Werkgroep Maritieme Historie Fryske Akademy in Workum

In het gemeentehuis van Nijefurd heette burgemeester Boekhoven op vrijdag 25 september de Werkgroep Maritieme Historie van de Fryske Akademy welkom. Voorzitter Jan de Vries gaf na een korte inleiding het woord aan Frits Janssen van de Stichting Foar de Neiteam (Voor het nageslacht). Deze stichting heeft als doel het vastleggen en verbreiden van kennis over de historie van het Skutsjesilen.

Een belangrijke communicatiemiddel hierbij is de website www.skutsjehistorie.nl , die inmiddels door Tresoar wordt onderhouden. Janssen liet aan de hand van een aantal voorbeelden, waaronder die van het schip waarop hijzelf meevaart, de Jonge Rein, zien wat er zoal over de historie van een skutsje boven water te halen is.

Van een van de andere leden van de werkgroep, de voormalig bibliothecaris van het Maritiem Museum in Rotterdam, kreeg hij de tip de oude indexen op de Schuttevaer te raadplegen. Hierin staan berichten van tewaterlating, vaak met belangrijke namen van betrokkenen. Deze staan overigens niet online, in tegenstelling tot recente jaargangen. Ook bijlbrieven kunnen de nodige interessante informatie opleveren. Al met al een mooi initiatief. Voor mensen die zelf een skutsje hebben of er een weten te liggen: informeer de stichting!

Na de presentatie werd bij de rondvraag gewezen op een online database van de Stichting Maritiem Historische Databank, www.Marhisdata.nl. De stichting is bezig met de opbouw van een bestand met alle zeeschepen die sinds 1813 onder Nederlandse vlag gevaren hebben, inclusief de schepen met thuishaven in de (voormalige) overzeese gebiedsdelen. Gezocht kan worden op scheepsnaam, naam gezagvoerder (zeilvaart), IMO-nummer en Roepletters.

Vervolgens was het tijd voor een vaartochtje, onder leiding van Gerben Groenhof. We monsterden aan op de TX11 (zie filmpje), een replica van een blazer uit 1894. Het schip is na ernstige verwaarlozing (het was zelfs gezonken) weer opgeknapt en vaart vanuit Workum. Groenhof vertelde over de historie van Workum als zeestad en de activiteiten die ondernomen worden om de historie levendig te houden. De tocht eindigde bij de sluis, waar we aan wal gingen en via de teerhuisjes en het Joodse kerkhof naar een loods van scheepswerf De Hoop liepen, waar een oud Engels scheepje werd gerestaureerd.

De dag werd afgesloten met een bezoek aan de Waag in Workum, waar op zolder een prachtige vertelling over de avonturen van kapitein Hoyte Fookles wordt geillustreerd met beeld en geluid. Van Hoyte zijn vele brieven bewaard gebleven waarover in het Jaarboek 2006 van het Fries Scheepvaartmuseum is gepubliceerd.

Vermeldenswaard is nog dat vanuit Workum van 16 t/m 24 oktober a.s. de traditionele Strontrace/ Beurtveer/ Visserijdagen gehouden worden. Tjalk Pallieter doet aan de Beurtveer mee, nadat ik afgelopen zondag meevoer tijdens de Tjalkenrace 2009.

Zoon Enno Doedes Star in de problemen

Schout-bij-nacht bij de Admiraliteit van Friesland in 1666, Enno Doedes Star (Osterhusen 1631-Wirdum 1707) speelde een belangrijke rol in een aantal bekende zeeslagen. In de Tweede Engels-Nederlandse oorlog (Anglo-Dutch War) vocht hij als kapitein van het VOC-schip de Gouden Leeuw (60 kanonnen) en in 1667 nam hij deel aan de beroemde Tocht naar Chatham, onder leiding van Michiel de Ruyter, waarbij het vlaggeschip van de Engelse vloot, de HMS Royal Charles, werd gestolen en de overige vloot vrijwel vernietigd. Het hakkebord is nog dagelijks te zien in het Rijksmuseum.

Tijdens deze drukke werkzaamheden had een van zijn zoons, vermoedelijk de oudste: Doede, zich in de nesten gewerkt in Zuid-Europa. Hij was door zijn vader op jonge leeftijd (13 a 14 jaar) naar vrienden in Cadiz gestuurd om er levenservaring en talenkennis op te doen. In die tijd gebeurde het wel vaker dat jongens van die leeftijd al naar zee gingen of bij de VOC aanmonsterden, zoals Michiel de Ruyter zelf en de Deen Jens True, die als Jan de With met de Dokkumse Wikjen Minnema trouwde en commandeur van de VOC-retourvloot uit Batavia werd.

De Universiteit van Leiden publiceert in september 2009 als Brief van de Maand, de teruggevonden brief van de zoon aan vader Enno Doedes Star. Deze is waarschijnlijk in 1666 geschreven, en daarin betuigt de zoon zijn spijt dat hij is weggelopen uit Cadiz, in de gevangenis heeft gezeten en op een kaperschip voor de kust van Portugal is aangemonsterd. Hij wil graag weer terug naar huis, maar deze brief is nooit aangekomen. O.a. door het project Brieven als Buit komen deze juweeltjes weer boven water. Het geeft wel weer een prachtig inkijkje in de leefwereld van de mensen halverwege de 17e eeuw! Kijk ook maar eens in het online Archief van het project.

Update 20 april 2012: De brief is gebruikt in het KRO-programma Brieven boven Water. Hierin werd verteld dat Doede Star na 24 jaar terugkeerde als schipper bij de VOC en dat zijn dochter trouwde met een Hinsbeeck. Het schilderij van Enno Doedes Star hangt in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. Zie voor meer details over de uitzending de website van Brieven boven Water.

Aankondiging boek Munnekezijl

In Sneuper 93 wordt een boek aangekondigd over Munnekezijl. Dorpskenster Mattie de Vries werkt met hulp van Reinder Postma en diens vrouw aan de afronding van deze dorpskroniek.

Titel: “Muntjeziel – beeld van een Dorp”

Verschijnt ca. half november 2009,
232 pagina’s, foto’s en verhalen van een dorp met een rijke geschiedenis

Prijs per boek: € 24,95
Verzenden binnen Nederland: € 4,00

Nu te bestellen bij:

M. de Vries-Adema
Asterstraat 10
9853 RA Munnekezijl
0594-688222

Het boek wordt 232 pagina's, met kleuren omslag. Verder zitten er een paar honderd foto’s in, veel kleine maar ook langere verhalen. Er worden schoolfoto’s afgebeeld en verhaald over o.a. Egbert Reitsma die bij het kunstenaarscollectief De Ploeg hoorde en de gereformeerde kerk ontwierp. En over ir. Zondag, gemeente architect, die de Ned. Herv. Kerk in Neo–renaissance stijl ontwierp, of over het sluiswachterhuis waar in 1849 een drieling werd geboren terwijl de vader een aantal weken daarvoor was overleden, over Griet Koenes en nog veel meer.

Vragen en opmerkingen over het boek kunt u via de mail kwijt aan Reinder Postma.

Hieronder alvast de beoogde Inhoudsopgave:

Voorwoord: B. Bilker
Inleiding
1 Waterwereld
1.1 Haven te Munnekezijl
1.2 De Lauwers als grens
1.3 Besluit tot bouw van de brug
1.4 De sluis
1.5 De Wal
1.6 Storm
2 Historische gebouwen
2.1 Waterput
2.2 De Nederlands Hervormde kerk
2.3 Het Oostersch Huis
2.4 De houtzaagmolen
2.5 Café “De Beurs”
2.6 De molen
2.7 Café “De Sluis”
2.8 De Gereformeerde kerk
2.9 Sluiswachterhuis
3 Straten
3.1 Kerkstraat
3.2 De Kolk
3.3 Krabburen
3.4 Methardusstraat
3.5 Griet Koeneshof
3.6 Boerderij Overklift
3.7 Nittersweg en de Oude Dijk
3.8 Olde Borchweg
3.9 Poorthoek
3.10 Zwarte weg
4 Beroepen
4.1 Scheepvaart
4.2 Erwtenpeulen teppen
4.3 Beurtschipper Zuidema
4.4 Van schippers en boderijders
4.5 Bakkers
4.6 Timmerlieden en smeden
4.7 Transportbedrijf Renkema
4.8 Kruidenier Van der Veen
4.9 Garage Dam
4.10 Autobedrijf Dijkstra
4.11 Veekoopman Jan Stuursma
4.12 Nertsenfokkerij
4.13 Hendrik Zuidersma
5 Onderwijs
5.1 Geschiedenis van het oudste onderwijs
5.2 De Gereformeerde school
5.3 De Hervormde school
5.4 De Diemerschool
5.5 “t Oegh
5.6 Boomplantdag
6 Markante personen
6.1 Wilsterflappen
6.2 Johannes Meinema
6.3 Een meisje zonder naam
6.4 Dokter Ten Have
6.5 Mevrouw Bremer
6.6 Slikwerkers
6.7 Postbode De Vries
7 Tweede Wereldoorlog
7.1 Gevaarlijk explosief aangespoeld
7.2 Luchtbeschermingsplan
7.3 Britse piloot in Munnekezijl
7.4 Ontplofte bom
7.5 Het hok
8 Clubs en verenigingen
8.1 Tida Kira
8.2 Zangvereniging “Looft den Heer”
8.3 De Damclub
8.4 Krinkjespijers
8.5 Vereniging dorpsbelangen
8.6 De Spekclub
8.7 Verenigingen van de kerken
8.8 De Reciteerclub
8.9 Feestweek
8.10 Reisvereniging
8.11 Soos
8.12 De schuttersvereniging
8.13 Sportverenigingen

Sneuper september luidt najaar in

Afgelopen weekend viel de nieuwe Sneuper weer op de mat. Inmiddels gegroeid tot 68 pagina's per nummer! Dit najaarsnummer staat weer bol van de interessante genealogische en historische artikelen met de wortels in Noordoost Friesland. Online vindt u het filmpje over de steenfabriek in Oostrum bij Dokkum uit 1927 van de familie Helder uit het artikel van L. Meerema.

De inhoudsopgave van Sneuper 93, september 2009:
Genealogie
141, Kwartierstaat Ingrid de Vries, A. Glas
149, Groeten uit Amerika (deel 7: Sjoerd A. Sipma ), K. Postma
Streekgeschiedenis
157, Migratie in Friesland, L. Meerema
160, Een Hongaarse jongen in Friesland, D. Deuzeman
162, Grafsteen zoekt nakomelingen, P. de Haan
167, Uilke Reitses Dijkstra, liefdepreker, D. Halbesma
179, Bijten in een ijsje en bijten in het ijs, H. vd Kooi
188, Jaap Metz, een winterse oversteek, A. Staal
191, It Tichelwurk te Oostrum, L. Meerema
194, Tussen kerk en merk (Johannes Hilarides), P.van Tuinen
199, Een naam is een naam (9), E. Smits
201, De Armvoogdij (naar Ids Jousma), E. Smits
Varia
148, Oproep: Leden en hun onderwerpen, Redactie
156, Vrije Kolonistendag: 1 november, W. Schackmann
159, Kopijvraag, Redactie
161, Aanbod en Vraag, Diverse
164, Introductie Ledendag te Burdaard (zaterdag 17 oktober, cafe het Hoekje), H. Talsma
166, Plaatsengids.nl: alle Nederlandse plaatsen , F. vd Hoven
178, Ingeboekt, Diverse

U ontvangt zelf de Sneuper al voor slechts 15 euro per jaar ( 4 dikke nummers en regelmatig een extra) en als welkomstgeschenk een DVD met de eerste 75 Sneupers digitaal kado (waarde 15 euro). Lid worden kan gemakkelijk online. Oh ja, en kopij is altijd welkom via ons email-adres.

Kaart Leiden 1649 door Johan Blaeu nu ook digitaal

In navolging van de gedigitaliseerde 17e eeuwse kaart van Haubois van de stad Groningen heeft nu ook Leiden een vergelijkbare kaart gedigitaliseerd en driedimensionaal gemaakt.

De kaart uit 1649 van Johan Blaeu werd tijdens Open Monumentendag gepresenteerd in de Leidse Schouwburg onder de naam Blaeu Digitaal.

Opdrachtgever is de Unit Monumenten & Archeologie van de gemeente Leiden. Het bijzondere van deze driedimensionale 17e eeuwse kaarten is dat de kijker zo als het ware door het Leiden van de 17de eeuw loopt. De film is als DVD onderdeel van het boek Ongekend Leiden, onder redactie van Y. M.J. Lammers-Keijsers.
De 3d animatie op basis van luchtfoto's van het huidige Leiden is trouwens ook erg aardig. De University of Washington kan nu zelfs op basis van foto's van de bekende fotosite Flickr.com reconstructies maken van complete steden, zoals Rome en Dubrovnik.

Nu Dokkum nog, waarvan Blaeu een zelfde type kaart maakte als Leiden !

Elsevier Speciale Editie Japan met Titia Bergsma

In de recente Speciale Editie van weekblad Elsevier over Japan wordt weer de aandacht gevestigd op Titia Bergsma. Zij was getrouwd met de handelaar Jan Cock Blomhoff die opzichter van de pakhuizen op Deshima was. De op 13 februari 1786 in Leeuwarden geboren dochter van de Dokkumer Ennius Bergsma werd in 1817 een van de eerste westerse vrouwen in Japan.

Ondanks een verbod van de Shogun was ze met haar veertien maanden oude zoon Johannes en een aantal bedienden op Deshima gaan wonen. Toen de Shogun alsnog beval het eiland te verlaten vertrok ze, maar inmiddels had ze al een zodanige indruk gemaakt dat ze door een schilder geportretteerd was. Haar afbeelding werd daarna vele malen gekopieerd als een archetype van de westerse vrouw. Tot op de dag van vandaag komt het portret van Titia Bergsma op o.a. Japans porselein voor. De familie Bergsma komt oorspronkelijk uit Oostdongeradeel. Het familiewapen bevat 3 varkentjes, ofwel bargen. Hun boerderij droeg de naam Bar(g)wegen. Vandaar Bargsma/Bergsma.

Impressies Open Monumentendag Dokkum

Onze P.R.-man Henk Aartsma maakte foto's tijdens de Open Monumentendagen van afgelopen weekend in Dokkum. De Historische Vereniging Noordoost Friesland gaf acte de presence in het oude Postkantoor aan de Breedstraat, samen met diverse andere culturele instellingen. Ook zijn de foto's door Everdina Boersma achter elkaar gezet als filmpje.

Vervolg Genetische Genealogie in Nederland

Leo Barjesteh van Waalwijk van Doorn meldt per email dat potentiële deelnemers zich nog tot half oktober kunnen aanmelden. In de eerste ronde deden al diverse Friese families aan dit project mee.
Deelnemers en geinteresseerden in het Project Genetische Genealogie in Nederland

Het tweede jaar van het Project Genetische Genealogie in Nederland ligt goed op stoom. Inmiddels zijn weer meer dan 100 resultaten bekend en een volgende groep van circa 90 uitslagen wordt in de laatste week van september verwacht. Die uitslagen zullen in de eerste weken van oktober aan de deelnemers worden gecommuniceerd.

Voor diegenen die nog plannen hebben om dit jaar mee te doen, of familie of vrienden mee te laten doen is aanmelding nog mogelijk tot half oktober. De uitslagen zullen dan voor het einde van het jaar bekend zijn. Op tijd om in het tweede deel van Zonen van Adam in Nederland te worden opgenomen.

Voor de deelnemers uit het eerste jaar is er de mogelijkheid om correcties of aanvullingen op de gepubliceerde stamreeksen in deel 2 op te nemen. In dat geval verzoeken wij ons dienaangaande voor 1 november een email te sturen.
In het tweede deel zullen de clusteranalyses uit deel 1 worden uitgebreid met de profielen van de deelnemers uit het tweede jaar en een beperkt aantal 'gastdeelnemers'.

Op de site van de NGV is inmiddels de mogelijkheid om het DNA-profiel toe te voegen aan het ledenprofiel in een testfase. Ook deelnemers aan het project die niet lid van de NGV zijn kunnen middels een gastprofiel meedoen. Er wordt ook gewerkt aan de mogelijkheid om de statusinformatie van samples op die site op te nemen.

Tevens willen wij de deelnemers aan het project, zowel van het eerste jaar als van het tweede jaar, oproepen per deelnemer maximaal twee vragen (algemeen of specifiek) te stellen, die zijn opgekomen naar aanleiding van het project. De werkgroep en het lab in Leiden zullen deze vragen zo mogelijk beantwoorden. Zowel vragen als antwoorden zullen op de site worden gepubliceerd, zodat een ieder daar baat bij heeft.

Met vriendelijke groet,

Leo Barjesteh van Waalwijk van Doorn
Werkgroep Genetische Genealogie in Nederland

Gevierde Friezen in Amerika uitgereikt

Dinsdagmiddag 1 september was ik bij de uitreiking van het boek Gevierde Friezen in Amerika, in het kader van de viering van 400 jaar betrekkingen New York/New Amsterdam- Fryslan.

Al eerder op de dag was hetzelfde boek in Leeuwarden gepresenteerd.

In een zaaltje van het Americain Hotel in Amsterdam heette rond 16.15 uur de Commissaris van de Koningin in Fryslan, John Jorritsma, de genodigden welkom. Het was de inleiding voor een powerpoint-presentatie waarin een stoet van bekende en onbekende 'Friezen' op de foto voorbij kwam, met een korte toelichting. O.a. Jane Fonda werd geportretteerd, een wel heel ruime Friezen-interpretatie van een dame wier voorvader rond 1650 al richting Nieuw Amsterdam ging. Professor Yme Kuiper merkte later terecht op dat Audrey Hepburn, een geboren Van Heemstra, een logischer keuze zou zijn geweest.

De volgende spreker was staatssecretaris Frans Timmermans, een gekende geschiedenis-liefhebber, en hoewel Limburger, verrassend goed op de hoogte van de Friese link met de Verenigde Staten. Hij is een soepele verteller en haalde zelfs de vermeende afstamming (een leuk onzinverhaal) aan van president Obama als afstammeling van de Friese Obbema's (uit Ee).

Voor de society-watchers was het interessant om een van de eerste openbare optredens van de nieuwe Amerikaanse ambassadeur/ ambassadrice in Nederland, Fay Hartog Levin, als volgende spreker te horen. Ze bleef bewust oppervlakkig omdat ze natuurlijk nog niet zo ingeburgerd is, maar gaf wel aan dat ze Nederlandse (Nijmeegse) roots heeft. Deze al wat oudere dame maakte een rustige en nette indruk en niet die van een carrierejager, zoals veel van haar voorgangers.
Een korte maar indrukwekkende onderbreking werd verzorgd door de Amerikaanse zangeres Roberta Alexander, een met de Fries Siebe Riedstra getrouwde inwoonster van Amsterdam, die een werk van de Amerikaanse/Friese componist Richard Hageman ten gehore bracht.

Yme Kuiper hield een vlammende rede, in mooi Oxford-Engels, over de erkenning van de VS door de Friese staten en de rol van John Adams in de betrekkingen. Adams zag Friesland als zijn grote voorbeeld, vanwege de vrijheidsdrang en de van oudsher ontbrekende feodale structuur.

Vervolgens werd door Annemieke Galema een interview gehouden met geschiedenis-professor Kennedy, een Amerikaan met Nederlandse moeder uit Iowa en wederom Yme Kuiper. Er werd gewezen op de rol van de etnische maar vooral ook religieuze banden van de naar de Verenigde Staten emigrerende Friezen. Een belangrijke economische reden om lid van een kerkgenootschap was dat je hiermee je kredietwaardigheid bevestigde (niet zo gek in het land van de kredietverslaafden). In ons verenigingsblad De Sneuper wordt de rol van kerkgenootschappen ook prachtig geillustreerd via de artikelenreeks Groeten uit Amerika van Kor Postma.

Als afsluiter vatte de Commissaris van de Koningin de zaken nog eenmaal samen en keek vooruit naar de komende week waarin op Governors Island in New York een Friesland-dag wordt gehouden waar de Engelstalige versie wordt uitgereikt aan o.a. fotomodel Doutzen Kroes, inmiddels ook een Gevierde Fries in Amerika.

Zangeres Roberta Alexander liet ons als laatste nog van een prachtig lied genieten. Kortom, het was een boeiende namiddag in Amsterdam met een leuk staaltje Fries chauvinisme. Overigens iets waar de Zeeuwen niet zo blij mee zijn ;-)

Ut de Smidte juli/augustus online bij Fryske Akademy

Af en toe kijk ik eens op de site van de Fryske Akademy en zowaar zag ik vandaag een recent nummer van het merendeels Friestalige Akademy-blad Ut de Smidte online staan.

In dit nummer 2 van de 43e jaargang wordt verslag gedaan van weer een aantal nijsgjirriche zaken.

Op de voorpagina de uitreiking van de scriptie-prijs van de Fryske Akademy aan Arjen Dijkstra uit Glimmen. De titel van zijn scriptie was 'Het vinden van Oost en West in het Friesland van de zeventiende eeuw. De polemiek tussen Lieuwe Willemsz Graaf (1652-1704) en Bernhardus Fullenius Jr. (1640-1707).' Hierin wordt de rol van de sociale en politieke achtergronden van de Harlinger schipper en Franeker hoogleraar belicht.

Verder een boekbespreking van De Mieden: Een landschap in de Noordelijke Friese Wouden, auteurs dr. Otto Brinkkemper en prof. dr. Theo Spek (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed), drs. Marion Brongers (Bureau Altenburg & Wymenga), drs. Sake Jager (RAAP, earder RACM), ir. Yolt IJzerman (Staatsbosbeheer) en dr. Jacob van der Vaart (Fryske Akademy).

Van de nieuwe traditie, de Gemma Frisius lezing, wordt verslag gedaan, begeleid met foto's.

Ook het op dit blog reeds meerdere malen genoemde boek De stinzen in het middeleeuwse Friesland en hun bewoners, van Paul Noomen, wordt besproken.

De Fryske Akademy heeft verder een lezersonderzoek gedaan, waaruit blijkt dat het blad wordt gewaardeerd maar dat er nog wel de nodige wensen zijn, o.a. over onderwerpen als regionale geschiedenis, beta-wetenschappen en de samenwerking met andere instituten.

Lees u het allemaal zelf maar uitgebreid in de online versie van Ut de Smidte.