De Sneuper 131, september 2018, met scheepsramp, boerderij Wie en Cammingha

Het najaarsnummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 131, heeft als cover het schip Roline Maria, dat met Holwerder kapitein Hoekstra op de rotsen bij Macao klapte tijdens een orkaan.

In het omslagartikel verhaalt Nykle Dijkstra, op basis van het in het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek door Hans Zijlstra gevonden aantekeningenboekje, de lotgevallen van kapitein Hoekstra en zijn internationale bemanning bij het Aziatische Macao in september 1871.

Reinder Tolsma beschrijft de bijzondere geschiedenis van de boerderij Wie bij Nes en Sake Meindersma heeft een doorwrocht verhaal over de bruggen van Burgumerdam.

Frans Thuijs heeft weer enkele stoute staaltjes uit de ‘Confessieboeken’ van het Stadsarchief Amsterdam met crimineeltjes uit Noordoost-Friesland.

Jannie van der Kooi heeft, in samenwerking met onze redactie, een aardig artikel over de familie Van Kuiken, waarvan ze vermoedt dat ze Joods bloed in de aderen hebben. In komende nummers van De Sneuper zullen we nog meer aandacht geven aan dit thema, met Joodse bank van leninghouders in Kollum en de bekende Joodse familie Van Collem (met oa filmkenner Simon van Collem).

In de prachtige nieuwe rubriek over verdwenen states en stinzen uit Noordoost-Friesland behandelt Reinder Tolsma deze keer Cammingha te Ferwert en onze vaste heraldicus Rudolf Broersma legt uit hoe het gemeentewapen van de inmiddels verdwenen gemeente Kollumerland c.a. is opgebouwd.

Zo is De Sneuper 131 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw (genealogische of streekhistorische) bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

De najaarsledenbijeenkomst zal in het Groningse Westerkwartier bij het Noordelijke Archiefdepot in Nuis plaatsvinden, met een bezoek aan de mooie Coendersborg in Nuis!

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Schipbreuk van de Roline Maria in 1871, Nykle Dijkstra
- Boerderij Wie te Nes, Reinder Tolsma
- De bruggen van Burgumerdam, Sake Meindersma
- Noordoost-Friezen in Amsterdamse confessieboeken, Frans Thuijs

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS 
 - Joden in Fryslan, familie Van Kuiken, Jannie van de Kooi
 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt.
- Vergane glorie: Cammingha te Ferwert, Reinder Tolsma
- Heraldiek, wapen van Kollumerland c.a., Rudolf J. Broersma
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA  
- Museumbezoekje: Sorgdrager Museum, Jacob Roep
- Ingeboekt: Een revolutionaire kerk & Traanjagers, Lisette Meindersma en Hans Zijlstra 
- WEBSITE & -BLOG: Digitaal verhaal: Van Portretten tot Interieur, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 10 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar voor oa 4 x De Sneuper en deelname aan ledendagen) via dit online formulier.

U kunt ook altijd een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

Tinco tentoonstelling trekt talrijke toeristen

Het zal u, als trouwe lezer, niet ontgaan zijn dat sinds 13 juni 2018 in Beetsterzwaag de tentoonstelling Tinco Lycklama, een Friese jonker in de Oriënt plaatsvindt.

Uitreiking exemplaar Tinco Lycklama fotoboek

Ruim twee jaar nadat ik samen met George Homs en Wibo Boswijk de Tinco Lycklama Foundation oprichtte en vorig jaar reeds in Cannes, waar Tinco Lycklama zijn collectie aan de stad schonk, een succesvolle eerste tentoonstelling kon realiseren, is ook in Beetsterzwaag het enthousiasme tot grote hoogte gestegen!

In samenwerking met de stichting Historisch Beetsterzwaag en Cultbee kon het oude grietenijhuis aan de Hoofdstraat 17 (normaliter atelier van beeldhouwster Eja Siepman van de Berg) voor drie maanden gehuurd worden. Uiteraard mede dankzij diverse fondsen.

Naast de door Pat Belgers prachtig ingerichte tentoonstelling met maar liefst 181 artefacten uit Cannes uit de Tinco Lycklama collectie (een unicum in de uitleen van een Frans museum naar Nederland) werd er ook door Heleen Verhage een uitgebreid lezingenprogramma opgezet (alle 10 lezingen vrijwel uitverkocht) en regelde Martine Mees de live uitvoering van twee door Tinco geschreven muziekstukken die we vorig jaar in de Nationale Bibliotheek van Frankrijk in Parijs vonden: Gardes de Persepolis (een mars) en Filles de Babylon (een wals).

In de tentoonstelling is een mooie link naar het heden gelegd met de gouaches van het hedendaagse Syrië en Libanon door archeoloog/kunstenaar Theo de Feyter, die ook als 'artist in residence' diverse markante gebouwen uit Tinco's leven schilderde.

Als vrijwilligersorganisaties kon er gelukkig een beroep gedaan worden op vele inwoners van Beetsterzwaag, die als suppoost en kaartjesverkoper optraden en bij diverse lezingen kwamen kijken. Een beter voorbeeld van Mienskip is vrijwel niet te vinden in dit jaar van Culturele Hoofstad van Europa, Leeuwarden/Fryslan 2018.

Maar niet alleen de lokale bevolking, ook belangstellenden en toeristen uit het hele land en ver daar buiten kwamen tot nu toe op bezoek. Recent was er zelfs een reünie van leden van de familie Lycklama a Nijeholt, waarvan er 16 uit Canada en de Verenigde Staten kwamen!
Samen met de tentoonstelling vorig jaar in Cannes zijn er nu zo'n 20.000 belangstellenden geweest, waarmee we denken ruim ons doel om deze onbekende Friese jonker terug in de schijnwerpers te plaatsen bereikt te hebben.
Dat mag ook wel blijken uit de belangstelling van de media: vele artikelen in de Leeuwarder Courant, een heuse documentaire van Omrop Fryslan, een hele pagina in de Telegraaf (samen met de Iran tentoonstelling in het Drents Museum) en recent nog een reportage met Theo de Feyter in Vrij Nederland.

Wegens het succes tot nu toe is dan ook de tentoonstelling met twee weken verlengd, tot 23 september 2018.
Komt allen dus nog even langs in de prachtige Hoofdstraat van Beetsterzwaag! Openingstijden zijn woensdag t/m zondag van 11 tot 17 uur en de toegang is slechts 5 euro (vandaag en morgen tijdens Open Monumentendag zelfs tot 19 uur!).
Voor een luttel extra bedrag koopt u daarbij een catalogus met vele kleurenfotos van de tentoonstelling!

Pakkende verhalen over Dokkum - de Markt en Admiraliteit

Nykle Dijkstra, Piet de Haan en Warner Banga van HVNF

Op donderdag 30 augustus 2018 werden twee nieuwe boekjes gelanceerd van de hand van auteurs Lammert de Hoop (Historie Markt), Klasina van der Werf en historicus Nykle Dijkstra (Historie Admiraliteit) en vormgever Frank van Dijk.

De stadshistorie van ‘Markt’ en ‘Admiraliteit’ is pakkend en leesbaar weergegeven in twee handzame, rijk geïllustreerde mini-boekjes. Samen met het eerder verschenen boekje over de ‘Dokkumer Bierhistorie’ (Warner Banga/Piet de Haan) vormen ze de reeks ‘Eeuwig Dokkum’. Hierin leest u eeuwenoude stadsthema’s. Thema’s die tot op de dag van vandaag te beleven zijn in bezienswaardige plaatsen, producten en het grootste stadsfeest van de regio, de Admiraliteitsdagen.

De drie boekjes uit de reeks ‘Eeuwig Dokkum’, zijn gratis te verkrijgen. De beide boekjes ‘Markt’ en ‘Admiraliteit’ bij het Toeristisch Informatiepunt in Museum Dokkum, boekhandel Van der Velde, de Grote Kerk, de Bonifatiuskapel en Stadsbrouwerij Bonifatius. Het boekje over de ‘Dokkumer bierhistorie’ kunt u bij de Stadsbrouwerij Bonifatius krijgen.

Hart van de Bonifatiusstad
Het boekje over de Markthistorie, getiteld ‘Hart van de Bonifatiusstad’, schetst de stad- en kloosterhistorie vanaf de oudste plek van Dokkum: de hoge stadsterp waarbij Bonifatius in 754 werd vermoord en waar een groot Norbertijner klooster met abdijkerk en -toren eeuwenlang het stadsbeeld domineerde. Auteur van dit boekje is historicus Lammert de Hoop.

Admiraliteitsdagen Dokkum
Het boekje ‘Admiraliteitsdagen Dokkum’ vertelt de geschiedenis en anekdotes over de Admiraliteit van Friesland te Dokkum. Tekenend voor de grootste haven aan het wad in noord Nederland voor overzeese handel. De auteur is Klasina van der Werf, bijgestaan door maritiem historicus Nykle Dijkstra, die het historisch onderzoek heeft verricht.  

Onthulling kunstwerk "Anno 1630" - vrijdag 7 september 2018

Het was het jaar 1630 toen twee kapiteins van de Friese Admiraliteit te Dokkum vijf zeerovers gevangen namen. De mannen uit Duinkerken voeren al rovend langs de Friese kust. Met een list werden ze in Dokkum gevangen genomen en uiteindelijk opgehangen aan de galg die aan de kade stond. Bijna 400 jaar later is de Piratenstrop terug in Dokkum.

De namen van de gehangenen in Dokkum in 1630

Vrijdagmiddag 7 september 2018 wordt het kunstwerk ter nagedachtenis aan dit verhaal en met de naam “Anno 1630” door wethouder Pieter Braaksma en Nykle Dijkstra onthuld. U bent van harte uitgenodigd hierbij aanwezig te zijn.

Historische ontdekking
Nykle Dijkstra, redacteur van de Historische vereniging Noordoost-Friesland, ontdekte vorig jaar een Dokkumer zeeroverslied uit 1630 in de British Library in London.
Shantykoor ‘De Admiraliteitssjongers’ maakte op basis hiervan een lied, en bracht het nummer vorig jaar tijdens de Admiraliteitsdagen ten gehore. Daarmee is het idee ontstaan om de strop terug te brengen aan de Halvemaanspoortbrug. Ruimtelijk vormgever Byfrank (Frank van Dijk) ontwierp het kunstwerk dat op 7 september 2018 wordt onthuld.

Programma

Het programma ziet er als volgt uit:

14:15 – 14:30 uur             Ontvangst / Verzamelen bij Halvemaanspoortbrug

14:30 uur             Welkomstlied ‘Ode aan Dokkum’ door Admiraliteitssjongers

14:35 uur             Programma met kanonschoten & ceremonie door Schuttersvereniging Sloten, onthulling kunstwerk “Anno 1630” & zang van de Admiraliteitssjongers

15:30 uur             Afronding met hapje en drankje bij de IJsherberg voor alle genodigden

Parkeren

Komt u met de auto dan kunt u parkeren bij het Harddraverspark.

De Witte Papoea uit Wierum

Schip van Kamma, Jonge Freerk, in Engeland

In Wierum wordt dit jaar veel aandacht besteed aan Freerk Christiaans Kamma. De activiteiten vinden plaats als een Under de Toer project in het kader van Culturele Hoofdstad 2018. Een expositie over Kamma is te zien tot en met 15 september 2018 in Museumkerk Eben Haëzer. Blijvend zijn echter de expositie-uitgaven. Deze zijn zeker de moeite waard.

Freerk Kamma (1906-1987) stamt uit een Wierumer vissersgeslacht, maar betekende later als zendingswerker en antropoloog veel voor de Papoeabevolking in Nieuw Guinea. Zoveel, dat hij door hen zelfs de witte Papoea wordt genoemd!

Hoewel Kamma met tussenpozen ruim 30 jaar in Nieuw Guinea werkte, is hij Wierum nooit vergeten. Zo leidde hij in 1968 de herdenkingsdienst bij de onthulling van het vissersmonument op de dijk in Wierum. Dit monument herdenkt de Ramp van 1893, waarbij 22 vissers omkwamen. Ook Kamma’s grootvader Freerk Christiaans Kamma was een van de omgekomen vissers.

Bernard Keizer, opgeleid als cultureel antropoloog en later hervormd predikant kwam in 2016 in aanraking met het leven en werk van Kamma. Hij schreef het boek: Freerk Kamma, de witte papoea. In mooie, begrijpelijke taal beschrijft hij het leven van Kamma. Daarin wordt ook op een mooie manier de link gelegd tussen zijn verleden in Wierum en zijn leven in Nieuw Guinea. Zo wordt beschreven, dat Kamma als varende zendingswerker veel profijt had van zijn opleiding aan de zeevaartschool in Wierum. Ook wordt een verband gelegd tussen zijn drang om goed te doen en zijn schuldgevoelens over de verdrinkingsdood van zijn vader. Maar Wierum blijft altijd in zijn hart, getuigen zijn woorden op een dorpsreünie : “Hwêr’t wy yn ‘e wrâld ek hinne stouwe, wy sille altiten Wierumers bliuwe.”  

Freerk Kamma

Een tweede expositie-uitgave is van de hand van Freerk Christiaans Kamma zelf. In de Tweede Wereldoorlog verbleef Kamma geruime tijd in het jappenkamp Pare-Pare. Kamma was een zeer goede verteller en vertelde ook veel over zijn jeugd in Wierum. Hij werd door zijn lotgenoten aangemoedigd om zijn jeugdherinneringen op papier te zetten. Dit leidde tot het boekje “de visschersvloot komt, Jeugdherinneringen over Wierum door Freerk Christiaans Kamma”. In dit door Kamma geïllustreerde boekje maken we kennis met het Wierum aan het begin van deze eeuw, waar de vaders veelal ver van huis waren, omdat ze werkten op de haringloggers, maar waar ook nog de vis bij afslag werd verkocht onder aan de dijk. Ook wordt beschreven over het (bij)geloof in tsjoensters en tsjelwiven in Wierum. Ook gaat Kamma in op de stap van zijn ouders om van de visserij over te stappen naar de binnenvaart. Ze voeren op het roefschip “de Jonge Freerk”, welke nog steeds bestaat en nu als woonschip dient in Engeland. De beschrijvingen van Kamma geven een goed beeld van het Wierum in het eerste kwart van de twintigste eeuw.

Meer informatie op: http://www.museumkerk.nl/archieven/413

Open Monumentendag 2018. Lokaal thema: Bonifatius, Reiziger door Europa

Op zaterdag 8 september organiseren de gemeente Dongeradeel, Stichting Oud Dockum en Museum Dokkum gezamenlijk de Open Monumentendag. Tijd: 10.00 - 17.00 uur
U bent van harte welkom op de diverse locaties!

De laatste reis van Bonifatius vanaf Utrecht naar Fulda.

Programma OMD 2018
Tijdens de Open Monumentendag op zaterdag 8 september a.s. kunt u tussen 10.00-17.00 uur de Bonifatius Kapel, het Museum Dokkum en de kerken bezoeken.

Thema 2018
Het thema van de landelijke Open Monumentendag 2018 is “In Europa”. De keuze voor dit onderwerp is niet omdat Leeuwarden nu Culturele Hoofdstad van Europa is maar omdat overal in Europa het jaar voor het Cultureel Erfgoed wordt gevierd.

Relatie eigen monumenten met Europa
De bedoeling is dat de verhalen over onze monumenten nu weer eens op een andere manier worden verteld. Geplaatst in een internationale context, met het accent op al die verbanden die er zijn bij dat Europese erfgoed. Dat betekent dat we meer om ons heen gaan kijken. Niet alleen naar de geschiedenis van de ‘eigen plek’ als onderdeel van het nationale archief, maar vooral in relatie tot de landen om ons heen. Hoe is deze plek beïnvloed geweest door landen om ons heen en vice versa?

Internationale romaanse bouwstijl
Nu is het met bouwstijlen eigenlijk per definitie al zo dat ze internationaal zijn. De van oudsher voornaamste opdrachtgevers waren de kloosters, kerk en de adel en die konden niet zonder internationale netwerken. Zij wisselden ideeën, architecten en handwerklieden uit. Alleen al de benaming ‘romaanse bouwstijl’ bijvoorbeeld refereert aan de erfenis van het Romeinse rijk, dat ooit geheel West-Europa omvatte. Zij staat voor een bouwstijl die sterk leunt op de klassieke oudheid en overal in Europa te vinden is.

Bonifatius en zijn kapel
Dokkum heeft een historische persoon en een monument die perfect passen bij het thema “In Europa”. Dat is natuurlijk de aartsbisschop Bonifatius die in 754 op het Marktterrein van het huidige Dokkum vermoord werd. Hij wordt wel de eerste echte Europeaan genoemd vanwege zijn Engelse afkomst en zijn niet aflatende pogingen om – in nauwe samenwerking met de paus in Rome en de adel in Frankrijk, kerken en kloosters te stichten in Duitsland en ter missie te gaan in gebieden als bijvoorbeeld Friesland. En bij het herstel van de Bonifatiusverering en pelgrimages naar Dokkum in de 19de- en vroeg 20ste eeuw werd in Dokkum een openlucht kapel in neo-Romaanse stijl gebouwd, midden in een processiepark: een unicum in Friesland.

Kleine expositie in de stiltekapel
In de zuidelijke stiltekapel van de openlucht Bedevaartkapel is een kleine expositie ingericht in samenwerking met Museum Dokkum. Hier wordt op een aantal panelen aandacht besteed aan de reizen en internationale betekenis van Bonifatius en aan de Bedevaartkapel als gebouw. In het bijzonder wordt stilgestaan bij hoe de missionaris reisde. Te paard, te voet, per schip? Wat voor wegen waren er? Waar verbleef hij ’s nachts?

Striptekenaar
Skelte Braaksma uit Ternaard maakte voor Museum Dokkum een stripboek rond Bonifatius. Hij zal aanwezig zijn in de kapel om zijn werk te demonstreren.

Film Pelgrimeren in Fryslân
Heel toepasselijk bij het thema van een reizende Bonifatius is de film over pelgrimeren in Friesland. De film wordt doorlopend vertoond en duurt ongeveer 10 tot 15 minuten.

RK Bonifatiuskerk en NH Sint-Martinuskerk
Beide kerken zijn opengesteld en kunnen worden bezichtigd. De neogotische Bonifatiuskerk op de Bargemerk is op zichzelf een bezienswaardigheid maar heeft ook vele zaken die refereren aan Bonifatius, zoals relieken en beelden.
De NH Sint-Martinuskerk is ooit begonnen als een gedachteniskerkje voor Bonifatius op de plaats waar hij en zijn 52 metgezellen zijn omgekomen. Na de reformatie van 1580 zijn de altaren en heiligenbeelden verwijderd en is het toenmalige gotische gebouw voorzien van een Renaissancegevel, uniek voor Nederland! Het ligt aan de geheel gerenoveerde Markt waar later dit jaar de ijsfontein geplaatst zal worden, als laatste van het 11 fonteinenproject in Fryslân.

Bonifatius Museum
Het Bonifatius Museum, onderdeel van Museum Dokkum, is voor de gelegenheid vrij toegankelijk. Een must-see is een groot schilderij door de (mogelijke) Rembrandt-leerling J.J. Collaert omstreeks 1654 gemaakt voor een schuilkerk in Amsterdam en voorstellende Bonifatius predikend te midden van een grote schare mensen. Hier kan men zien hoe de 17de eeuw omging met het thema Bonifatius.
Het werk werd dit jaar aan het museum geschonken door een particulier.

Lezingen over scheepsrampen midden op de Waddenzee 17 augustus en 12 oktober

Wilt u wel eens een lezing midden op de Waddenzee meemaken?

Dat kan op vrijdagavond 17 augustus of 12 oktober, op de Rede van Paesens, midden op de Waddenzee aan boord van ‘de Boschwad’.
Hier vertelt Albert Buursma van Stichting Verdronken Geschiedenis over de scheepsramp van 1883 die de vissersvloot van Paesens-Moddergat aan de Waddenzee trof. Van de 22 schepen, met 109 mannen en jongens aan boord, die op maandag 5 maart 1883 om één uur ’s nachts waren uitgevaren, overleefden 83 de ramp niet.
Van de bemanning van de 17 vergane schepen overleefde slechts één bemanningslid (Gerben Basteleur, die in 1879 met Aaltje Holwerda trouwde) de ramp.
Er ging een vloedgolf van rouw door het dorp, er was geen huis of er was wel iemand ontvallen;
86 weduwen en 115 wezen bleven zonder enige vorm van inkomen achter.

Naast deze scheepsramp zal het ook gaan over andere scheepsrampen die zich hier voltrokken, maar ook over piraterij, vingerbijters en hoe argeloze schippers misleid werden door jutters en daardoor te pletter sloegen op de harde zandplaten van het wad. Mogelijk gaan we nog even aan land op de drooggevallen zandplaat ‘de Moker’.

Na het verhaal van Albert Buursma wordt verder gevaren naar Engelsmanplaat. Hier zal Klaas Wiersma, lid van onze vereniging en voorzitter van Stichting Maritieme Archeologie een lezing geven over onze zoektocht naar de verloren schepen van Moddergat.
Tot onze verrassing werden we tijdens ons onderzoek geconfronteerd met een Engelse Wellington bommenwerper! We sluiten niet uit dat we nog meer verrassingen tegenkomen.

Vrijdag 17 augustus en 12 oktober om 17:30 uur vertrekt de ‘Boschwad’ uit Lauwersoog. Naast de twee lezingen is er ruimte om een wandeling te maken op Engelsmanplaat onder begeleiding
van een gids van de Waddenvereniging. En op zoek te gaan naar sporen van onze verdronken
geschiedenis.

Kosten voor deelname aan deze unieke tocht bedragen slechts € 50,-.
Hiermee wordt middels crowdfunding tevens bijgedragen aan het door ‘Stichting Maritieme Archeologie’ uit te voeren onderzoek in het gebied van de voormalige Rede van Paesens en daar omheen naar de verloren schepen van Moddergat. Dit onderzoek richt zich op het mogelijke aanwezigheid van restanten van schepen van de verdwenen vissersvloot van Paesens. Het onderzoek wordt uitgevoerd door vrijwilligers in de maritieme archeologie in samenwerking met de Landelijke Werkgroep Archeologie Onder Water (LWAOW) en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE).
Voor deelname aan deze unieke lezingen over de geschiedenis van - en op het wad zijn slechts 50 plaatsen op de ‘Boschwad’ beschikbaar.

Meer informatie en reserveringen kunnen besteld worden via: info@stichtingmaritiemearcheologie.nl  en/of door overmaking van 50 euro op IBAN:
NL46 TRIO 0338 7788 88 ovv van uw naam en de gewenste datum.

In Museum Fiskershuske in Moddergat is een tentoonstelling gewijd aan de activiteiten van de stichting, georganiseerd door onze vaste columnist en museumdirecteur Ihno Dragt.

Hier vindt ook nog een lezing plaats op vrijdag 14 september 19.00 uur, die dit onderwerp onder de aandacht brengt. Voldoende mogelijkheden dus om het mee te maken!.

Signeersessie boeken naoorlogse walvisvaart op Ameland

Op zaterdag 21 juli vindt in de boekhandels op Ameland een speciale signeersessie voor de boeken over de naoorlogse walvisvaart plaats. Vanaf 14.00 uur begint de  eerste sessie in boekhandel De Hoge Stoep in Hollum. De schrijvers Cor en Hennie Gransbergen en Anne-Goaitske Breteler zullen daar hun boeken signeren. Om 15.30 uur wordt de sessie in Warenhuis van den Brink in Nes vervolgd.

 

Tweede druk 'Walvis als boterham'

Het boek 'Een walvis als boterham' is voor de tweede keer gedrukt. De belangstelling voor de

naoorlogse walvisvaart op Ameland is groot. Ongeveer veertig Amelanders hebben in de periode 1947-1963 aan de walvisvaart deelgenomen. Zo ook de Amelander Cor Gransbergen die samen met zijn vrouw Hennie zijn brieven en herinneringen in een boek hebben verwerkt. 

 

Nieuw boek 'De traanjagers'

Anne-Goaitske Breteler bezocht een handvol walvisvaarders thuis, en beschrijft op fraaie wijze de herinneringen die zij op hoge leeftijd nog hebben. De sfeer aan boord, de achtergronden en motieven van de vaarders, en de avonturen in de havens die onderweg werden aangedaan passeren de revue. Evenals de walvisjacht zelf. Maar ook de twijfel en ambivalentie die tot op de dag van vandaag als een schaduw over deze jeugdherinneringen

hangen. Het resultaat is het nieuwe boek 'De traanjagers' waarvoor zij Cor Gransbergen ook interviewde. 

 

2018: een Amelander walvisjaar

In het kader van het Hidde Dirks Kat-jaar zijn veel publicaties over de walvisvaart verschenen. Over de naoorlogse walvisvaart is relatief weinig gepubliceerd. Dankzij de bovenstaande boeken blijven de verhalen van de oud-walvisvaarders voor komende generaties bewaard. Iedereen is op zaterdag 21 juli van harte welkom bij de signeersessies in de Amelander boekhandels!

Portretten Fries echtpaar in Amsterdam

Recent fietste ik in Amsterdam door de Nieuwe Spiegelstraat, bekend vanwege zijn vele antiquairs en kunsthandels. In de etalage van Silkwood Antiques zag ik een stel portretschilderijen, pendanten, van een echtpaar die mij Fries voorkwamen.

Ik maakte een foto van de portretten in de etalage, om eventueel later in de winkel naar meer details te vragen.
Enkele weken later deed ik dit daadwerkelijk, op een zaterdag, vlak voor sluitingstijd.
En ja hoor, de hoofdtooi van de dame was Fries en achterop de portretten stonden zelfs hun persoonlijke gegevens geschreven.

Als schilder van deze portretschilderijen werd Berend Wierts Kunst aangegeven, wat qua stijl en materiaal zou kunnen, maar deze portretten worden dan niet genoemd in zijn bewaard gebleven aantekeningenboekje die online staat. Het zou dan ook werk geweest kunnen zijn van Theodorus Bohres.

De uit het Groningse Nieuwolda afkomstige kunstenaar Berend Kunst, zoon van molenaar en bakker Wiert Luitjens Kunst en Jenneke Berents Bakker, reisde door het land, waardoor op vele plaatsen portretten van zijn hand gevonden kunnen worden.
Recent zag ik, toen ik de namenindex wat uitgebreider bekeek, ook de naam van Arnoldus Johannes Andrease, die ik al snel herkende als de Kollumer notaris Arnoldus Johannes Andreae (dus zonder s).
En in het Groninger Museum zag ik gouden oorijzers met daarbij een reproductie van Berend Kunsts portret van Nantje Reenders.
In Appingedam was al eens de tentoonstelling Berend Kunst, reizend pourtraitist.
Het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek heeft de portretten van Sontvaarder Auke Luitzens Zwitting en echtgenote.

Volgens de handgeschreven informatie achterop de schilderijen, betreft het dit echtpaar:
Aaltje Miedema, geb 12 November 1794 te Leeuwarden. Overleden 16 januari 1881 te Rijswijk
Eerst gehuwd met Ynso van der Feen,
daarna met Luitjen Ubbens
Geboren 28 mei 1791 te Leeuwarden (volgens AlleFriezen.nl in Zuidbroek; commissionair op Kamstraburen)
Overleden 10 April 1864 te Leeuwarden.

Huwelijk in 1824 in Leeuwarden: https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/270a5676-050d-8960-208d-ab0fce81f341?person=06c5a5f2-6811-85ae-3525-0b678020b1e7
Zie ook https://www.geni.com/people/Luitjen-Ubbens/6000000053893269943

Laat het me weten als u meer informatie heeft of anderzijds interesse heeft.

Grote loterij moet Dokkumer draaiorgel ‘redden’

Cor Anjema en Bennie van Boerum voeren actie voor draaiorgel ‘De Graneat’. Zij organiseren een grote loterij om te voorkomen dat de draaiorgelmuziek voorgoed uit Dokkum verdwijnt. Met de loterij zijn veel mooie prijzen te winnen. Directeur Ihno Dragt van Museum Dokkum - dat eigenaar is van het draaiorgel - is erg blij met de samenwerking. ,,Waar zouden we zijn zonder het enthousiasme van de echte draaiorgelliefhebbers?’’

,,Ik kan me nog goed herinneren dat wij vroeger met onze autoped door de straten achter het draaiorgel gingen op zaterdagochtend’’, vertelt Bennie van Boerum. ,,Dat nostalgische gevoel dat ik bij dit draaiorgel heb is ook mijn grootste drijfveer om deze actie voor het behoud van ‘De Graneat’ te organiseren.’’ Bijzonder is dat dit draaiorgel, waar de winkeliers zich nu voor inzetten, in 1900 is aangeschaft door Dokkumer ondernemers. Sinds het Internationale Draaiorgelfestival dat in 2013 voor het laatst in Dokkum werd gehouden staat het draaiorgel stil. Dat ging Cor Anjema van de Stichting Friese Draaiorgelvrienden aan het hart. ,,Het draaiorgel was nodig aan onderhoud toe’’, stelt Anjema die al van jongs af aan besmet is met het draaiorgelvirus.

Cor Anjema en Bennie van Boerum willen niet dat het draaiorgel van Dokkum verloren gaat en organiseren een grote loterij om het laatste bedrag bij elkaar te krijgen. Foto: Klasina van der Werf

Houtworm
In eerste instantie was 12.000 euro nodig om de restauratie van het draaiorgel te betalen. Daarvan is 5.000 euro geschonken door de Stichting Friese Draaiorgelvrienden en ook de gemeente Dongeradeel, het Stadsfonds en diverse bedrijven hebben meebetaald. Door een aantal tegenvallers is nu nog meer geld nodig. Zo is het orgel aangetast door houtworm en aan de authentieke houten kar - waarmee het draaiorgel door de binnenstad van Dokkum kan worden geduwd - hangt ook een prijskaartje.  ,,Als we alle loten voor deze loterij verkopen, dan kan het uit’’, stelt van Boerum.

Mooie prijzen
In totaal zijn er 2.500 loten te koop voor 5 euro per stuk. De loten zijn vanaf nu verkrijgbaar bij 10-store, EP Terpstra, Harms mode, Harms Wonen en Slapen, Lippe Wonen op de Zuiderschans, Outlet Dokkum van de ROC Friese Poort, Museum Dokkum en Rosier in Dokkum. Daarnaast worden er in Dokkum ook huis aan huis loten verkocht. De hoofdprijs is een reischeque ter waarde van 1.000 euro van Toerkoop. Verder kun je een televisie, wasmachine, koffiezetapparaat, glazenset, een high tea bij It Taarthúske of een dinercheque van De Waegh winnen.

Nieuwe mogelijkheden
Het draaiorgel wordt momenteel gerestaureerd door Cas Hendrikx uit Zaltbommel. Daarna wordt het oude instrument weer overgedragen aan Museum Dokkum van wie dit draaiorgel is. Via dit museum kunnen mensen het draaiorgel huren voor evenementen. Er zijn nog wel vrijwilligers nodig die met het draaiorgel in de historische binnenstad van Dokkum willen staan. De authentieke handkar op drie wielen waar het draaiorgel op komt te staan biedt veel nieuwe mogelijkheden. Zo zou Bennie van Boerum graag terug willen zien dat ‘De Graneat’ weer door de woonwijken van Dokkum rijdt. Net als vroeger.

Boek over abt Frederik van Hallum in it Frysk

De Vitae fan Freark fan Hallum- troch Klaas Bruinsma
Hallum, Freed 6 july is de presintaasje fan it boek Freark fan Hallum, oarspronklik yn it Latyn skreaun troch kanunnik Sibrandus Leo (1528-1583) en no streekrjocht fan it Latyn oersetten yn it Frysk troch Klaas Bruinsma (1931).

It boek beskriuwt it libben fan earwearde pater Frederik van Hallum (1125-1175) de stichter en de earste abt fan it kleaster Mariëngaarde, de tún fan de Hillige Maria, sa’t er it kleaster neamde by de stichting yn 1163. Freark wie der abt fan 1163 oan’t 1175.
Yn 1575 hat Sibrandus Leo fan it Promonstratenzer-kleaster (orde fan Prémontré) fan Mariëndal te Lidlum by Tsjummearum yn de Vitae Fretherici it libben fan Freark beskreaun. Dit is as in wûnder bewarre bleaun by de reformaasje fan 1580.
Klaas Bruinsma hat mear as 30 titels oersetten út ferskate talen sa as it Gryksks, Latyn, Midflaamsk, Spaansk, mar ek Midnederlânsk nei it Frysk. Under oare de trije trageedzjes fan Sofoklês: Filoktêtês, Kening Oidipoes en Oidipoes yn Kolonos, wêrmei hy yn 1993 de Obe Postmapriis wûn.
Yn 2007 ûntfong Bruinsma de Sulveren Anjer fan it lanlik Prins Bernardfonds.

Utjouwerij DeRyp fan de Gerben Rypma Stifting út Blauhús is troch Klaas Bruinsma frege
Freark fan Hallum yn boekfoarm út te jaan en de  presintaasje yn Hallum plakfine te litten.

Elkenien is freed 6 july 15.00 oere wolkom yn de Sint Maartentsjerke fan Hallum.

Bruinsma sil sels oan it wurd, der is myzyk en in koarte lêzing oer de betsjutting fan Freark foar Hallum.

N.B. Friese heiligen Siardus en Frederik worden nog steeds vereerd in Vlaanderen!

Op avontuur met Friese jonker Tinco in de Oriënt

Wat velen niet voor mogelijk hadden gehouden is toch gebeurd. Na 150 jaar is een groot deel van de verzameling van de jonkheer uit Beetsterzwaag, Tinco Lycklama a Nijeholt, teruggekeerd naar zijn geboorteplaats. Het is de grootste buitenlandse uitleen voor Frankrijk dit jaar, met 181 stukken.

Opening Tinco tentoonstelling in Grietenijhuis

Zo'n twee jaar geleden begon het met een email van George Homs naar ondergetekende met de vraag of ik Tinco Lycklama kende, die in Cannes ook een straatnaam naar zich vernoemd zag, de Rue Lycklama. Omdat ik enkele jaren daarvoor bij de boekpresentatie van 'Iran and The Netherlands, interwoven through the Ages' door vriend Leo Barjesteh in Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden was geweest, herinnerde ik mij inderdaad deze bijzondere man. Na het aanvankelijke idee van een digitaal project liep het al gauw uit op de mogelijkheid om een tentoonstelling in Musee de la Castre in Cannes te organiseren, waar zijn collectie eind 19e eeuw aan geschonken werd. Bij die succesvolle expo in de zomer van 2017 regelden we tegelijkertijd het tekenen van een samenwerkingsovereenkomst tussen Cannes en de gemeente Opsterland, en dat pakte goed uit.

Eind mei arriveerde een vrachtwagen met de 181 geselecteerde stukken uit de collectie in Cannes, variërend van de sokken van Tinco tot archeologische opgravingen, een 2500 jaar oude wetstekst op kleitablet van Assurbanipal uit Nineveh en volkskunst uit Perzië. En dat in een tijdelijk museum in de Beetsterzwaagster Hoofdstraat 17, schuin tegenover zijn voormalige museum in het Eysingahuis.

Tentoonstellingsmaker Pat Belgers heeft er iets prachtigs van gemaakt. In 18 vitrines in een leemkleurig landschap (net als destijds rond 1870 gecatalogiseerd door zijn secretaris Ernst Massenot voor zijn museum in Beetsterzwaag) wordt u als bezoeker meegenomen in de reis van de Friese jonker door de Oriënt. Een link naar het heden wordt gelegd met gouaches van kunstenaar Theo de Feyter, naast het prachtige verhaal van Tinco's timmerman Johannes Mook en zijn dagboek.

Toelichting aan Arno Brok, Ellen van Selm & Thomas de Pariente

Commissaris van de Koning in Friesland, Arno Brok, kwam de officiële opening verrichten op woensdag 13 juni bij het geboortehuis van Tinco, het Lycklamahus. In het bijzijn van burgemeester Van Selm, consul Peter van Santen en loco-burgemeester van Cannes, Thomas de Pariente, werden lovende speeches gegeven over dit prachtige Mienskip-project. Zie ook dit foto-album en het leuke filmpje van SA!

Inmiddels is ook de documentaire van Omrop Fryslan van ca 30 minuten online beschikbaar. Via NPO2 ook met Nederlandse ondertiteling van het Frysk.

Ik nodig hierbij alle sneupers uit om langs te komen in het Grietenijhuis aan de Hoofdstraat 17 in Beetsterzwaag, woensdag t/m zondag van 11-17 uur tot 9 september.
Maar als u op donderdag 21 juni komt, kan ik u ook nog persoonlijk een rondleiding geven en kunt u eventueel, na een lekker etentje in de Hoofdstraat, om 20 uur ook nog een lezing bijwonen waarin ik vertel hoe het allemaal zo gekomen is!

De Sneuper 130, juni 2018, met eendenkooien, Tjessens en confessies

Het zomernummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 130, heeft als cover de eendenkooi
in de polder van Ternaard.

In het omslagartikel neemt Gerard Mast ons opnieuw mee in de wereld van de eendenkooien; dit keer in voormalig Westdongeradeel.
Kees Bangma geeft een voorproefje van het boek over Friesland en de Eerste Wereldoorlog met een doofpotartikel over Wierumer vissers.
Reinder Tolsma beschrijft de vergane glorie van het buiten Tjessens bij Holwerd en Rudolf Broersma beeindigt de beschrijving van de dorpswapens van Dongeradeel met Waaxens, Wetsens en Wierum.
Thijs Gras beschrijft een stranding op ‘de rotsen’ van Ameland en redactielid Theo Delfstra haalt de schoolbesmetting uit Ee, tussen de wereldoorlogen, uit de vergetelheid.
Een bijzondere vondst was de inscriptie in een Album Amicorum van de schoonheid Lisck van Eysinga (van het mooie portret dat in Kollum getoond werd), die tussen haar twee huwelijken nog een aanbidder gehad blijkt te hebben (uit de familie Van Aylva)! Wibo Boswijk en Hans Zijlstra doen verslag van de pikante zaak.
Jan Gaasterland reageert op de ‘opskuor yn Morra’ in De Sneuper 124.
Frans Thuijs tenslotte doorzocht de ‘Confessieboeken’ van het Stadsarchief Amsterdam op kruimeldieven tot moordenaars uit Noordoost-Friesland.

Zo is De Sneuper 130 afwisselend en interessant voor iedereen, maar natuurlijk kan uw artikel daaraan bijdragen in een volgend nummer... Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden. Stuur dus vooral uw (genealogische of streekhistorische) bijdrage in! De kopijvoorwaarden kunt u online inzien.

De najaarsledenbijeenkomst zal waarschijnlijk bij het Noordelijke Archiefdepot in Nuis plaatsvinden!

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Eendenkooien in Westdongeradeel, Gerard Mast
- Opskuor yn Morra: een reactie, Jan Gaasterland
- Noordoost-Friezen in Amsterdamse confessieboeken, Frans Thuijs
- Dood Wierumer vissers in de doofpot, Kees Bangma
- Tweede liefde van Lisck van Eysinga, Wibo Boswijk/Hans Zijlstra
- Help, we slaan op de rotsen bij Ameland!, Thijs Gras
- De vergeten schoolbesmetting in Ee, Theo Delfstra

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS 
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare...,Ihno Dragt.
- Vergane glorie: Tjessens te Holwerd/Waaxens, Reinder Tolsma
- Heraldiek, wapen van Waaxens, Wetsens, Wierum, Rudolf J. Broersma
 
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA  
- Museumbezoekje: Schierstins Veenwouden, Lisette Meindersma
- Ingeboekt: Pastorieën & Duivelse dillema's, Lisette Meindersma en Warner Banga 
- WEBSITE & -BLOG: Digitaal verhaal: Van Tinco to Sonttol, Hans Zijlstra

Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek (leuk als kadootje)! Slechts 10 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum zonder verzendkosten).
 
Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar voor oa 4 x De Sneuper) via dit online formulier.

U kunt ook altijd een ruim van de belasting aftrekbare gift doen. Wij zijn immers een Algemeen Nut Beogende Instelling: Culturele ANBI. Voor donateurs van culturele ANBI’s geldt een extra giftenaftrek. Particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte vennootschapsbelasting.
Dus een particulier die 1000 euro schenkt mag 1250 euro van de belasting aftrekken, een bedrijf zelfs 1500 euro.

Traanjagers, walvisvaarders uit Noordoost-Friesland, geboekstaafd

Anne-Goaitske Breteler op het podium in Thuskomme

In het Friese café-restaurant Thuskomme in Amsterdam vond de lancering plaats van het debuut van Anne-Goaitske Breteler. Zij schreef het boek De Traanjagers, Herinneringen van naoorlogse walvisvaarders, over walvisvaarders uit Noordoost-Friesland. Ooit stond ze achter de bar in walvisvaarderscafé De Bûnte Bok in Lioessens en hoorde de spannende verhalen van de mannen.
Een bus vol met walvisvaarders en aanhang was met BIRWA-tours vanuit Dokkum naar de hoofdstad gekomen.
De oud-leerlinge van master Reinder Tolsma van de Foeke Sjoerdskoalle uit Oosternijkerk, erelid van onze vereniging, had het voor elkaar gekregen een reeks prominenten acte de presence te laten geven op haar debuutfeestje.


Professor Jaap Bruijn, die vele jaren maritieme geschiedenis doceerde aan de Universiteit van Leiden en met Joost Schokkenbroek auteur van De laatste traan, Walvisvangst met de Willem Barendsz, 1946-1964, mocht het openingswoord doen. Hij was onder de indruk van de aanpak en stijl van de 22-jarige debutante die op indringende wijze een beeld schetste van het harde leven van de walvisvaarders aan boord van het schip Willem Barendsz. Rond de tijd van de Korea-oorlog (1953) was het voor Nederland een erezaak om in zijn eigen behoefte aan vetten te voorzien.

De bekende schrijver Midas Dekkers, onlangs weer op de televisie met een prachtige serie over de Waddeneilanden, sprak over didactische kwaliteiten en hoe zijn voormalige leraar biologie daarbij op beeldende wijze indruk maakte met het vertellen over de mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen. De walvispenis die hij daarbij toonde was een hoogtepunt waarna de brave meisjes vaak gillend de klas verlieten. Ook bij Thuskomme was er hilariteit alom!

Een muzikale omlijsting kwam van vader Gerrit Breteler en broer Hylke Breteler (twee meter lang en voormalig jeugdburgemeester van Dokkum in 2012).

Tattoo-koning Henk Schiffmacher, ooit als klein jongetje zwaar onder de indruk van de Willem Barendsz in Amsterdam, mocht de drie nog in levende zijnde walvisvaarders interviewen: Durk van der Veen en Nutte Dijkstra uit Oosternijkerk en Wieb de Jong uit Anjum (Brand Feenstra uit Ternaard is helaas in februari overleden). Het gesprek verliep wat moeizaam omdat Henk steeds vergat de microfoon door te geven. Uiteindelijk vroeg hij het publiek maar om vragen te stellen.

Moeder Anke Bijlsma keek tevreden toe toen vervolgens Anne-Goaitske het woord nam om iedereen te bedanken en de eerste exemplaren aan de walvisvaarders en de zonen van Brand Feenstra uit te reiken.
Ook voor sneupers en geïnteresseerden in maritieme geschiedenis is dit boek een echte aanwinst!

Overigens meldde ons lid Haije Talsma recent, tijdens Famillement, dat nog tijdenlang de kookketels van de Willem Barendsz in Birdaard op de wal gelegen hebben, maar nu spoorloos zijn.
De Traanjagers, Herinneringen van naoorlogse walvisvaarders, Anne-Goaitske Breteler, Amsterdam University Press, 19,99

Op 5 juli kunt u in de kerk van Nes nog een voorstelling en lezing rond het boek bijwonen.

Professor Bruijn doet het openingswoord

Midas Dekkers vertelt

Henk Schiffmacher poogt de walvisvaarders te ondervragen

Breteler sr en jr zingen Iers walvislied

Dokkumer bierbijbel met lof ontvangen

Het is deze week wel erg druk op sneupersgebied. Vele boekuitreikingen en openingen van

Uitreikingsceremonie Dokkumer Bierboek

tentoonstellingen. Ik kan het nauwelijks meer bijbenen ;-)
Woensdag 13 juni werd op het Dokkumer stadhuis de langverwachte Dokkumer bierbijbel van onze redacteuren Warner Banga en Piet de Haan door burgemeester mevr. Waanders officieel uitgereikt aan Berend Wouda. Remco en Frank van Dijk, de drie initiatiefnemers van het Bonifatius Bier.

Helaas kon ik er zelf niet bij zijn vanwege de opening van de Tinco-tentoonstelling, maar gelukkig waren onze redactieleden Jacob Roep en Nykle Dijkstra wel aanwezig.
Jacob maakte een mooi filmpje van de ceremonie, ook op Facebook.

Onze columnist van De Sneuper, museumdirecteur Ihno Dragt, opende de speeches met een ode aan de auteurs. Warner Banga vertelde over de totstandkoming van het boek. Daarna kon de overhandiging plaatsvinden aan de burgemeester.

U kunt het boek bestellen voor een lage prijs, dankzij diverse subsidies. Het dikke boek kost slechts € 25 en is te bestellen via  info@historia-doccumensis.nl of via de website www.historia-doccumensis.nl

Via de online namenindex van het boek kunt u ook zien of er familie uit uw genealogie in voorkomt.

Een mooie fotoreportage van de ceremonie, gemaakt door ons lid Henk Aartsma, kunt u bekijken op de site van Harmen Poortman.

Bierdragers van Dokkum bij de ceremonie

Expositie De historie van Jeppemastate en de kerk van Westernijtsjerk

In de kerk van Westernijtsjerk (bij Marrum) is in de zomer van 2018 een expositie over de kerk en de destijds naastgelegen Jeppemastate en haar bewoners. Er was vroeger een nauwe band tussen de bewoners van Jeppema en de kerk. De kerk is waarschijnlijk zelfs gesticht door de Jeppema’s.

Na de Jeppema’s is de stins/state eigendom geweest van achtereenvolgens de familie Unema, Roorda en Grovestins. De familie Grovestins bouwde de state uit en legde een groot park aan. Over elke periode van Jeppemastate zijn bijzondere verhalen te vertellen. Na het overlijden van de laatste bewoonster Eduarda Lucia van Grovestins in 1764 is de state verkocht en afgebroken.

De expositie bestaat uit een maquette, illustraties en informatiepanelen, die samen het verhaal vertellen van de kerk en Jeppemastate. Studenten van de opleiding Bouwkunde van de NHL Stenden Hogeschool hebben een prachtige maquette vervaardigd van de kerk en de state en illustrator Skelte Braaksma uit Marrum heeft een zestal verhalen uit de geschiedenis in beeld gebracht. De informatie is verzameld door commissielid Titia Jippes-de Boer, die ter gelegenheid van de expositie ook een boekje heeft geschreven.

In de kerk zijn nog enkele zaken zichtbaar die betrekking hebben op de bewoners van Jeppemastate, namelijk een grafzerk uit ca. 1500 die bij de in 2016 uitgevoerde renovatie in de kerk is gevonden. Deze vermeldt twee namen van eigenaren van Jeppemastate. Verder de grote herenbank die in gebruik was bij latere bewoners van Jeppemastate.

Het boek ‘De historie van Jeppemastate en de kerk van Westernijtsjerk’ (67 pagina’s) is tijdens de openingstijden te koop voor € 10. De opbrengst komt ten goede aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
(NB Op 14 juli is er een evenement in de kerk, aan het begin van de middag is de expositie dan wel gewoon te bezoeken.)
Openingstijden 2018: elke zaterdagmiddag in juli en augustus en de eerste twee van september, steeds van 13.30 tot 17.00
Locatie: kerk Westernijtsjerk (bij Marrum), Westernijtsjerk 2, 9073 TS Marrum

Maquette Jeppema

Jeppe Jeppema trekt in 1481 met zijn zwager Syds van Botnia ten strijde tegen de Leeuwarder Vetkopers, illustratie van Skelte Braaksma

Honderden liefdesbrieven van Jaap Broersma (93) naar Tresoar

Drie jaar moest hij zijn geliefde Minke missen, toen hij als militair was gestationeerd in Nederlands-Indië. Maar, vertelt Jaap Broersma zeventig jaar later, haar brieven sleepten hem erdoor. De collectie van in totaal zo’n 2000 brieven wordt nu overhandigd aan het Fries Historisch en Letterkundig Centrum Tresoar. Waaronder een tweetal nog nooit eerder geopende exemplaren.

Zeventig jaar geleden was Jaap Broersma uit Ee (Dongeradeel) gestationeerd als dienstplichtig militair in Perak bij Soerabaja. Jaap had daar een functie in de voedselvoorziening aan Nederlandse militairen. ‘’s Ochtends begon mijn werkdag om 7.00 uur en ‘s middags om 13.00 uur was ik klaar’, zo vertelt hij. Dan kon hij brieven schrijven. En dat heeft hij gedaan. Zelf heeft hij in de drie jaar dat hij weg was zo’n 1200 brieven geschreven, gemiddeld meer dan één per dag. De meeste waren bestemd voor zijn vriendin, Minke Bosgraaf. ‘We schreven elkaar drie brieven per week. Elke dag keek ik weer uit naar post van haar. Minke’s brieven waren zo belangrijk, die sleepten mij erdoor.’

Minke, die uit de buurt van Kollum kwam, schreef over van alles en nog wat, over wat ze in het dorp hoorde en zag, over familie en kennissen, maar ook over het geloof en de liefde. Dat laatste is een steeds terugkerend onderwerp. Dat geldt ook voor de brieven van Jaap aan Minke. Het verlangen naar elkaar was groot. Meer dan 11.000 kilometer waren ze van elkaar verwijderd en dat drie jaar lang. Een paar keer zijn ze in de gelegenheid geweest om elkaars stem te horen. De zogenaamde gesproken brieven werden vastgelegd op 78-toerenplaten en opgestuurd. Ook die zijn met de collectie aan Tresoar overgedragen.

Het wachten werd uiteindelijk beloond. Half april 1950 konden Jaap en Minke elkaar omarmen. Al gauw maakten ze trouwplannen. Op 12 juli 1951 was het zover. Toen gaven ze elkaar in het gemeentehuis in Kollum het ja-woord.

In 2015 kreeg Reinder Postma uit Oudwoude de collectie van Broersma met de bedoeling om er een boek over te schrijven. Dat boek met als titel ‘Liefde tussen Kollum en Perak’ verscheen nog hetzelfde jaar. Postma en Broersma dragen vrijdag in Tresoar officieel de collectie over. Een mooie aanwinst voor het archief: volgens Otto Kuipers van Tresoar geven de brieven een mooi beeld van de eerste naoorlogse jaren.

De brieven kunnen voorlopig niet ingezien worden. De afspraak is dat de brieven pas na het overlijden van Broersma openbaar worden.

Presentatie en namenindex Dokkumer Bierboek

In Dokkum wordt sinds kort weer Bonifatiusbier gebrouwen en op de markt gebracht. De geschiedenis van het Dokkumer bier lijkt op de geschiedenis van de stad Dokkum. Het brouwen en drinken van bier is bijna zo oud als de mens zelf. In de Bonifatiusstad is die biertraditie annex aan de Bonifatiusbron of -fontein. Binnen de bolwerken waren ooit bijna twintig brouwerijen gevestigd!

Warner B. Banga en Piet de Haan, twee ‘sneupers’ van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland, onderzochten op verzoek van de stichting Dockumer Biergilde het bierbrouwen in Dokkum door de eeuwen heen. Zij haalden uit eeuwenoude archieven de historie van de bierbrouwersstad Dokkum uit de vergetelheid...
Verbluffend veel feiten en gegevens over het bierbrouwen in de noordelijkste stad van Nederland in een boek van ruim 450 bladzijden dik.

Op woensdag 13 juni 2018 wordt het boek ‘Bierbrouwen in Dokkum’ gepresenteerd in de vroedschapszaal van het historische stadhuis van Dokkum onder goedkeuring van de presiderende burgemeester mevrouw Marga Waanders. Het stadsbestuur had namelijk vroeger het toezicht over het Dokkumer Biergilde.

Het standaardwerk over het bierbrouwen in de Bonifatiusstad wordt uitgegeven door de stichting Historia Doccumensis en is geheel in full colour uitgevoerd met een harde kaft. Naast een enorme hoeveelheid informatie over bierbrouwen en de biercultuur van Dokkum, bevat het boek de geschiedenissen van 20 Dokkumer brouwerijen en een uitgebreide namenindex met de namen van liefst 1900 personen die iets met het Dokkumer bier te maken hebben. In Dokkum waren tussen 1600 en 1876 liefst 19 brouwerijen, die gezamenlijk zo’n 240 eigenaren hadden, gemiddeld ruim twaalf brouwers per brouwerij: een schat vol informatie voor genealogen en sneupers naar familiegeschiedenis.

Het dikke boek kost slechts € 25 en is te bestellen via  info@historia-doccumensis.nl of via de website www.historia-doccumensis.nl  Deze lage verkoopprijs werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van vele Dokkumer bedrijven en instanties.

Dokkumers in oud fotoboek fotograaf Fuchs

In het magazine Gen. van het CBG staat een artikel over de klanten van Leeuwarder fotograaf

Eduard Fuchs.
Hij opende in 1859 een fotografisch atelier in Leeuwarden aan de Grachtswal. In 1864 verhuisde hij naar de Vleesmarkt.

Een album met zo'n 250 afbeeldingen is bij het RKD terechtgekomen.

Er staan mensen op uit oa Ternaard, Dokkum, Stiens, Hallum, Rottevalle en Ureterp.

Wie herkent voorouders uit bv. de families Van der Leij, Andringa de Kempenaer, Tolsma, Bloembergen, Wigersma, Barneveld, Minnema van Haersma de With, Van Harinxma thoe Slooten , Jorritsma en Sevenster.

Verslag lezing “Een revolutionaire gemeente”

Door Tineke Admiraal

Piet de Haan vertelt over de derde vermaning

Op woensdag 23 mei jl. gaf de heer Derk Jansen een lezing over de geschiedenis van de Verenigde Christelijke gemeente (doopsgezind/remonstrants) in Dokkum. De heer Jansen bleek een begenadigd spreker, rap en scherp van de tongriem gesneden en kon in levendige bewoordingen vertellen over de rijke geschiedenis van de kerk c.q. haar gemeente. Het deze avond gepresenteerde boek omschreef hij als ‘184 bladzijden die u toelachen met nieuwe en verrassende informatie’. De feitelijke geschiedenis van de gemeente werd al eerder beschreven in een boekje van 30 pagina’s door de heer Keune, maar is nu aangevuld en vooral uitgebreid met persoonlijke verhalen over de kerk, de predikanten en haar gemeenteleden.

De voorkant van het boek bevat een revolutionaire vlag (van de Bataafse Republiek) en er zijn rijkelijk foto’s en afbeeldingen in verwerkt. ‘Het vertelt uitgebreid over de vele personen die ertoe deden in deze kerk.’ Ook vertelde Jansen boeiend over de predikanten van de kerk door de tijden heen. ‘Deze gemeente is altijd zeer vrouwvriendelijk geweest in al haar facetten, er waren door de jaren heen meerdere vrouwelijke predikanten.’

De kerkgemeenschap noemde hij opmerkelijk, bijzonder en vrijzinnig. Er waren ook kleurrijke dominees, zoals Taurinus. Deze moest vertrekken vanwege ‘dronkenschap op de kansel’. Zo heeft hij eens in beschonken staat het Avondmaal bediend en alle restjes van de wijn uit de Avondmaalsbeker opgedronken. Taurinus heeft zelf ontslag genomen, maar niet na het schrijven van een gloedvolle brief waarin hij uitgebreid uit de doeken deed waarom hij zo gehandeld had. Vooral zijn vele ziekten passeerden de revue als reden.

Camphuijsen passeerde eveneens de revue. Een belangrijke man die echter de eerste paar eeuwen na zijn heengaan genegeerd werd. Pas in de 20e eeuw werd hij op waarde geschat. Hij werd een ‘vrome ketter’ genoemd vanwege zijn opvattingen, en een ‘christelijk anarchist’. Ook Carpentier Alting was deze mening toegedaan. Hij vond Dokkum een vrijplaats voor onorthodoxe geesten. Geen negatieve bewoordingen voor deze kerk en haar leden!

Aansluitend zong zangeres Frederiek van der Hammen live twee prachtige liederen van Camphuijsen, begeleid door Piet de Jong op orgel. Een mooie ‘break’ tussen alle informatie door.

Ook Piet de Haan kwam aan het woord: ‘Ik krijg 10 minuten van de heer Jansen’. Hij deed uit de doeken hoe ze een onbekend vermaanhuis hebben ontdekt in de binnenstad; een vergeten kerk uit het verleden die tot leven is gebracht in het boek! Omdat de kerk niet zichtbaar aan de openbare weg mocht liggen moesten de Mennisten via een steeg naar hun kerkgebouw. Piet liet zien waar het voormalige vermaanhuis heeft gestaan en langs welke steeg men naar binnen kon. De steeg bestaat nog steeds!

Aansluitend werd het eerste exemplaar van het boek uitgereikt door Nanny de Vries-Douma aan mevrouw Nielsen, een van de geliefde predikanten in de 20e eeuw van het kerkgenootschap. Mevrouw Nielsen herinnerde zich ‘haar’ kerkgemeenschap als open en ontvankelijk, een gemeente én gemeenschap. Ze dankte de schrijvers voor het boek, dat deze hopelijk ook in de toekomst bloeiende gemeente recht doet.

Na afloop van de lezing en de boekpresentatie was er een bescheiden receptie in de kerk om de uitgave passend te vieren, en kon het boek met een speciale korting aangeschaft worden.