NGV Friesland op bezoek in Dokkum

Als je, net als ik, ook lid bent van de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) ontvang je tien keer per jaar het blad Gens Nostra. Een lidmaatschap kost 36 euro per jaar. Nu staat er in Gens Nostra zelden een artikel dat betrekking heeft op Friese families maar het aardige is dat elke provincie apart ook nog een blaadje uitgeeft. Voor NGV Friesland is dit het 28 pagina's tellende 11en30, dat vier keer per jaar uitkomt en zonder extra kosten wordt geleverd. Het is gevuld met mededelingen en korte artikeltjes over families met roots in geheel Friesland. Door zijn bredere insteek en dunnere omvang heeft het nauwelijks enige overlap met ons blad De Sneuper (64 pagina's en een focus op Noordoost Friesland). In het maartnummmer 2010 van 11en30 staat een vondst uit het Poorterboek van Amsterdam, 1733, deel 17, blad 351-683: 29 april: Sietze Eebes van Ternaat, schoenmaker, getr. Anna de Groot, dochter van Jacob Jansz de Groot. gouddraatstikker en poorter. De doop van Sietze in DTB 761: Westdongeradeel, dopen, doopjaar 1704. Dopeling: Sijtse. Gedoopt op 13 april 1704 in Ternaard. Kind van Aebe Dirks en niet genoemde moeder. Sietze had nog gedoopte broers en zussen: Dirk (1689), Antje (1694), Adzar (1701). De naam Adzar(t) lijkt voor 1811 alleen in Westdongeradeel voor te komen. In 1674 nog als zoon van Hendrick Bootes (Brantgum) en in 1696 als zoon van Nanne Simens (Ternaard). En in 1663 trouwt een Adsart Bootes (Brantgum) met Claaske Symens. De variant Adser(d) komt veel vaker voor.

Hoewel ik er zelf nog nooit geweest ben is NGV Friesland erg actief met lezingen, welke bijna maandelijks plaatsvinden in het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL), het voormalige Gemeente-archief, aan de Groeneweg 1 bij de Prinsentuin. Zo vindt er zaterdag 10 april een lezing plaats over Het ontwerpen van wapens en de betekenis van de symbolen, door de heer Terluin van de Fryske Rie foar Heraldiek.

En op zaterdag 8 mei kunnen de NGV-leden zelfs op excursie naar Dokkum, waar 's middags een bezoek aan het Admiraliteitshuis en Hellinghus op het programma staat. Het Admiraliteitshuis doet trouwens nog een oproep: Museum het Admiraliteitshuis is druk bezig met de voorbereiding van een nieuwe tentoonstelling over badpakken en de geschiedenis van het zwembad in Dokkum.

Graag willen we beide exposities aanvullen met inbrengen van bewoners van Dokkum en omstreken.
We zijn dan op zoek naar een badpak van voor 1970, het liefst zo oud mogelijk. en bij het deel over de geschiedenis van het zwembad in Dokkum zoeken we zwemdiploma’s van mensen die in Dokkum het zwemdiploma behaald hebben. Het liefst met een foto van het afzwemmen erbij.

Hebt u een badpak of zwemdiploma in bezit die u gedurende de periode van de expositie aan het museum wilt uitlenen? Neem dan contact op met Jacob Bosma van het Admiraliteitshuis via email of telefoon: 0519 – 293 134.

Hendrik Eelzes gevangen in Blokhuispoort en verbannen

Dat het Lidmatenboek van Dantumawoude leuke vondsten op kan leveren had ik al eerder geconstateerd. Zo was er een mooie combinatie te maken tussen de vermelding over Jan Eelses die uit de kerk geweerd werd en zijn berechting in de Criminele Sententies vanwege enkele steekpartijen.
Bij toeval kwam ik nu ook een Hendrik Eelzes (familie/nazaat?) tegen die op, de voor mij nieuwe, site van de voormalige gevangenis Blokhuispoort vermeld stond. Hendrik was ook een man die met het mes los in de zak rondliep en na de nodige alcohol woest om zich heen kon steken. En dat gebeurde dan ook.
Volgens het overzicht van de Criminele Sententies in Noordoost Friesland was Hendrik van beroep dijkwerker toen hij in 1782 veroordeeld werd. Interessant is dat hij mogelijk ook de Hendrik Eelzes is die vermeld wordt op de Betaalrol van het fregat Eensgezindheid der Friese Admiraliteit in 1781. Je zag wel vaker dat ruige lui, vaak op de vlucht, aanmonsterden bij de VOC of Admiraliteit.
Nadat hij in 1769 al voor een jaar naar het tuchthuis gestuurd was kwam daar in 1782 nog eens vier jaar Blokhuispoort overheen, zoals ook in het boekwerkje van Roorda, ACHTTSJINDE IEUSKE KRIMINALITEIT YN DE WALDEN, staat opgetekend. Dit overleefde Hendrik niet, want na tweeënhalf jaar in de gevangenis overleed hij. Hij moet zo'n 49 jaar zijn geworden omdat dit zijn vermoedelijke doop is: Dantumadeel, dopen, doopjaar 1735, Dopeling: Hendrick. Geboren in Damwoude, Gedoopt op 24 april 1735, Zoon van Else Jans en niet genoemde moeder. Als dit dan het huwelijk van zijn ouders is, verklaart het de vermelding van Ee op de Betaalrol: Oostdongeradeel, huwelijken 1731, Vermelding: Bevestiging huwelijk op 16 september 1731 in Ee, Man : Eelse Jans, Vrouw : Tjietske Hylkes. Het huwelijk van Hendrik Eelzes zelf: Bevestiging huwelijk op 5 september 1756 in Akkerwoude, Man : Hendrik Eelzes afkomstig van Akkerwoude, Vrouw : Antje Rykles afkomstig van Akkerwoude.
Er moet trouwens in het dossier van de criminele sententie een mes gezeten hebben als bewijsmateriaal. Ooit heeft Tresoar volgens mij al dit soort zaken uit de dossiers verwijderd. Ik ben wel benieuwd of dergelijk bewijsmateriaal nog elders bewaard is gebleven en geregistreerd. Wie kan hier meer over vertellen?
Update: Otto Kuipers van Tresoar meldt het volgende. Uit uw vraag en reacties blijkt al dat de bewuste bewijsstukken niet alle op eenzelfde manier zijn behandeld. Het klopt dat een aantal uit de dossiers van het Hof van Friesland is gelicht en apart is opgeborgen. Die worden - uiteraard zou ik bijna willen zeggen - nu bewaard in de kluizen van Tresoar, als rechtsopvolger van het Ryksargyf, waar de archieven van het Hof van Friesland tot de fusie in 2002 werden bewaard.

De reden dat de bewijsstukken werden gelicht blijkt eigenlijk ook al uit de reacties. Ze zijn zeer geschikt om te laten zien bij rondleidingen, cursussen, presentaties e.d. Om ze dan niet steeds uit de dossiers te hoeven halen hebben we ze ondergebracht in de Collectie Topstukken. Voor dat doel was het echter niet nodig om alle stukken eruit te halen. Sommige zullen dus nog in de dossiers zelf zijn te vinden.

Een overzicht van alle bewijsstukken is er niet, maar de belangrijkste zijn wel gemakkelijk op een rijtje te zetten.

Sneuper 96, maart 2010 gepubliceerd

Met het aanbreken van de lente is er ook weer een nieuwe Sneuper. Het maartnummer 96 van het blad van de Historische Vereniging Noordoost Friesland staat weer boordevol interessante genealogische en streekhistorische verhalen.
Informatie en inhoud van de in december 2009 uitgekomen Sneupers 94 en 95 vindt u in een eerder artikel op dit blog, en voor de niet-leden hebben we zelfs een proefnummer, Sneuper 91 van maart 2009, ter kennismaking volledig online gezet.
In Sneuper 96 de volgende onderwerpen:
Genealogie
Pagina 6, Groeten uit Amerika (deel 9a: Epke A. Roorda), K. Postma
14, Allerlei Families Havinga, J.S. Heeringa
18, Bijland-Roersma, persoonsverwisseling, J.S. Heeringa
20, Van der Kooi en Kooistra van Ternaarder kooi, G. Mast
Streekgeschiedenis
26, Nieuws uit oude kranten: Moddergat 1906, P.Hillebrand
29, Willem van der Ploeg, slikwerker, A. Staal
32, Groenlandvaarders uit Noordoost Friesland, G. de Weger (over o.a de familie Claas Botes Groen uit Moddergat, mogelijk Groenlandvaarder)
46, NOF-Friezen onderscheiden voor pilotenhulp, E. Smids (na Tweede Wereldoorlog)
48, De schijndode van Driesum, J. Dantuma (Berent IJsbrands, 1615, mondelinge overlevering en documenten)
51, De kalkovens van Ezumazijl, R. Tolsma (vanaf ca. 1640 en kalkbranders, voorouders families Douma/ Alberda/Jousma). N.B. Een schilder was rond 1749 (Quotisatieboeken) een schelpenvisser (=schilvisser), geen verver!
62, Sûkerei in De Valom, O.J. Leegstra (plaats van de Voorjaarsvergadering op zaterdag 17 april). Ook een oproep voor materiaal omtrent cichorei in omgeving Dokkum. Reacties via Sneuper mail.
Varia
13, Dokkumer vrouwen in digitaal vrouwenlexicon, A. vd Valk (oa Titia Brongersma, Alyd Jarla, Catharina Schrader)
21, Friezen uit vroeger eeuwen, H. de Walle
21, Het Dokkumer Lokaaltje, C. Rijff
22, Collectie oude foto’s, J. de Jager (fotoboek van C. Hoekstra uit familie Alberda te Ee, met namenlijst o.a. Alberda, Botma, Hartmans, Jousma, Idsardi, Meindersma, Douma)
36, De moord op Sipke Hoekstra, 1915, C. van der Ploeg
39, De waarde van geld, P. de Haan
40, Diaconierekeningen en patroniemen, P. de Haan (voorbeelden uit Diaconieboek Dokkum)
47, Kerkdocumenten Dantumawoude enz., A. Musquetier
66, Zegenwens, A.Glas (zegenwens op huwelijk Rinze Lammerts Rinsma en Antje Cornelis van der Meulen in 1810)
67, Even voorstellen, K. Bangma (zoekt contact met sneupers die onderzoek doen naar Eerste Wereldoorlog in Noordoost Friesland).

U ontvangt zelf de Sneuper al voor slechts 15 euro per jaar ( 4 dikke nummers en regelmatig een extra) en als welkomstgeschenk een DVD met de eerste 75 Sneupers digitaal kado (waarde 15 euro). Lid worden kan gemakkelijk online. En nog steeds is kopij altijd welkom via ons email-adres

De bemanning van Willem Barents naar Nova Zembla

Velen kennen in grote lijnen het verhaal van Willem Barents en de Overwintering op Nova Zembla in de winter van 1596/1597. Al wat minder bekend is dat het al de derde poging van Barents was (na eerdere in 1594 en 1595) om een Noordoostelijke doorvaart boven Rusland langs te vinden. Geboren rond 1550 op Terschelling groeide hij niet alleen uit tot een ervaren schipper maar ook tot expeditieleider. Tijdens de tocht van 1596 had hij dan ook een aparte schipper, de ervaren Jacob van Heemskerck.
En waar Willem Barents vlak na de overwintering in het Behouden Huys op Nova Zembla op zee zijn laatste adem uitblies, loodste Van Heemskerck de expeditie veilig terug naar Amsterdam. In 1607 zou hij als opperbevelhebber tijdens de Slag bij Gibraltar (waar overigens ook een schip van de in Dokkum gevestigde Admiraliteit van Friesland succesvol deelnam) om het leven komen.
Maar wie waren nu de bemanningsleden van Barents en Van Heemskerck op hun barre tocht naar het noorden? Het koste me nog vrij veel moeite om de namen uiteindelijk te vinden in het kloeke boek Behouden uit het Behouden Huys, catalogus van de voorwerpen van de Barentsexpeditie (1596), gevonden op Nova Zembla, De Rijksmuseumcollectie, aangevuld met Russische en Noorse vondsten. Dit waren de (slechts) 17 bemanningsleden op het schip De Windhond van Barents en Van Heemskerck:

Ten eerste de 5 die op Nova Zembla of op de terugweg overleden:
- Een timmerman uit Purmerend, 23 september 1596.
- Anonymus op 27 januari 1597.
- Willem Barents en Claes Andriesz Goutijk op 20 juni 1597 en Jan Fransz van Haerlem op 5 juli 1597.

De overige 12 bemanningsleden:
- Jacob van Heemskerck, schipper
- Pieter Pieters Vos
- Meester Hans Vos, barbier
- Jacob Jansz Sterrenburgh
- Lenaert Heijndricksz
- Laurens Willems
- Jan Hillebrants
- Jacob Jans Hoogwoudt
- Pieter Cornelisz
- Jan van Buysen
- Jacob Everts
- Gerrit de Veer, degene door wiens verslag de reis beroemd is geworden:  Waerachtighe Beschrijvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt gehoort […] by noorden Noorweghen, Moscovia en de Tartaria, na de Coninckrijcken van Cathay ende China.

Dat ze op Nova Zembla muziek gemaakt moeten hebben blijkt uit de vondst van een liedboek en dwarsfluit op de plaats van het Behouden Huys.

Update 2019: Inmiddels is in de haven van Harlingen een replica van Willem Barents' schip te water gelaten voor verdere afbouw. Bouwmeester Gerald de Weerdt is met een team van vrijwilligers bezig het zeil- en touwwerk te organiseren, in voorbereiding op een daadwerkelijke zeilreis naar Nova Zembla! Volgens nader archiefonderzoek zou het schip De Witte Swaen geheten moeten hebben.

Sneupen in database Ottema-Kingma Stichting

Een voor velen onbekende bron van mooi beeld is de online database van de Ottema-Kingma Stichting. Ik citeer de website: De OKS ving haar werkzaamheden aan in 1955 na het overlijden van notaris Nanne Ottema en heeft tot doel "Het bevorderen van kunst- en cultuurhistorie in Friesland". De OKS heeft ruim 30.000 objecten in haar bezit, welke aan talloze musea en erfgoedinstellingen in Friesland in bruikleen zijn gegeven, waaronder het Princessehof en het Fries Museum in Leeuwarden.

Interessant is om eens in de database te zoeken. Dit kan op verschillende wijzen, vaak met behulp van drop-down menu's die daarmee het vinden makkelijker maken. Ook is er een zoekhulp-pagina.
Zo merk je bij zoeken in de database dat in het veld Vervaardiging Plaats het geen zin heeft Anjum in te voeren, simpelweg omdat het niet in de lijst voorkomt. Wel komt Dokkum voor met diverse zilveren voorwerpen uit de presentatie van het Dokkumer Admiraliteitshuis. Van de Dokkumer kunstenaar Gosling Posthumus is een schilderij van een meisje in Fries kostuum bekend (zie rechtsboven).
Aardig is dat je ook kunt zoeken op materiaal-soort, bv zilver of balein.
Bij Standplaats kun je het museum aanklikken waar het voorwerp zich bevindt. Zo krijg je bij Museum 't Fiskershúske de interessante houten schooltas van T.T. de Vries uit 1818. Door te klikken op de tekst krijg je een uitgebreidere toelichting en de foto kun je met 1 klik vergroten. In de collectie bij Museum Admiraliteitshuis is o.a. een compagnieskist (kist van een opvarende van de VOC) en een Schilderij met een voorstelling met schepen bij land (1725-1750).

Transcriptie Diaconieboeken Holwerd 1748-1874

Een knap staaltje monnikenwerk van sneuper en redactielid Piet de Haan. Hij heeft de complete Diaconieboeken van Holwerd gefotografeerd en getranscribeerd. Het is wel aardig om te zien hoe het zich ontwikkeld heeft. Piet de Haan: "Ik ben begonnen met alles wat met overlijden te maken had uit de bestanden over te nemen. Na één boek was ik al zoveel andere bijzonderheden tegengekomen dat ik toen besloten heb om te stoppen en om helemaal opnieuw te beginnen. Toen ben ik begonnen met tabellen en fotos'. In het begin een samenvatting van de inhoud van de vermelde post maar zo langzamerhand alles maar gewoon overtikken. Alles is in tabellen gezet om op naam te kunnen zoeken en om te kunnen sorteren.

Ik heb Jagersma van de FAF de bestanden tot het begin van de Burgerlijke Stand gestuurd. De mensen van de FAF kunnen en inmiddels konden het gebruiken om het Tresoar bestand van overlijdens voor 1811 aan te vullen. Mogelijk zetten ze de foto's online maar ik vraag met af of dat wel zinvol is want je moet al goed zoeken om die van Burdaard bij Tresoar te kunnen vinden.

Alle transcripties in de Sneuper plaatsen is veel te veel. Daarom heb ik een groot aantal bijzonderheden uit de rekeningen onderverdeeld in acht tabellen, zoiets als de tabel van de Slaven die je gekregen hebt (waarover later een artikel 'Friese Christenslaven' in de Sneuper zal verschijnen, HZ). Deze acht, zeg maar uittreksels ga ik gebruiken voor de Sneuper voor een aantal nog te schrijven artikelen:
- Allerhande, met daarin vreemde/bijzondere vermeldingen.
- Bouwkunde, met bouwkundige termen.
- De gebruikte Maten en gewichten.
- Alles wat met het Overlijden te maken had.
- Uitzetting en opzegging uit of van één van de woningen van de Diaconie.
- Alle door de diaconie verstrekte soorten voedsel.
- Ziekte en geneesmiddelen die in de rekeningen voorkomen.
- Vluchtelingen en rampen die misschien gekoppeld kunnen worden aan natuurrampen of een [plaatselijke] oorlog."

Aangezien Piet de transcripties in Word heeft gemaakt heb ik besloten voorlopig deze via het Slideshare account van de Sneuper te publiceren. Dat heeft wel enkele nadelen maar grootste voordeel is de mogelijkheid tot vergroten en echt bladeren. Dan heeft u toch nog een beetje het idee dat u in een echt boek in het archief zit te sneupen ;-)  Klik op het icoontje 'Full' onder het tekstblok voor een beeldvullende tekst, en op Esc als je weer naar de kleine versie terug wilt.
Dus, wat mij betreft: applausje voor Piet de Haan en sneupen maar! Voor leuke vondsten in uw familie of een hierop gebaseerd artikel houden we ons altijd aanbevolen via de Sneuper mail.

• Diaconieboek Holwerd 1748-1789
• Diaconieboek Holwerd 1789- 1805
• Diaconieboek Holwerd 1805- 1822
• Diaconieboek Holwerd 1823- 1844
• Diaconieboek Holwerd 1845- 1874

Diaconieboek Holwerd 1748-1789 Inv Nr 1032

View more presentations from Historische Vereniging Noordoost Friesland.

Lidmaten Westerkwartier provincie Groningen

Door Menne Glas en een team van online medewerkers zijn de lidmatenboeken van de provincie Groningen gedigitaliseerd. Aangezien Groningen, en wat meer specifiek het Westerkwartier (zie ook het artikel over de online boedelinventarissen), direct grenst aan onze onderzoeksregio Noordoost Friesland kun je verwachten dat er de nodige uitwisseling van personen heeft plaatsgevonden. Kijk in uw genealogisch onderzoek dan ook altijd een beetje verder dan uw neus lang is. Dit levert soms verrassende vondsten op en kan vastgelopen onderzoeken weer vlottrekken. Als uw geografische kennis niet geweldig is helpt het handige kaartje dat op de site beschikbaar is, waarop de kleine kerk-icoontjes vervolgens kunnen worden aangeklikt. Grensplaatsen als Visvliet, Niezijl, Niehove, Oldehove, Ulrum, Vierhuizen, Opende, Marum/ Noordwijk en Grijpskerk kenden een levendige stroom van goederen en personen met Noordoost Friesland. Ook vestigden kleine criminelen die verbannen waren uit de provincie zich bij voorkeur vlak over de grens, om dicht bij hun familie en vrienden te kunnen blijven.
De site bevat per kerspel (kerkdorp) bewerkingen van alle lidmaten administraties van de gereformeerde (hervormde) kerken in de provincie Groningen buiten de stad, vóór invoering van de Burgelijke Stand in 1811.
Behalve de bewerkingen zijn binnen het project Van Papier Naar Digitaal foto's van de oorspronkelijke teksten gepubliceerd (per plaats), aldus de site van Menne Glas.
Update: Het eiland Rottumeroog viel onder Warffum. Rond 1625 was hier blijkbaar zelfs een school want er worden diverse schoolmeesters vermeld. 26 september 1624: Hindrick Gerdes, Schoolmester up Rottum Ooge. 28 mei 1626: Johan van Clasen, Schoelmeister up Rottum Oge. 8 juli 1632: Rener Lubberts, Schoelmester op Rottum Ooge, cum attestat.

De reeks Rare Kostgangers van W.Tsj. Vleer

Hij is een beetje in de vergetelheid geraakt maar de genealoog W.Tsj.(Wigle Tsjerk) Vleer (1919-1999) uit Hardergarijp moet een enthousiaste sneuper zijn geweest. Hij hield regelmatig voordrachten over de vele bijzondere gevallen die in de Criminele Sententies van het Hof van Friesland voorkomen. Hij refereert aan de verhalen in Uit Frieslands Volksleven van Waling Dijkstra en het Fryske Segeboek van S.J. van der Molen met de vele voorbeelden van bijgeloof in vorige eeuwen.
Maar de criminele sententies zijn van een aparte soort. Zoals Vleer stelt: “Mocht u iets lezen dat u niet aangenaam is, bedenk dan, dat het gaat om de werkelijkheid, de harde realiteit van het leven. Het leven in een tijd die we niet vergeten mogen”. Hij haalt ook wijlen Dr. G.A. Wumkes aan, die in de Vrije Fries van 1915 schrijft dat deze “geschiedbronnen van den eersten rang, door oudere Friese historici hoog werden aangeslagen en ijverig gebruikt, terwijl zij door jongere geschiedschrijvers zijn verwaarloosd. “

Vleer bracht in eerste instantie door lezingen, die gelardeerd werden met vele voorbeelden, deze bron weer onder de aandacht en besloot na de vele vragen een reeks van boekjes (de Rare Kostgangers ofwel RAKO reeks) te publiceren die hij in eigen beheer volgens een soort abonnement aan de man bracht,  in een oplage van 500 stuks. En dan niet gedrukt maar om de kosten laag te houden als microprint, een soort gestencild typwerk. In deel 4, Rare Kostgangers in Dokkum en omliggende gemeenten door de eeuwen heen, Dantumadeel, de Dongeradelen en Kollumerland kondigt hij aan dat de gehele reeks 17 delen zal gaan bevatten met rare kostgangers uit Friesland, totaal 1630 bladzijden! Bij een abonnement op minsten 5 delen was de prijs 2,30 gulden per stuk. Voorafgaand aan deel 4 waren reeds verschenen:

Deel 1: Rare Kostgangers in Achtkarspelen (inhoudsopgave). Deze is in 1981 nog herdrukt.

Deel 2: Rare Kostgangers in Heerenveen en Haskerland

Deel 3: Rare Kostgangers in Opsterland en Smallingerland. (inhoudsopgave en voorbeeld Maaike Jelles)

Verder zouden binnenkort verschijnen:

Deel 5: Rare Kostgangers in Sneek, IJlst en Wymbritseradeel

Deel 6: Rare Kostgangers in Leeuwarden I

Deel 7: Rare Kostgangers in de Stellingwerven.

Een losse publicatie van Vleer in de Leeuwarder Courant van 17 mei 1961 was Rare Kostgangers in Bonte Bok (Bovenknijpe): kastelein Jacob Lenses kreeg een dolle politieman tot klant : Sake Hansen logeerde er weken lang (en kreeg de doodstraf).
Zelf heb ik deel 1, 3 en 4. Ik vraag me af of de gehele reeks uiteindelijk is gepubliceerd of dat het voortijdig is gestaakt (deel 5 is in ieder geval nog wel gepubliceerd). In ieder geval bevatten de boekjes kostelijk leesvoer. Zo schreef ik kortgeleden over de online Lidmatenboeken van Dantumawoude, waarin ene Jan Eelses door de kerk geschorst werd. Het blijkt dat hij inderdaad een bizarre overtreding had begaan, niet alleen door een aantal mensen met een mes te bedreigen en te verwonden, maar ook door een vrouw te dwingen zijn nagels te knippen! In het RAKO boekje over Dokkum en omstreken wordt dit geval beschreven.

Enkele verhalen heb ik ook integraal overgenomen op de Sneuper website, zoals die over Anna van Ezumazijl (zie ook het lemma bij ING), Anjumer schoolmeester moest te pronk staan, Kollumer Oproer in 1634 en de Heer van Zweden. Om de liefhebbers wat meer inzicht in de inhoud van de boekjes te geven heb ik de inhoudsopgaven gescand en zal ik binnenkort zoveel mogelijk ook de namen van betrokkenen in deze krimis vermelden. De boekjes zijn vaak via Marktplaats nog wel te krijgen. Vleer had een brede interesse, maar moet ook een dromer zijn geweest. Zo was hij wichelroedeloper/historisch radiëstesist (pendelaar), initiatiefnemer van de Drentse Rijwielvierdaagse en lid van de Fryske Akademy. Ook ging hij op jacht naar een miljoenenschat (Leeuwarder Courant 1951). Het werk van Vleer verdient het door vele sneupers gelezen en gewaardeerd te worden!

Fryske Wikipedia

Bij het doorlinken naar gedetailleerdere informatie over een onderwerp was ik al enige malen gestuit op Friestalige pagina's in Wikipedia.
Eerlijk gezegd was ik het al weer bijna vergeten toen ik afgelopen week een email ontving over de Fryske Wikipedia-pagina over de Stroobosser Trekvaart. Bij het graven van deze vaart, vergelijkbaar met de Amsterdamse Noord-Zuidlijn qua financieel debacle, ging niet alleen Dokkum failliet maar werd er in 1656 ook een herdenkingspenning geslagen. Het aardige van de non-profitorganisatie Wikipedia is dat het echt gebaseerd is op de 'wisdom of the crowds' zoals de Engelsen zo mooi zeggen. Iedereen kan er aan bijdragen zonder er specifieke software voor nodig te hebben of te hoeven mailen. Het zelfreinigende en corrigerende vermogen van de groep is blijkbaar zo hoog dat er nauwelijks rotzooi op de site staat. Dit is het ideaalbeeld van een webgemeenschap die door het delen van kennis en informatie groeit en bloeit. Een mooi streven ook voor de Historische Vereniging Noordoost Friesland en de Sneuper publicaties!

Reactie van Gelkinghe:
Ik vind je iets te positief voor Wikipedia. Er is namelijk een enorm verschil in kwaliteit tussen artikelen. Als je vanuit je eigen kennis artikelen niet kunt beoordelen, moet je dus altijd bronnen ernaast zoeken.

De oorlog een gezicht gegeven

Begin mei 2010 zal verschijnen:

De oorlog een gezicht gegeven
Kollumerland in de periode ’40 – ‘45
Reinder H. Postma

In dit boek zijn 30 verhalen opgenomen die de hoofdpersonen na 65 jaar weer een gezicht geven. Wie waren die personen, wat maakten ze mee enz. Er staan rond de 200 foto’s in. Over alle plaatsen in de gemeente wordt geschreven. Tevens zal dit boek voor het eerst het verhaal weergeven van Yde Pranger uit Dokkum inzake de kwestie Valom (Januari 1945) waarna in Dokkum 20 man werden doodgeschoten door de Duitsers.

Bestellen kan nu bij:
Reinder H. Postma
De Wygeast 49
9294 KR Oudwoude
0511-452100
(25 euro per stuk)

De uitreiking zal zijn op 4 mei ’s middags om 17.30 uur in het gemeentehuis van Kollum.
Medewerkers aan het boek en oud verzetslieden zullen daarbij aanwezig zijn.

Bewegende beelden van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog vindt u op het kanaal van VPRO Geschiedenis.
Update: voor onderzoek in de archieven over de Tweede Wereldoorlog heeft het Nationaal Archief een online zoekwijzer gemaakt.

De Vrije Fries 2009 boeiend en beeldend

Afgelopen week ontving ik als lid van het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur het Jaarboek De Vrije Fries 2009 die in samenwerking met de Fryske Akademy wordt uitgegeven.
De eerste bijdrage is van de hand van Rik Dubbink, getiteld Literair Kwartier en gaat over de Dokkumer Fokke Sierksma als literair radiocriticus bij de Regionale Omroep Noord, 1946-1955. Het artikel wordt vergezeld door een uitgebreide bibliografie, zeker voor de Dokkumers zeer interessant. Het zal me niks verbazen als Fokke ook familie is van wijlen Sneuper en Liudger-kenner Klaes Sierksma, die jaren hoofd bij de NOS was.
Het volgende artikel is van Han Nijdam, de auteur van Lichaam, Eer en Recht in Middeleeuws Friesland: Klinkende munten en klinkende botsplinters in de Oudfriese rechtsteksten: continuïteit, discontinuïteit, intertekstualiteit. Het verhaalt over de merkwaardige gewoonte in het Oudfriese recht om als iemand in een gevecht tot op het bot verwond was de hoogte van de boete te laten bepalen door het volume van het geluid van de botsplinters op het metaal van een schild!
Corien Rattink beschrijft het leven van Samuel Senior Coronel, die zich inspande voor de volksgezondheid in Leeuwarden.
De economische en politieke elite van Sneek tussen 1870 en 1910 komt in beeld via een artikel van Jelle Jan Koopmans.
De schitterende schilderijen van Lambert Jacobsz zijn in kleur afgedrukt en worden door Jasper Hilligers gepresenteerd in het artikel Lambert Jacobsz en zijn werkplaats omstreeks 1630. Ook in het Amsterdamse Rembrandthuis hangen schilderijen van hem.
Een recentere kunstenaar was Jan Buiteveld (1747-1812), een Sneker decoratieschilder, die door Sytse ten Hoeve over het voetlicht wordt gebracht.
En de immer populaire canons worden door Tico Koopmans in De officiële Friese canon aan een kritische blik onderworpen.
Afsluitend schrijft Ernst Taayke van het Noordelijk Archeologisch Depot Nuis de Archeologische Kroniek van Fryslan over 2007 en 2008.
De moeite waard dus om lid te worden van het Fries Genootschap, zeker ook nu dankzij een erfenis het kwartaalblad Fryslan een stevige upgrade krijgt. Alleen jammer dat hun website totaal niet onderhouden wordt. Weliswaar gaat uitgeverij Waanders (overigens niet te verwarren met burgemeesteres Waanders van Dokkum) straks het blad Fryslan uitgeven, inclusief een bijbehorende website, maar ik heb mijn grote twijfels over het wervende karakter daarvan (nota bene de belangrijkste doelstelling van en reden waarom het Fries Genootschap 30.000 euro extra per jaar aan het blad denkt te moeten besteden). Over een jaartje zal ik deze strategische keuze graag eens aan een analyse onderwerpen (jullie mogen me mailen hoor).
Interessant om in deze context het artikel van Meindert Schroor te lezen over Hoe een genootschap zich verjongt: sociaal-geografische kanttekeningen bij de ontwikkeling van het ledenbestand, 2002, pagina 1-2, 3-4, 5.

Nederlandse fotografen vanaf 1839

Als u bezig bent met oude foto's en het dateren ervan kan het zeer handig zijn te weten wie de fotograaf was. Sinds kort is er een nationale fotografendatabase in opbouw. Via www.fotografen.nl kunt u de online fotografen-encyclopedie met basisgegevens over fotografen raadplegen. Momenteel zijn dat de gegevens van zo’n 40.000 fotografen afkomstig van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) en het Nederlands Fotomuseum. Fotografen.nl is een levende website die constant aangevuld, gecontroleerd en up-to-date wordt gehouden door professionals en door de websitebezoekers zelf.
Fotografen.nl is een initiatief van het Nederlands Fotomuseum en het RKD.
In het zoekscherme kan zowel op achternaam als plaatsnaam gezocht worden. Op zoekterm Dokkum vind ik o.a. Jan Kuipers en Pieter Tjepkema. Vervolgens kan ik in zijn pagina verder klikken naar zijn info in de database van RKD Artists. Als er foto's beschikbaar zijn kan ook daar naar doorgeklikt worden.
Op de site van Andrys Stienstra is een lijst van fotografen in Friesland beschikbaar. Ook hiermee heeft u een hulpmiddel om een eventueel onbekende foto mee te dateren. Als u oude foto's scant vergeet dan niet ook de achterkant te scannen (waar vaak gegevens over de fotograaf op staan). Helaas is dat niet gebeurd met de foto's van de rubriek Sneuper zoekplaatjes.

Monsterrollen database Noordelijk Scheepvaartmuseum 1803-1937

De grote belangstelling voor maritieme geschiedenis zorgt ervoor dat er steeds meer bronmateriaal digitaal ontsloten wordt. In een eerder blogartikel noemde ik al eens zijdelings de Monsterrollen database van het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. Daar wil ik nu wat verder op ingaan.
Om te beginnen met wat er in de database zit: de bemanningsgegevens uit het archief van het gewest Fivelingo in de Franse tijd, de gemeentearchieven van Aa en Hunze, Delfzijl, De Marne, Hoogezand-Sappemeer en Wildervank, het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek en het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen over de periode 1803 – 1937. De huidige database bevat 44.012 records van 19.265 zeelieden en 9.774 vermeldingen van 2.802 schepen. Van 2002 tot 2006 werden de gegevens ingevoerd door dr. Jurjen Richard Leinenga uit Emmen.
In de database kan gezocht worden op Familienaam, Scheepsnaam en Woonplaats.
Er zitten weer heel wat Friezen in het bestand, getuige de vondsten die ik had na invoer van zoekopdrachten op woonplaats als Dokkum, Ezumazijl, Moddergat, Kollum, Anjum, Paesens, Oostmahorn, Ferwerd, Engwierum, Metslawier en Munnekezijl. Zo vind ik bij Anjum de broers Hette Annes Walda (32) en Rients Annes Walda (28) die op 30 maart 1867 aanmonsteren op de schoenerkof Anna Augusta als respectievelijk kok en matroos. Rients gaat vervolgens op 22 augustus 1870 aan boord van de bark Elisabeth en Hette op 2 juli 1878 wederom aan boord van de bark Anna Augusta, waarschijnlijk dezelfde als die in 1867. Benamingen van schepen worden namelijk nogal eens door elkaar gebruikt of door een verandering in het tuigage of de romp verandert ook de benaming. Niet altijd wordt de woonplaats van de opvarende vermeld dus een zoekopdracht op Familienaam is zeker aanvullend van belang.
In het record van de vondst worden de volgende gegevens weergegeven: Monsterrolnummer, Datum, Achternaam, Voornaam, Rang, Gage, Woonplaats, Leeftijd, Bewaarplaats en naam van het Schip.

Aanvullend kan het nog interessant zijn om te zoeken in de database van de Stichting Maritiem Historische Databank, Marhisdata, waarin met name informatie over schepen is opgeslagen. De Anna Augusta is hierin echter niet te vinden. In de bibliotheek van Maritiem Museum Rotterdam is daarnaast nog veel onderzoeksmateriaal beschikbaar, waaronder bijlbrieven die de tewaterlating van schepen registreren. De collecties zijn digitaal te doorzoeken via Maritiem Digitaal.

En last but not least de vermeldingen van schepen in het online archief van de Leeuwarder Courant vanaf 1752.

Sneuper blog tweede bij juryprijs Genealogisch Goed

Vandaag was de bekendmaking van de winnaars van de Verkiezing Genealogisch Goed. Deze verkiezing van de beste genealogische internetpublicatie is een initiatief van Bob Coret.

Er waren twee categorieën waarin prijzen gewonnen konden worden: de publieksprijs en de juryprijs. De publieksprijs is gebaseerd op het aantal online stemmen die op een site zijn uitgebracht en de juryprijs komt tot stand door een optelsom van de cijfers die een zeskoppige deskundige jury geeft.
Aangezien dit Sneuper blog ook genomineerd was was ik wel benieuwd natuurlijk naar de uitslag. In een veld van 77 deelnemers is het blog uiteindelijk in de categorie juryprijs als tweede geëindigd. Niet slecht dus!
Ben ik er tevreden mee? Een beetje gemengde gevoelens eigenlijk. Ja, want een deskundige jury vindt blijkbaar ons blog de moeite waard te vermelden en als voorbeeld voor anderen te dienen. De jury bestond overigens uit Isabelle Heyvaert (RA Tilburg), Albert Hoekstra (NGV), Yvette Hoitink (Nationaal Archief), Christian vd Ven (BHIC), Rob van Drie (CBG) en Cees Heystek (HCC). Nee, want net als Sven Kramer ga je natuurlijk voor goud en is zilver weinig meer dan een troostprijs.
Opvallend is dat de top 5 van de juryprijs niet voorkomt in de top 5 van de publieksprijs. Dit Sneuper blog behaalde bij de publieksprijs een gedeelde elfde plaats met 57 stemmen (de winnaar het Groene Graf behaalde er 208). Deze klassering valt me eerlijk gezegd echt tegen.
Wat zegt dat? Persoonlijk denk ik dat de publieksprijs in belangrijke mate bepaald wordt door een goed, enthousiast en betrokken netwerk van email-contacten. Ondanks het hoge aantal bezoekers per maand van het Sneuper blog is dat nog een beetje een zwak punt bij de (Noordoost) Friezen. Het vooroordeel van de wat stugge, introverte noorderling gaat ook online op denk ik. Niet voor niets wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van de reactiemogelijkheid bij de blogartikelen. Het is dan ook niet te verwachten dat de wel enthousiaste Friese stemmers vervolgens hun hele netwerk van emailadressen, Facebook en Twitter inzetten voor een hoge klassering.
Maar misschien is dit wel een mooie aansporing om in de toekomst wat actiever te worden!!! Bij deze dan ook: wilt u zelf eens een artikel op dit blog plaatsen, stuur het me dan toe. En een reactie geven kon altijd al (klik hiervoor op het woordje reacties onder deze blogtekst). En met Google Friend Connect kunt u dit blog nog makkelijker volgen (u heeft dan wel een Google, Twitter, Netlog, OpenID of Yahoo account nodig).

De juryprijs werd gewonnen door de website van de Stichting Familiearchief De Clercq. Een mooi voorbeeld van een familie-genealogie die meer laat zien dan alleen jaartallen en plaatsnamen.
Update: de Nieuwe Dockumer Courant van maandag 8 maart 2010 meldt in een bericht op de voorpagina ook de tweede plaats van dit blog.