Tot lossing van een predikant en sijn broeder bij de Tartaren gevangen

Bij het doorbladeren van het Diaconieboek van Birdaard en Janum (1645-1796) kom je af en toe weer interessante teksten tegen. Zoals deze: tot lossing van een predikant en sijn broeder bij de Tartaren gevangen, den 12 7br 1703.

Op de betreffende pagina in het diaconieboek worden de inkomsten en uitgaven van diaken Andries Tierx weergegeven.

Het kwam regelmatig voor dat familieleden van mensen die op zee gevangen waren genomen (vaak door Barbarijse zeerovers) bij de diakenen van diverse dorpen langs gingen voor een collecte. Het geld was bedoeld om het losgeld van de gegijzelden te betalen. Dit hoefde dus niet persé voor mensen uit hetzelfde dorp te zijn. Er zijn voorbeelden bekend van gevangen genomen zeelieden uit Noord Holland waarvoor in Friesland gecollecteerd werd.

Maar hoe en waar iemand door Tartaren gevangen kon worden genomen is me niet geheel duidelijk. Vermoedelijk is dit toch een variant op Turken, een benaming waarmee ook vaak Barbarijse zeerovers werden bedoeld. En tenslotte klinkt Tartaren en Barbaren ook vrijwel hetzelfde als je het snel uitspreekt.

Opvallend zijn ook de regelmatig terugkerende 'liefde gaaven voor de Gulijckse en Palsische kerken' in een hertogdom in het huidige Duitsland.

Online Tresoar DTB database met info diaconieboek Holwerd

Sinds enige tijd wordt de online database van Tresoar met gegevens van voor 1811 aangevuld met informatie uit diaconieboeken. Zo is voor Holwerd (Westdongeradeel) interessante informatie beschikbaar gekomen over de periode 1748-1789 uit een bron die op het streekarchief in Dokkum bewaard wordt. De posten geven een aardig kijkje in de begrafenisrituelen in de 18e eeuw. In het geval van vrouwen wordt overigens vaak de eigen naam niet genoemd maar die van de man.
Enkele voorbeelden:
Westdongeradeel overlijden/begraven 1750
Overleden: de weduwe van Claas Stomp
Datum : 30 maart 1750
Tekst : "in het boelgoed van Claas Stomps wed(uwe) 4 duitse mutsen gekocht voor Jan Geres wed(uwe)"
Betaald 0-4-0 wegens diversen

En nog een tweede tekst met het vreemde woord ‘verrotting’ : "ontfangen van Wijbren Ulbes voor de verrotting van Claas Stomps wed(uwe)"
Ontvangen 0-12-0 wegens grafkosten.

Westdongeradeel overlijden/begraven 1752
Overleden: Claas Pijters
Datum : 15 juni 1752
Tekst : "ontf(angen) wegens armvoogden van Wouterswoude de verrotting van het lijk van Claas Pijters"
Ontvangen 0-14-0 wegens grafkosten.

Een hele reeks over Tjitske Tjisses, en daardoor ook wat verwarrende data:
Westdongeradeel overlijden/begraven 1761
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 11 januari 1761
Tekst : "betaald aan Harmen Tjerx voor een ½ kanne brandewijn en ½ pond suijker in ‘t bekleden & kist besteden van Tjitske Tjisses per q(uitan)tie met no. 15"
Betaald 2-5-0 wegens begrafeniskosten.

Westdongeradeel overlijden/begraven 1760
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 26 december 1760
Tekst : "betaald aan Jitze Posthumus voor ¼ ton bier op de begrafenis van Tjitske Tjisses per q(uitan)tie met no 14"
Betaald 2-5-0 wegens begrafeniskosten

Tekst : "betaald aan Antje Aedes voor een laken tot een bierkleed voor Tjitske Tjisses"
Betaald 0-18-0 wegens begrafeniskosten

Westdongeradeel overlijden/begraven 1760
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 25 december 1760
Tekst : "betaald aan Pijter Douwes doodgraver voor het maken van Tjitske Tjisses graf"
Betaald 0-14-0 wegens begrafeniskosten

Westdongeradeel overlijden/begraven 1760
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 21 december 1760
Tekst : "betaald aan Hoeke Aebes voor 't lijklaken ov(er) de kiste van Tjitske Tjisses"
Betaald 0-4-0 wegens begrafeniskosten

Westdongeradeel overlijden/begraven 1760
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 21 december 1760
Tekst : "stelt de rend(a)nt voor ontvangh zijnde de suivere opbring der nagelatene goederen van Tjitske Tjisses"
Ontvangen 10-18-4 wegens verkoop bezittingen, boelgoed

Westdongeradeel overlijden/begraven 1761
Overleden: Tjitske Tjisses
Datum : 1 februari 1761
Tekst : "betaald aan Aukje Pijters & Martsen Sijmons voor 't bedienen van Tjitske Tjisses in haar siekte"
Betaald 0-8-0 wegens begrafeniskosten

Bron: Uitgaven 1748-1789
Herv. Gem. Holwerd
Inventarisnr. 1032
Raadpleegbaar Historisch Centrum Noordoost Friesland

Sneuper Piet de Haan heeft de diaconieboeken ooit gefotografeerd en getranscribeerd en daarover in De Sneuper gepubliceerd (De Nieuwe Beijer). Zie bijvoorbeeld de gegevens op de site van de familie Bilker.

Naast de diaconieboeken van Holwerd zijn voor onze regio ook gegevens in de Tresoar database opgenomen van Ferwerd Armvoogdijrekeningboek 1672-1696, Kollum/Augsbuurt Ontvangsten diaconie 1732-1828 en Kollum/Augsbuurt Uitgaven diaconie 1733-1824. En in de Digitale Collectie van Tresoar zit ook nog het Diaconieboek Birdaard 1645-1796 !

Wüst walst woest naar winst

U zult misschien denken: wat heeft een Olympische schaatsmedaille nou met genealogie en Dokkum te maken? Ach ja, eigenlijk niet zo heel veel, maar na de krantenkop 'Tranen met Tuitert' had ik er ook even zin in :-)
De kenners weten daarnaast ook dat de in het Brabantse Goirle geboren Ireen Wüst uit de Dokkumer koopmansfamilie Wüst stamt. En zoals de achternaam al doet vermoeden kwam de stamvader van de al generaties in Noordoost Friesland wonende familie uit Duitsland. De in 1764 geboren soldaat en later koopman Christiaan Wüst kwam als eerste naar de garnizoensstad Dokkum, alwaar hij in 1826 overleed. In april 2008 was er een kleine presentatie op de grote televisieschermen in het Historisch Informatiecentrum Noordoost Friesland over de Roomskatholieke familie Wüst. In het Genealogysk Jierboek 2007 was door Reid van der Leij al haar kwartierstaat gepubliceerd. Diverse leden van onze vereniging stammen ook uit deze familie Wüst en doen uiteraard genealogisch onderzoek. Dus toch nog een beetje genealogie in Dokkum!

Maak kennis met de Sneuper

Vele lezers van dit blog kennen ons verenigingsblad De Sneuper. Als lid ontvangen ze elk kwartaal dit 68 pagina's dikke orgaan, en vaak een jaarlijks extra nummer. Ook vele bibliotheken en instellingen als NGV, CBG, Meertens Instituut, Tresoar en KB hebben een abonnement.
Mocht u desondanks het blad nog nooit hebben ingezien en toch nieuwsgierig zijn naar de inhoud dan hebben we nu een oplossing voor u. Als voorbeeldnummer is Sneuper 91 van maart 2009 op ons Slideshare-platform beschikbaar (alleen de fullcolour cover is weggelaten). Hiermee krijgt u een indruk van de combinatie van genealogie en streekgeschiedenis die het tot een aantrekkelijk leesbaar geheel maken.
Als u ook lid en abonnee wilt worden evenals de huidige ruim 400 leden dan kunt u zich makkelijk online aanmelden via dit Aanmeldingsformulier lidmaatschap Sneuper. Oh ja, en dan krijgt u voor de 15 euro contributie ook nog een dubbel-cd met de eerste 75 nummers van De Sneuper digitaal (zolang de voorraad strekt).

Sneuper 91, maart 2009, voorbeeldnummer

View more documents from Sneuper Dokkum.

Biografisch Portaal van Nederland met veel Dokkumers

Het Biografisch Portaal van Nederland is een nieuwe digitale toegang tot verspreid gepubliceerde informatie over bekende en minder bekende personen uit de Nederlandse geschiedenis, van de vroegste tijden tot heden. Bestaande gedrukte en digitale collecties worden hiermee samengebracht. Het project is een samenwerkingsverband van 10 instellingen (en databases als de Biografische Woordenboeken van Van der Aa en Wijnman):

• Het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING)
• Het Biografie Instituut
• Het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG)
• De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL)
• Data Archiving and Networked Services (DANS)
• Het Huygens Instituut
• Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG)
• Het Onderzoekscentrum voor Geschiedenis en Cultuur (OGC),
• Het Parlementair Documentatie Centrum (PDC)
• Het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD)

Aan de database is een uitgebreide zoekfunctie gekoppeld, onderaan deze pagina.

Als je dan in het veld 'vrij zoeken in tekst' het woord Dokkum invoert, krijg je een grote hoeveelheid namen in alfabetische volgorde, van Dokkumers door de eeuwen heen of personen die een relatie met Dokkum hadden: 405 maar liefst. Vervolgens kan er voor detailinformatie doorgeklikt worden. Voorwaar een mooie bron!

Sluiproutes Tresoar databases

Via ons lid Hilda Bouta ontving ik een handig lijstje met deeplinks, aangeleverd door webmaster Andrys Stienstra van Tresoar.

Navigeren op de Tresoar-site is niet altijd even gemakkelijk. De belangrijkste oorzaak daarvan is het grote aanbod van bronnen. Om het u gemakkelijk te maken zijn er een aantal "sluiproutes" gemaakt.

Om snel te zoeken kunt u gebruik maken van http://zoek.tresoar.nl/.

Om snel naar de bibliotheekcatalogus te gaan kunt u via http://katalogus.tresoar.nl/.

1. Notarieel Archief: http://www.tresoar.nl/notaris.htm

2. Zoeken voor 1811: http://www.tresoar.nl/voor1811.htm

3. Zoeken na 1811: http://www.tresoar.nl/na1811.htm

4. Zoeken in IJlst: http://www.tresoar.nl/IJlst.htm

5. Joodse database: http://www.tresoar.nl/joods.htm

6. Genealogie bronnen: http://www.tresoar.nl/genea.htm

7. DTBL-inventaris: http://www.tresoar.nl/dtbl.htm

8. Digitale exposities: http://www.tresoar.nl/tentoonstellingen.htm

9. Hulpbronnen: http://www.tresoar.nl/hulpbronnen.htm

10. Namen thesaurus: http://www.tresoar.nl/thesaurus.htm

11. Plaatsnamen: http://www.tresoar.nl/plaatsnamen.htm

12. Familienamen 1811: http://www.tresoar.nl/namen1811.htm

13. Quotisatie 1749: http://www.tresoar.nl/1749.htm

14. Burgerboeken: http://www.tresoar.nl/burger.htm (Dokkum is ook als lijst op de Sneuper site beschikbaar wat soms handiger is i.v.m. verschillende spellingsvarianten). Bijkomend voordeel van een lijst is dat deze wel door Google wordt geïndexeerd, in tegenstelling tot de data in een database!

 

Een overzicht van handige online bronbestanden voor Noordoost Friesland vindt u op deze pagina.

Zoekplaatjes Friesland

Met enige regelmaat vragen leden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland informatie over oude foto's. Vaak is uit een erfenis of schenking een doos met oude foto's boven water gekomen, maar lang niet altijd is duidelijk wie op de foto staat. Informatie op de achterkant van de foto is belangrijk, ook al ontbreken de namen. De periode is dan bijvoorbeeld te bepalen door te kijken wanneer en waar de fotograaf actief was. Zo is van bijgaande foto duidelijk dat die gemaakt is bij de Witte Beer in Leeuwarden. Meer informatie hierover zie ik op de site van Andrys Stienstra en daar staat ook steeds een nummer in beeld. Is de administratie van nummers + namen wellicht bewaard gebleven?

Sinds kort hebben we een eigen online Zoekplaatjes album geopend met daarin foto's van mensen die niet (alle) bekend zijn. Aan u de vraag of u aanvullingen heeft. U kunt deze dan ofwel direct onder de foto kwijt in het tekstblok (als u op het plaatje geklikt hebt) of aan ons Sneuper redactieadres emailen.

Ook kunt u zelf foto's insturen om opgenomen te worden in dit webalbum.

Van Noordoost Friesland zijn nog vrij veel oude foto's bewaard gebleven die op diverse sites staan:

• Fries Foto-archief: http://www.friesfotoarchief.nl/
• Anjum en omgeving: http://www.anjumfoto.nl/
• Nes: http://www.nesdongeradeel.nl/
• Wierum: www.dorpwierum.nl/Oude%20foto%60s/
• Dorpen Dongeradeel: www.diap-gelderland.net/dongeradeel/dorpen.html

Reageert u maar!

108-jarige uit Noordoost Friesland oudste van Nederland

Donderdag 11 februari 2010 wordt Wytske van Dijk- Meindersma 108 jaar oud. Ze is sinds oktober de oudste inwoner van Nederland.

De familie Meindersma is een bekende familie in Noordoost Friesland. Sinds vorig jaar is in het Historisch Informatie Centrum Noordoost Friesland, het voormalige streekarchief, de inventaris van het familie-archief van de Meindersma familie (wonende in o.a. Brantgum, Paessens, Oosternijkerk en Ee) opgenomen.

Omdat ze in 1902 is geboren zit ze waarschijnlijk als enige nog levende Friezin in de database van geborenen van Tresoar.

Geboorteakte Ferwerderadeel, 1902

Aangiftedatum 13 februari 1902, akte nr. 31
Wytske Meindersma, geboren 11 februari 1902
Dochter van Sybe Meindersma en Fokeltje Hettinga
Wonende te Wanswerd.

Het huwelijk van haar ouders is dan snel te vinden:
Huwelijksakte Ferwerderadeel, 1896
Man : Sybe Meindersma, oud 22 jaar, landbouwer, geboren te Reitsum
Ouders: Harke Bokkes Meindersma en Hiltje Sybes Straatsma
Vrouw : Fokeltje Hettinga, oud 24 jaar, geboren te Wanswerd
Ouders: Thewis Uiltjes Hettinga en Wytske Ates Jongbloed
Datum : 14 mei 1896, akte nr. 7

Wytske's grootvader:
Geboorteakte Oostdongeradeel, 1845

Aangiftedatum 10 mei 1845, blad nr. 49
Harke Meindersma, geboren 9 mei 1845
Zoon van Bokke Ernstes Meindersma en Trijntje Harkes Douma. Van dit echtpaar is het graf en een steen van de eerste steenlegging in Oosternijkerk bewaard gebleven.
Zoals onze redacteur Reinder Tolsma eind 2008 al eens meldde: Wat Oosternijkerk betreft. In 1990 schreef ik n.a.v. een honderdjarige een stukje onder de titel “De sterksten tusken de sterken”. Daarin kwam naar voren dat er in Oosternijkerk na 1927 en tot 1984 29 mensen ouder zijn geworden dan 90 jaar (20 vrouwen en 9 mannen), 3 mensen tussen de 95 en 100, 3 mensen werden 100 (waarbij ook een Beetstra, zeker een sterk geslacht want onlangs overleed ook een Beetstra die in Oosternijkerk heeft gewoond: 102 jaar), 1 vrouw werd 101.

Het zou mooi zijn als Wytske nog iets over haar jeugd zou kunnen vertellen in het kader van het mogelijke vervolg op het boek Op de Praatstoel, over de oral history in Noordoost Friesland.

Wytske is in ieder geval een uit een lange reeks Eeuwelingen in Friesland waarover ik al eerder op dit blog schreef. Een groot deel van haar leven woonde ze op Ameland. Die Waddenlucht moet toch erg gezond zijn!

Boek: Kollumerland en de Tweede Wereldoorlog

“Kollumerland en de Tweede Wereldoorlog” – Reinder H. Postma

In mei 2010 verschijnt een bijzonder boek, geschreven door Reinder Postma.

Het gaat over belevenissen van mensen uit of in Kollumerland in de tweede wereldoorlog. Vaak zijn het mensen die voor de oorlog een gewoon rustig leven leidden, maar wiens leven door de gebeurtenissen van de tweede wereldoorlog helemaal op hun kop werd gezet.

Wat gebeurde er allemaal in de oorlog in onze gemeente?

Wat maakten de inwoners mee, soms vlak bij huis, maar soms ook heel ver weg. Sommige oorlogsgebeurtenissen zijn iedereen wel bekend uit de geschiedenislessen op school of uit boeken, maar nu komt het heel dichtbij. In het huis waar je dagelijks langs fietst hebben zich bij voorbeeld in de oorlog drama’s afgespeeld, of er hebben jarenlang Joden een schuilplaats gevonden.

Alle verhalen hebben gemeen dat ze in onze gemeente spelen of dat mensen uit onze gemeente erbij betrokken zijn. Het zijn persoonlijke verhalen, gebaseerd op onderzoek, maar in de meeste gevallen ook op verhalen die door de betrokkenen zelf of hun familieleden zijn verteld.

Een aantal teksten heeft de afgelopen jaren in het Nieuwsblad van Noordoost Friesland gestaan, maar zijn nu in gereviseerde vorm opgenomen in het boek, met aanvullende informatie. Een aantal verhalen is helemaal nieuw. De thema’s in het boek zijn zeer afwisselend: het gaat over Joodse onderduikers, het verzet, vliegtuigcrashes, maar ook over personen die met de Duitsers hebben samengewerkt. De verhalen worden geïllustreerd met originele foto’s die het verhaal compleet maken.

Om alvast een tipje van de sluier op te lichten:Het boek bevat een zeer bijzondere geschiedenis: het verhaal van Yde Pranger uit Dokkum. Hij was samen met zijn zwagers op Allemastate in Oudwoude ondergedoken vanwege verzetsactiviteiten. Pranger was als één van de leidende personen betrokken bij de bevrijding uit Duitse gevangenschap van apotheker Gunster uit Dokkum. Het verzetsmonument in Dokkum aan de Woudweg herinnert nog aan de represailles die de Duitsers namen naar aanleiding van deze actie. Er is al eerder over geschreven, maar het verhaal van Pranger is nooit bekend geworden omdat hij er niet over kon en wilde spreken. Tien jaar geleden heeft hij mij dit verhaal verteld met als restrictie het pas in de openbaarheid te brengen na zijn dood. Dat moment is dus nu aangebroken.

Nadere gegevens over het boek, de prijs en de wijze van bestellen volgen nog. Mocht u belangstelling hebben, dan kunt u dat vast kenbaar maken. Neem dan contact op met de auteur op telefoonnummer 0511-452100 of per email rhpostma@planet.nl

Genetische Genealogie: Fries Waddenproject

Het gebruik van DNA via het afnemen en analyseren van wangslijm krijgt steeds meer aandacht in de genealogische gemeenschap in Nederland. In 2008 werd het Project Genetische Genealogie in Nederland opgezet, resulterend in de publicatie van het boek Zonen van Adam in Nederland. Dit jaar wordt er een tweede ronde van dit project uitgevoerd dat moet resulteren in een deel 2 van Zonen van Adam.
Als genealoog hoef je echter niet persé aan dit relatief dure onderzoek mee te doen om toch inzichten in je genografische afkomst te krijgen. In de Verenigde Staten zijn er diverse aanbieders, zoals FTDNA die voor een lager bedrag een uitgebreider onderzoek (meer markers) doen. En de gegevens zijn nog steeds te vergelijken met de uitkomsten van het Nederlandse onderzoek. Op het Stamboomforum woedt al een tijdje een stevige discussie over de voor- en nadelen van DNA onderzoek. Een van de deelnemers aan deze discussie is Wibo Boswijk, die samen met Terschelling-genealoog Kees Stada en Sneuper Paul Rouing een specifieker op Friesland gericht onderzoek heeft opgezet. De naam hiervan is het Friese Waddenproject. Dit project heeft als doel om te zien wie in vroeger tijden in Friesland en op de friese Waddeneilanden leefden. Aangezien vanuit dit gebied in de 19e en 20ste eeuw veel mensen naar Noord-Amerika vertrokken is er ook een duidelijke link met de USA, waar dit type onderzoek zeer populair is. Door u aan te melden bij deze groep is het mogelijk korting te krijgen op het DNA onderzoek (waardoor de prijs voor een 37 marker test rond de 90 euro zal liggen), en tegelijkertijd met een groep families te vergelijken die in hetzelfde gebied leefden.

De Y-DNA-test kijkt naar DNA van het Y-chromosoom, dat wordt doorgegeven van vader op zoon en alleen wordt gevonden bij mannen. U kunt een illustratie hier bekijken: http://www.familytreedna.com/inheritance-chart.aspx. Vrouwen hebben geen Y-DNA, en dus kunnen vrouwen niet worden getest op de vaderlijke lijn. Als u een vrouw bent en meer zou willen weten over uw vaderlijke lijn, zou u via een broer of een mannelijk familielid kunnen worden getest. YDNA kan nuttig zijn bij het controleren van gemeenschappelijke afstamming tussen twee mannen, het vinden van genetische neven op de vaderlijke lijn, en het bepalen van de geografische oorsprong van de directe mannelijke lijn. Vrouwen kunnen overigens wel hun vrouwelijke lijn laten bepalen via Mitochondriaal DNA onderzoek. O.a. de onderzoeksgroep van de (Friese) familie Drost biedt deze mogelijkheid.
Ook de NGV is inmiddels enthousiast over DNA-onderzoek. Als u bij FTDNA, de groep van het Genetische Genealogie Project of National Geographic uw resultaten ontvangen hebt, kunt u deze in een beveiligde online omgeving eveneens uploaden naar de NGV site.

Toevallig was ik vandaag in museum Naturalis, voor de bijzondere tentoonstelling van de originele schedel van de vroegste mensachtige die ooit buiten Afrika gevonden is. De vondst van deze schedel in Georgië werpt wereldwijd veel vragen op over de evolutie van de mens. Zowel de hoge ouderdom van 1,8 miljoen jaar als de kleine herseninhoud en de vindplaats buiten Afrika passen niet in de gangbare theorieën over de migratie van onze voorouders. Het is de eerste keer dat de schedel uit de kluis van het Nationaal Historisch Museum in Tbilisi, Georgië, wordt gehaald om te worden getoond aan het publiek. Een waardige afsluiter van het Darwinjaar in Naturalis.
Het Genographic Project van National Geographic, waar tot nu toe 265.000 mensen aan hebben meegedaan, heeft nu ook het DNA van Darwin geanalyseerd. Ik heb hier ook aan meegedaan en blijk dezelfde Haplogroup R1b als de grondlegger van de evolutietheorie te hebben. Aardig om te weten trouwens dat Darwin slechts een opleiding tot theoloog heeft genoten en verder geen wetenschappelijke studie heeft afgemaakt.

Niawier in 1857 beschreven door schoolmeester Knoop

In 1855 deed het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde een beroep op de Heeren Onderwijzers der Jeugd in Friesland.

Dit deden zij aangezien de Onderwijzers, die, vooral op het land, meer dan anderen in de gelegenheid zijn, hunne woonplaats te leeren kennen en te kunnen beschrijven, en die, zoo men hoopt, daarin eene aangename bezigheid zullen vinden, om ook naar buiten voor anderen nuttig te zijn.

In Niawier, ongeveer een uur gaans ten Noorden van Dokkum, nam schoolmeester H. Knoop deze taak op zich. In 1857 beschreef hij het dorp, waar de inwoners van leefden, wat ze verbouwden en hoe de school was samengesteld. Om meerdere redenen vond ik dit interessante informatie. Niet alleen is een dergelijk beschrijving leuk om de droge stamboomgegevens mee te verlevendigen (tenslotte werd mijn overgrootvader Bauke Jogchums Zijlstra in 1857 in Niawier geboren en kreeg hij dus les van meester Knoop), ook is Niawier de thuisbasis van onze huidige voorzitter en Niawierkenner Jan Walda. De voormalige bakker heeft in de loop der tijd vele verhalen op papier gezet (online als het Walda-archief) en heeft ook over meester Knoop in de dorpskrant gepubliceerd. Er is nota bene een schoolfoto bewaard gebleven van rond 1873 waarop meester Knoop afgebeeld staat!

De Fryske Akademy heeft daarnaast een uitgebreide geschiedenis van het onderwijs in de gemeente Oostdongeradeel online beschikbaar gesteld.

Aan een transcriptie van de beschrijving van meester Knoop ben ik helaas nog niet, en voor zover ik weet ook niemand anders, toegekomen. Wel heb ik de handgeschreven aantekeningen gescand en in een van de albums van de Sneuper online gezet. Mocht u (een deel van) de tekst wel willen transcriberen dan kan dat direct in de ruimte voor Opmerkingen onder de afbeelding. U kunt op de afbeelding klikken en hem vergroten. Elke tekstuele bijdrage is welkom!

Admiraliteitshuis heropent met innovatieve presentatietechniek

Jacob Bosma van het Admiraliteitshuis meldt in een persbericht het volgende:
Admiraliteitshuis opent deuren na onderhoudswerkzaamheden met nieuwe expositie en nieuwe manier van presenteren dmv QR-codes

Na 3 maanden van onderhoudswerkzaamheden is het museum weer open voor publiek. Vanaf deze week is de expositie ‘Centsprenten, voor vlijt en goed gedrag’ te bezoeken en kan er voor objecten in het museum op een vernieuwende manier informatie opgevraagd worden.

Met ruim 30 prenten laat het museum een deel van de 500 prenten in zijn collectie zien. Deze prenten en een groot aantal digitaal gepresenteerde prenten geven een representatief en gevarieerd beeld van de collectie centsprenten uit de 19e en 20e eeuw.

Centsprenten (de kosten van een prent waren in die tijd 1 cent) werden onder andere aan de jeugd gegeven voor goede prestaties op school en hadden zeer diverse onderwerpen. Van geschiedenis tot bijbelse vertellingen, van sprookje tot spookverhaal, al dan niet voorzien van teksten.
Prenten werden gemaakt doormiddel van sjablonen en waren ongekleurd. Was een prent ingekleurd dan werden vaak alleen de primaire kleuren gebruikt.

In de 3 maanden dat het museum dicht was is er samen met Speak uit Surhuisterveen en Ynform uit Oentsjerk hard gewerkt om op een nieuwe en innovatieve manier de collectie van het museum te presenteren. Door middel van QR-codes kunnen bezoekers met behulp van hun eigen mobiele telefoon meer informatie opvragen over objecten. (Wel even een QR reader voor je iPhone, Blackberry/Smartphone of Android downloaden, HZ).
Vanaf vrijdag 5 februari kunnen bezoekers het geluid van een staande klok horen, bijna alle informatie die bekend is over Bonifatius opvragen, details van een zilveren knottendoosjes bekijken en meer informatie en detailfoto’s opvragen over de verschillende prenten die te zien zijn en vervolgens al die informatie mee naar huis nemen om het nog eens rustig terug te lezen.

De expositie ‘Centsprenten, voor vlijt en goed gedrag’ is te zien van 2 februari t/m 22 mei 2010. Het museum is open van dinsdag t/m zaterdag, van 13.00 tot 17.00 uur. Een voorproefje kunt u alvast zien via dit filmpje op YouTube.

Noot HZ: Ik heb het zelf even uitgeprobeerd met mijn iPhone en de gratis QR reader Mobiletag. In eerste instantie lukte het me niet de QR code (rechtsboven in dit artikel) goed in beeld te krijgen, maar toen ik mijn iPhone horizontaal richtte op de code schoot opeens een flits door het apparaat die me naar de website www.speak.nl/museumdokkum leidde. Hier staat gedetailleerdere informatie over de tentoonstelling. Wel een geinige gadget vind ik, hoewel ik me afvraag hoeveel bezoekers dit in Dokkum werkelijk gaan uitproberen. Ben benieuwd! In ieder geval leuk dat het museum zo nieuwe presentatietechnieken uitprobeert, die ook een jonger publiek zullen aanspreken. Een mooi staaltje museummarketing.

Lidmatenboeken Dantumawoude

Veel genealogen zijn gewend om stamboomgegevens uit de DTB ofwel Doop- Trouw- en Begraafboeken te halen. Een hier direct bijbehorend type archiefbron is het Lidmatenboek. Nu is deze in de database van Tresoar nog niet direct ontsloten maar wel via een omweg beschikbaar.

Ons aller Anton Musquetier, met zijn website www.altijdstrijdvaardig.nl , heeft van diverse plaatsen in Friesland o.a. de Lidmatenboeken gefotografeerd. Deze zijn opgenomen in de digitale collectie van Tresoar. Het is interessant om eens een voorbeeld te bekijken om te zien wat er zoal in staat.
We nemen het lidmatenboek van Dantumawoude. In 59 scans wordt het hele boek ontsloten. Wat opvalt is dat het boek niet alleen vermeld wie lidmaat was, maar ook wanneer ze overleden of verhuisden naar een andere plaats. Voor genealogen met name van belang als de verhuizing naar een plaats ver uit de buurt is.

Het boek begint met de Lidmaten tot Driesum. Genoemd worden o.a. op de eerste pagina: Gerben Pijls, obiit (=overleden) 1709 en Antie Broers, obiit 2 mei 1714, Riemke Sierds, obüt 1699, Meinert Doedes. Op pagina 3 de lidmaten in Wouterswolde, zoals Sijtse Abes en Saapke Bootes, 'met attestatie vertrokken na Bornwert', 1714.
Ale Jelles en Trijntje Ydes, Focke Ruierds en Sytske Hendricks, met attestatie vertrokken na Holwert.
Op pagina 8 wordt een echtpaar genoemd dat met attestatie vertrokken is naar Amsterdam!
Op pagina 10 zie je dat Gerrijt Jacobs uit Driesum met attestatie uit Oostrum gekomen is en dat Rein Sijtses en Rinske Rodmers met attestatie vertrokken zijn naar Optwijsel. Piebe Clasen en Fokeltje Jacobs uit Dantumawoude zijn met attestatie vertrokken naar Dockum.
Pagina 11: Anno 1701 Nieuwe Stijl. Den 20 Februarij hebben wij des Heren H Avondmaal gehouden tot Wouterswoude en sijn doe tot de gemeente aengenomen op voor gaande belijdenisse van haar geloof: Claaske Jochems, Rimpt Heeres, Antie Sioerds, Foecke Heins, Kinske Heerkes van Rinsumageest, Jacob Dircks van Leeuwarden, Feickien Mients tot Damwoude.
Op pagina 12 is er iets bijzonders aan de hand. Weliswaar begint het met de gebruikelijke inleiding over het Heilig Avondmaal, maar dan wordt plotseling vermeld:... tot Damwoude en is doe een Broeder naams Jan Eelses om sijne grouwelijcke en onijslijcke sonden van de Gemeente afgesneden soo lange totdat hij berou en leetweesen toont van sijn voorig leven en genoegsaam blijken geeft van sijn bekeeringen.
Jan Eelses krijgt dus nog een tweede kans als hij zijn excuses aanbiedt en aantoont niet weer de fout in te gaan. Op 1 januari 1705 (pagina 17) wordt hij dan ook weer in genade aangenomen. Het zou interessant zijn om na te gaan of hij ook in de Criminele Sententies van het Hof van Friesland voorkomt. In ieder geval niet in het lijstje dat ik ooit eens op de Sneuper site heb gezet.
Eveneens op 1 januari 1705 wordt echter ...doe Mr. Baucke Jeppes schooldienaar tot Driesum, een oude broeder van de gemeente, om sijn grouwelijcke en steets aanwassende dronkenschappen van de gemeente afgesneden. Dit ondanks het feit dat hij op 19 october 1701 nog een demoedige brief heeft geschreven, belovende beterschap.
Het waren trouwens niet uitsluitend mannen die zich misdroegen, want 5 juni 1707 (pagina 19) meldt de kerkenraad: ...tot Driesum, en is doen een suster van dese Gemeente Rinske Thomas om haare ergerlijcke sonden van twist onenigheijt krakeel tegens haare naasten en ... ongehoorsaamheijt aan de Gemeente veragtinge van Godts woort en der h: sacramenten smadelijcke bejegeningen aan ons in de visitatien tegens ons te seggen dat wij niet beleven sullen dat sij met ons aan het avontmaal sal gaan en nog meer andere sonden om redenen hier verswegen) van de Gemeente als een verrot en ongeneeslijck lit is afgesneden, na dat aan haar soo veel vermaningen waarschouwingen ontseggingen van het Avontmaal is gedaan en dat sij berou en leetweesen toont over haaren voorgaande sondig leven en genoegsamen blijken geeft van bekeringe.

Nou, en zo gaat het dus nog bijna 40 pagina's verder met informatie die voor het aankleden van een stamreeks of kwartierstaat buitengewoon interessant is. Doe er uw (genealogische) voordeel mee. Met dank aan sneuper Anton Musquetier en Tresoar !

Update: inmiddels weten we door een vondst van Anno van der Bij (in wiens kwartierstaat Jan Eelses voorkomt) dat Jan Eelses voor een steekpartij veroordeeld was tot het tuchthuis. Ook hiervoor hielp een door ons online ontsloten bron: ACHTTSJINDE IEUSKE KRIMINALITEIT YN DE WALDEN.
JAN EELSES, op 't tolhus oan de Grinzertrekwei ûnder Wâlters- Wâld. Hy hat Meijnert Jans fan Driesum mei 't mês in feech oer 't antlit joun. Ek oaren mei 't mês bidrige. De frou fan hospes Binnert Jans bûten de Wâldpoarte to Dokkum twongen him de neilen to biknippen en har letter in sneed oer it antlit joun. Strang gisele en 3 jier tichthús. (7: 9-7-1701).

Voorjaarsvergadering zaterdag 17 april 2010

Aangezien de eerstkomende Sneuper pas eind maart op de mat zal vallen is het zinvol alvast via dit blog te melden wanneer en waar de voorjaarsvergadering 2010 gehouden gaat worden.
Noteer dus alvast in uw agenda:
Op zaterdag 17 april 2010 zal de Historische Vereniging Noordoost Friesland haar ledenvergadering houden in De Sukerei te Damwoude (in 1971 ontstaan door samengaan van Dantumawoude, Akkerwoude en Murmerwoude). De Sukerei is een interessant Openluchtmuseum. Op het museumterrein zijn drie "wâldhúskes" en een oude sûkereifabryk (cichorei-fabriek) herbouwd. De drie "wâldhúskes" stonden vroeger in De Valom, Rinsumageest en Zwaagwesteinde. In Dantumadeel stonden vroeger tientallen cichoreifabrieken en daarmee was het de grootste producent van cichorei.

Het programma zal er in hoofdlijnen als volgt uitzien:
10.00-10.30 uur: Ontvangst met koffie
10.30-10.45 uur: Praatje van de voorzitter
10.45-11.45 uur: De nodige verslagen van de secretaris en penningmeester, verder verslag van de kascommissie en instellen hiervan. Hierna is het woord aan de redactie en webmaster.
11.45 uur: Bestuurswisseling en afscheid bestuursleden.
12.00 uur: Rondvraag.
12.15 tot 13.15 uur: Lunchpauze

13.30 Start middagprogramma:
Rondleiding over de Sûkerei en bezoek aan de NH Kerk.
15.30 uur Afsluiting van de dag onder het genot van een kop thee. Ook is er dan tijd voor eventuele uitwisseling van gegevens.

Ledenbijdrage voor deze dag: €10