Nieuw boek Warner Banga over geschiedenis van molen Windlust te Burum

Deels overgenomen (met toestemming) van artikel Johanna Kommerie-Gercama in de Streekkrant Friesland

Het was niet de eerste keer dat Banga een boek samenstelde over molens. In 2010 publiceerde hij het boek “Jim mutte komme: ut waait!” over de bijna honderd molens die de gemeente Dongeradeel ooit rijk was. Aan dat boek werkte hij elf jaar. Voor het boek over molen Windlust had hij minder tijd nodig, ruim anderhalf jaar. 'Ik ben jarenlang bestuurslid geweest van de Stichting Monumentenbehoud Dongeradeel. Deze stichting heeft in Dongeradeel 26 kerktorens en 7 molens in haar beheer. Zo kwam ik aanraking met molens. Vanaf de eerste keer dat ik een molen instapte kreeg ik 'een klap van de molen'. Molens zijn levendige monumenten. Het kraakt, het piept, het ruikt, het draait, het leeft! Nadat ik het boek over de molens en molenaars in Dongeradeel klaar had, heb ik een jaar nagedacht over wat het volgende project ging worden. Ik heb toen het plan opgevat om een boek te maken over de molens op Ameland en was daar ook al mee begonnen. Maar toen brandde Windlust af. Dat zou de plannen flink gaan veranderen.' Banga had in een eerder stadium het molenarchief van Kollumer Willem Entrop overgenomen, waarin ook een hoop informatie over Windlust te vinden was. Met Franc Hylkema van de gemeente Kollumerland c.a. sprak ik over het idee om een klein boekje te maken voor wanneer Windlust heropend zou worden. Hij bracht me in contact met Jacqueline Brauwers van Stichting Erfgoed Kollumerland en Nieuwkruisland. Met haar besprak ik wat we zouden kunnen doen voor een boekje. Dat is uiteindelijk wat uit de hand gelopen. Inmiddels is het een hardcover boek van 200 pagina's geworden in fullcolour!' lacht Banga.

Voor het boek deed Banga samen met Piet de Haan van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland, die goed is in genealogie, uitvoerig onderzoek naar de geschiedenis van de molen in Burum en zijn molenaars. Verschillende woensdagmiddagen zat het duo in het archief in het gemeentehuis in Kollum. Verder interviewde Banga betrokken Burumers over de molen. 'Het allereerste interview deed ik met Gerrit Bremer, oud-molenaar van Windlust. Hij is inmiddels 84 jaar, maar kon me van alles vertellen over hoe de molen was toen deze nog zijn originele functie had. Willem Kloppenburg, een rasechte Burumer, lijfde mij vervolgens in in de geschiedenis van zijn dorp. Hij nam mij mee naar mensen die in plakboeken uniek beeldmateriaal hadden. Veel Burumers gaven mij hun foto's zo in bruikleen mee om in te scannen, waardoor het boek een hoop uniek beeldmateriaal heeft.'

Ook met de vier huidige molenaars van Windlust, Meindert Broersma, Pieter Anko de Vries, Marco Hiemstra en Tjerk van der Veen, hield Banga interviews. 'Dat waren soms hele emotionele gesprekken. Alle vier zijn ze enorm blij met dat de molen in ere hersteld wordt, maar de molen zoals die was, krijgen ze nooit meer terug. In de oude molen waren bijvoorbeeld een hoop inscripties, wat echt een traditie is onder molenaars. Deze komen nooit terug. ‘Eén van de molenaars huilde tijdens ons gesprek, omdat dit stuk geschiedenis nooit weer terug kan komen. Dat was een waardevolle kijk in het privéleven van de molenaar en dat maakte het ook een bijzonder gesprek.' Naast emotionele verhalen kreeg Banga uit Burum ook een hoop andere bijzondere verhalen. 'De brand in 2012 was natuurlijk een regelrechte ramp, maar veel Burumers vertelden dat het een wonder was dat er niet al eerder brand was geweest in de molen. Veel mensen zeiden dat ze vroeger wel stiekem hadden gerookt op zolder. Het was eigenlijk dom geluk dat er nooit eerder iets gebeurd was.'

Tijdens het onderzoek van Banga naar de molen kwam hij achter veel leuke wetenswaardigheden. Zo ontdekte hij waar nou eigenlijk de naam 'Windlust' vandaan kwam. Deze naam bleek al veel eerder te zijn gebruikt dan tot voor kort werd aangenomen. Ook Reinder Dirks Hamming, een molenaar die een belangrijke rol had gespeeld in de kerkelijke Afscheiding in de 19e eeuw, is een naam die Banga niet snel zal vergeten. 'Ik heb heel lang gezocht naar wat er verder met hem was gebeurd. Op een gegeven moment was er niets meer over hem te vinden. Uiteindelijk kwam ik erachter dat hij naar Dokkum is verhuisd en daar ook is overleden. Hij blijkt tegenover mijn huis op de dwinger te zijn begraven!'

Wat Banga het meest bij zal blijven van de periode van herstel van Windlust is hoeveel waarde de Burumers hechten aan hun molen. 'Daar heb ik me echt over verbaasd. Men heeft zich zo massaal ingezet voor deze molen. Iedereen heeft zijn eigen herinneringen, maar er is niemand die vroeger niet in die molen heeft gespeeld. Het hele dorp wist bijvoorbeeld waar de sleutel lag. Iedereen voelt zich verbonden met de molen. Ik ben er dan ook van overtuigd dat iedere huishouding straks een boek in huis zal hebben.'

Het boek De geschiedenis van koren- en pelmolen Windlust, Burum is verdeeld in drie delen; deel één gaat over de standerdkorenmolen die in 1785 door brand verwoest werd, deel twee over de molen die in Burum stond van 1786 tot 2012 en het derde deel over de herstelwerkzaamheden. In het boek is ook een namenindex opgenomen met bijna vijfhonderd namen van mensen die met de koren- en pelmolen Windlust in Burum te maken hebben gehad en die Banga tijdens zijn historisch onderzoek tegenkwam.