Macht en pracht van een Dokkumer burgemeester rond 1700

Dokkum is een prachtig stadje, besloten binnen een aarden verdedigingswal die eind 16de eeuw werd

aangelegd. Op zes plaatsen is die wal extra beveiligd door een bastion of bolwerk, een uitspringend verdedigingswerk. Eén van deze dwingers, zoals ze in het noorden genoemd worden, draagt de naam van een Dokkumer burgemeester: de Van Aitzema dwinger.

Hij overleed drie eeuwen geleden. Maar in de sfeervolle straten van Dokkum zijn diverse huisgevels te vinden die er in zijn dagen al waren. Staande op de Zijl heeft ook hij kunnen opkijken naar de hoge renaissance gevels die, in de tijd dat hij zijn politieke carrière in Dokkum begon, al zo’n 60 jaar oud waren.

Hij woonde aan de Oranjewal, vlakbij de dwinger die naar hem genoemd is omdat hij die van de stad mocht gebruiken. In 1694 kocht hij er nog een statig huis (Mockema Zathe) in Aalsum bij, ‘onder de rook’ van Dokkum. De weg ernaartoe liet hij op eigen kosten met bomen beplanten, alsof het de  oprijlaan van zijn huis was. Rond 1700 was hij verreweg de rijkste man van Dokkum. En door zijn relaties met het stadhouderlijk hof en zijn hoge functies in de landelijke politiek, was deze Dokkumer burgemeester zeer invloedrijk. 

Hij gedroeg zich, lijkt het, als de onderkoning van Dokkum. Hij had een stoet aan personeel, sommigen in livrei. Dat is te zien op een schilderij uit 1697, dat hij liet maken ter gelegenheid van een belangrijk diner in zijn huis. Lange tijd is gedacht dat zijn gast de tsaar van Rusland was, op doorreis in Dokkum. Maar die was het niet, al blijft zijn identiteit ook in deze publicatie onopgelost. Wel wordt een duidelijker beeld gegeven van de burgemeester zelf en van de gouden penning die, op zijn initiatief, vanaf 1705 een nieuwe burgemeester ten deel viel.

Over deze man, Julius Schelto van Aitzema, die twee keer trouwde, eerst met Cornelia van Rosema, en na haar overlijden in het kraambed met de weduwe Sara van den Broecke, schreef directeur Ihno Dragt van Museum Admiraliteitshuis dit interessante boek. Niet alleen komt Dragt met een aantal spectaculaire nieuwe vondsten, maar ook schetst hij een uitgebreide context van de familie Van Aitzema (tot wie ook de bekende Lieuwe en Foppe behoorden) en zijn kuiperijen, het politieke spel om macht en geld. Naast alle niet eerder gepubliceerde genealogische en heraldische informatie (bronneninformatie) zijn ook de publicatie van de klok van Anna van Aitzema (pagina 54) en het zilveren bekertje op pagina 63 primeurs: nooit eerder gepubliceerd. Vooral de klok heeft Dragt wekenlang zoeken, telefoneren en mailen gekost: voor klokkenliefhebbers waarschijnlijk een sensatie.

Het boek wordt uitgegeven door de stichting Historia Doccumensis en zal verschijnen in de week van het Monumentenweekend (thema Macht en Pracht), 14 en 15 september 2013. U kunt het nu reeds bestellen per email of straks ter plekke kopen bij het Admiraliteitshuis. Een bezoek tijdens het monumentenweekend is extra interessant vanwege de bijbehorende mini-tentoonstelling over Aitzema en de Dokkumer vroedschapspenningen! De hoofdrolspelers op het schilderij zult u ook in levende lijve kunnen ontmoeten omdat acteurs en ondergetekende in passende kledij door het museum lopen!

Het boek bevat 160 pagina’s full color, met veel afbeeldingen en een namenindex. Er is veel bronnenmateriaal, o.a. vele brieven uit het Koninklijk Huisarchief en het Streekarchief te Dokkum, gebruikt. Voor alle rechtgeaarde sneupers een must voor in de boekencollectie!
En zoals u inmiddels van ons gewend bent proberen we zoveel als mogelijk online een namenindex van een historisch boek beschikbaar te stellen. Welnu, ook de Namenindex van Macht en Pracht van een Dokkumer burgemeester rond 1700 kunt u online doorbladeren. Misschien komt u nog een voorouder tegen!

Zie ook Sneuper 105 (en het vervolg in Sneuper 109) voor het eerder verschenen artikel over het schilderij uit 1697 van Gerardus Wigmana, de Maaltijd te Dokkum.