media (zie ook het eerdere blog-artikel over Genetische Genealogie). En natuurlijk is er financiering nodig. Wellicht dat hier de gemeente of provincie kan bijspringen, mogelijk zelfs het NWO. Een redelijke bijdrage van de deelnemers moet ook kunnen.

Het zou toch zeer interessant zijn om te onderzoeken of de mogelijke moordenaars van Bonifatius in 754 of de Vikingen die via Ezonstad aan land kwamen hun sporen nog hebben nagelaten. Maar dat zal nog wat meer voeten in de aarde hebben.

Al met al lijkt me een project 'op zoek naar de oer-Dokkumer' praktisch haalbaar. Wie doet er mee of heeft aanvullende ideeën?

Crimineel interessant

U zult misschien denken: wat een rare kop. Over het algemeen is het niet zo prettig als je een crimineel in de familie hebt. Maar voor genealogen en historici is het smullen. Want niet alleen zijn er vaak uitgebreide dossiers bewaard gebleven, in sommige gevallen ook oude foto's.

In Tresoar kunnen de dossiers worden opgevraagd waarin voor het Hof van Friesland de zaken behandeld werden. Voor de periode 1700-1811 zijn er goede indexen op naam beschikbaar, voor Noordoost Friesland zelfs op onze eigen Sneuper website. Van de door R.S. Roarda geïnventariseerde lijsten van Dokkumers in de Criminele en Civiele Sententies (1700-1811) hebben we eveneens online scans in het Sneuper fotoboek. Maar ook voor en na deze periode is er nog veel te vinden in Tresoar. In de 16e eeuw werden immens zware straffen gegeven voor relatief onschuldige zaken, getuige o.a. de straf die een Anjumer in 1526 kreeg.

Ooit is er in het jaarboek 1991 van het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) , op pagina 232 e.v., een Index Geheim register van ontslagen gevangenen 1882-1890 gepubliceerd. Hiervan had ik reeds een uittreksel met de namen van ex-gevangenen uit ons onderzoeksgebied op de site bij de Indexen geplaatst. Dan staat er bijvoorbeeld:

Achternaam, voornaam, leeftijd, geboorteplaats, jaar ontslag, volgnummer register

Eisinga, Broer, 37, Anjum, 1889 (989)

Elzinga, Sippe Boukes, 56, Oosternijkerk OOD, 1884 (234)

Wyberen van der Schaaf was ook een van de ex-gevangen wiens foto en gegevens nu op de site van de Schaafsma(!)-genealogie staan.

En vandaag meldde Tresoar dat ze aan het Fries Foto-archief de foto's van deze mensen heeft toegevoegd, met een link naar pdf's waarin een beschrijving van hun uiterlijk en gedrag tijdens gevangenschap is opgenomen. Dan vindt je niet alleen de scan van een foto van een man die in 1826 is geboren, maar ook dit:
N°. 234. ELZINGA , Sippe Boukes, oud 56 jaar, arbeider, weduwnaar, Protestant, geboren en laatst gewoond hebbende te Nijkerk, gemeente Oostdongeradeel, lang 1.77 meter, haar en wenkbr. blond, voorhoofd smal, oogen grijs, neus lang, mond groot, kin rond, baard zonder, aangezicht ovaal, kleur gezond: —
Werd veroordeeld: 21 Januari 1854 door de rechtbank te Leeuwarden , wegens oplichting, tot 1 jaar gevangenisstraf; 30 Januari 1879 door het gerechtshof te Leeuwarden, wegens diefstal van vee uit de weide, tot 5 jaar tuchthuisstraf. Hij wordt den 30 Januari a. s. uit de strafgevangenis te Leeuwarden ontslagen en zal zich ter ontvangst zijner uitgaanskas naar Huizum, gemeente Leeuwarderadeel, begeven.
Zijn gedrag in de gevangenis was zeer goed. Hij was als reiniger werkzaam. Hij kan niet schrijven.

Geboorteakte Oostdongeradeel, 1826. Aangiftedatum 4 maart 1826, akte nr. 43: Sippe Elzinga, geboren 3 maart 1826, Zoon van Bauke Johannes Elzinga en Tyttje Sippes de Bruin. Dit lijkt de gezochte Sippe te zijn maar deze Sippe is slechts 3 dagen oud geworden:
Overlijdensakte Oostdongeradeel, 1826, Aangiftedatum 9 maart 1826, blad nr. 9, Sippe Baukes Elzinga, overleden 6 maart 1826, 3 dagen, man.
Het zal denk ik gaan om zijn broer die later geboren is: Geboorteakte Oostdongeradeel, 1827, Aangiftedatum 5 november 1827, akte nr. 117, Sippe Elzenga, geboren 3 november 1827, Zoon van Bouke Johannes Elzenga en Tietje Sippes de Bruin.
Kortom, een hele interessante bron om uw genealogie mee aan te kleden !

Maak een filmpje van je familieverhaal

Het maken van een eigen familiefilmpje is makkelijker dan velen denken. In de Windows-software heeft bijna iedereen een (gratis) programmaatje dat Windows Movie Maker heet (In 4 stappen: Start/ Uitvoeren/ Moviemk/ OK). De naam zegt het al: een programma waarmee je filmpjes kunt maken, en dat zelfs zonder filmcamera! In feite maak je van aan elkaar geplakte foto's een doorlopend stuk film, als een soort powerpoint-presentatie. Voordelen zijn o.a. dat je er makkelijk geluid (muziek, je eigen ingesproken tekst etc.) aan kunt toevoegen en het simpel online te presenteren is via video-sites als YouTube.

Recent kwam ik een leuk voorbeeld tegen bij de site van Verre Verwanten onder de naam Histoblog. Het verhaal handelt over ene Albert Tolsma of Talsma, geboren 1794, uit Burdaard. Zijn vader Johannes Sikkes had in 1811 te Rinsumageest de achternaam Tolsma aangenomen.
Dantumadeel, dopen, geboortejaar 1794, doopjaar 1794. Dopeling: Albert. Geboren op 23 augustus 1794 in Birdaard. Gedoopt op 5 oktober 1794. Zoon van Johannes Sikkes en Jitske Klaazes.
Overlijdensakte Dantumadeel, 1831. Aangiftedatum 14 januari 1831, blad nr. 2. Albert Johannes Talsma, overleden 12 januari 1831, man. Oud 36 jaar, gehuwd.

Een nakomelinge van een deurwaarder vond een schilderij van Albert op de zolder van haar grootouderlijk huis en zocht de geschiedenis uit. Albert, een Skieppekop zoals de bijnaam van Burdaarders luidt, was met vele andere Friezen opgeroepen voor het leger van Napoleon. Er ging iets mis met de nummervervanging van Gerrit Wouters, in meerdere opzichten een bloederig verhaal. Afijn, bekijk zelf eens het filmpje op YouTube.

En als u zelf een leuk filmpje hebt gemaakt: mail het ons.

Cursus Oud Schrift via internet

Ondanks het steeds belangrijker worden van online bronnen voor genealogisch onderzoek is voor de ware sneuper enige kennis van oud schrift, ofwel paleografie, van wezenlijk belang. Alleen dan ben je in staat documenten uit de 17e eeuw of eerder te ontcijferen. Vaak zijn deze bronnen niet gedigitaliseerd en moet je door boeken met oude teksten ploegen in de hoop een aanknopingspunt te vinden. Af en toe worden door archieven cursussen paleografie, of een inleiding daartoe, gegeven maar ook online is het nodige beschikbaar.

Zo kan via de site van Herman de Wit, Digitale Bronnenbewerkingen, een complete cursus paleografie gedownload worden. Handig is alleen al het overzicht van letters die in de 17e eeuw gebruikt werden.

Ook Familiekunde Vlaanderen/Brussel heeft een cursus in pdf beschikbaar gesteld. Aan de Letterenfaculteit van de Radboud Universiteit te Nijmegen wordt daarnaast online aandacht besteed aan transcriberen via een cursus Middelnederlands.

Als je na veel oefenen het oude schrift denkt te beheersen kun je eens meedoen aan de Open Friese kampioenschappen Paleografie. Houd ons op de hoogte van uw ervaringen en vorderingen !