De pannenkoek van Hendrik Jacobs Nagtegaal van Ameland

Via Twitter kreeg ik als suggestie voor een nieuw te volgen account Collectie Gelderland. Nu ben ik een groot liefhebber van online kunstcollecties dus ik werd al snel volger. En dan ga je natuurlijk ook even kijken op de bijbehorende site. Op Dokkum vind je een aardige tegel van recente datum, op Friesland vind je ook een en ander maar op Ameland vond ik echt wat leuks:
Pannenkoek, polychroom, faience, zeilschip en tekst en 1723
Ronde, gewelfde pannenkoek met verhoogde rand. Blauw met blauwe trek, rood en geel op wit fond. Decor: in het midden een groot zeilschip met vlaggen van Nederland en Ameland, op de achtersteven het opschrift: 'DE JONGE NAGTEGA ANNO...1715' in de verte zes zeilschepen. Boven het schip geschreven: 'schipper Hendrik Jacobs Nagtegaal: Van Amelant Anno 1723 D: 10 April'. Rand: symmetrische voluutranken met bloemen.

soort	bord (vaatwerk) (culinaire houders)
vervaardiger	Grieksche A, De
vervaardigingsplaats	Delft
datering	1723
materiaal	faience
afmetingen	hoogte 3,6 cm diameter 25,7 cm
nummer	0962-AB 8499
collectie	Keramiek (1600-1900) bruikleen Van Verschuer
museum	Historisch Museum Arnhem			(Dit blijkt inmiddels niet meer te kloppen!)

Nog leuker wordt het als je de informatie over de schipper en zijn schip aanvult met gegevens uit de Sonttoldatabase en de Historische Krantendatabase van de KB.
De Sonttoldatabase bevat diverse tochten van Hendrik Jacobs Nagtegaal (in diverse spellingsvarianten, zoek op Hen* Ja* Na*al) tussen 1713 en 1727. Op zijn eerste reis door de Sont neemt hij veelal specerijen en levensmiddelen mee, zoals tabak, rozijnen, suiker, peper, kaneel etc. Terug met name rogge en andere granen of hennep. Afwisselend wordt zijn thuishaven als Ameland en Amsterdam aangegeven, een veel voorkomend verschijnsel.

	Date	Shipmaster	Place	Departure - Destination
	18-5-1713	Hendrick Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Liebau
	23-6-1713	Henrich Jacobsen Nachtigal	Amsterd.	Liebau - Amsterd.
	14-8-1713	Henrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Kønigsberg
	11-9-1713	Hendrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Konigsb. - Amsterd.
	8-11-1713	Henrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Kønigsb.
	11-12-1714	Henrich Jacobsen Nagtigal	Amel.	Amsterdam - Kiøbenhaufn
	13-7-1716	Henrich Jacobsen Nagtigal	Amsterdam	Amsterdam - Riga
	1-5-1724	Hendrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Dantzig
	12-6-1724	Hendrik Jacobsen Nachtigal	Amsterd.	Dantzig - Amsterd.
	1-9-1724	Hendrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Dantzig
	27-10-1724	Hendrick Jacobsen Nachtigal	Amel.	Dantzig - Amsterd.
	7-5-1726	Hendrich Jacobsen Nachtigal	Amel.	Amsterd. - Dantzig
	14-5-1727	Hendrick Jacobsen Nachtigal	Amsterdam	Bourgeneuf - Kiøbenhavn

In de krantendatabase vinden we op 19 september 1724 in de Oprechte Haerlemsche Courant een vermelding dat Hendrik Jacobsz Nachtegael het Vlie is binnengelopen.

Mogelijk is over hetzelfde of een vergelijkbaar bord al eerder gepubliceerd bij de Ouwe Polle van Ameland, gezien de vermelding bij het Meertens Instituut:  Hendrik Jacobs Nagtegaal, Hollum geb. 1691, koopvaardijschipper op het schip De Naghtegael; zoon van Jacob Geerts Nagtegaal, die in 1708 op de Unie vaart en in 1710 op de Nagtegaal (Ameland) [J.H. Nagtegaal, 'Een wandbord van de Amelander schipper Hendrik Jacobs Nagtegaal', in: Informatieblad Stichting 'De Ouwe Pôlle', Ameland (1992?), nr 9, p 20; D.J. de Vries, 'Amelandse schippers in het midden en tweede helft van de 18e eeuw', in: Pôllepraat. Stichting 'De Ouwe Pôlle', Ameland (1998), nr 26, p 27].

Update: Pieter Jan en Tineke Borsch van Cultuurhistorisch Museum Sorgdrager op Ameland melden:  Pôllepraat nr. 22 van maart 1997: Het museum ‘Sorgdrager’ is verrijkt met een prachtig wandbord, dat wij in bruikleen hebben gekregen van de Rijksdienst voor de Beeldende kunsten. Dit wandbord waarop de afbeelding prijkt van een driemastzeilschip, waar op de voor- en achtersteven de Ame­landse vlag wappert. Een uniek stuk, dat werd ontdekt in het gemeentemuseum te Arnhem, dat het bord eveneens in bruikleen had van de voornoemde rijksdienst. Wij konden dit bord alleen in bruikleen krijgen als we het weer in goede staat zouden brengen. Het bord was namelijk gebroken geweest en behoefde herstel.

Aldus geschiedde met als resultaat, dat de breuklijn nauwelijks meer zichtbaar is.

Het randschrift op het wandbord luidt als volgt: Schipper Hendrik Jacobs Nagtegaal van Amelant Anno 1723 B: 10 april.

Hendrik Jacobs Nagtegaal (geboren 25 nov. 1691 te Hollum) was de oudste zoon uit het eerste huwelijk van Jacob Geerts Nagtegaal met Claeske Eelkes.

Als u meer wilt weten over de geschiedenis van dit schip en de belevenissen van de opvarenden, verwijzen wij u naar het Informa­tieblad voor de donateurs nr. 9 uit 1991 (de voorloper van de Pôllepraat).

Het unieke van dit bord is, dat dit een van de weinige afbeeldingen is, waarop de Amelandse vlag is te zien. Dat duidt duidelijk op de onafhankelijkheidspositie van Ameland!

Het wandbord is geplaatst in de vitrine over de scheepvaart met de bekende vlag in de schuur. Dus voor alle duidelijkheid: het bord is (al lang) niet meer in Arnhem, maar daar waar het thuishoort: op Ameland! Hieronder een kleurenfoto die ik maakte tijdens een bezoek aan het Sorgdragermuseum op 28 augustus 2012.