Gevelsteen Ee nog niet terug

Hoewel de ledendag in Ee uiterst geslaagd was, moesten we helaas constateren dat de teruggevonden gevelstenen uit het geboortehuis van Foeke Sjoerds nog niet terug zijn op de plaats van herkomst.

Nog even de zaken op een rijtje: tijdens de verbouwing van een huis aan de Omgong/Achterwei in Ee, eerste helft vorige eeuw, wordt een drietal bakstenen uit de tuitgevel verwijderd. Hierop staan het bouwjaar van het huis, 1613, een letter W en een geopende schaar met de initialen IF. Onderzoek van Ee-kenner Douwe Zwart leert ons dat de steen met de initialen waarschijnlijk het huismerk van kleermaker Jan Foekes was. Een medewerker van het Fries Museum wilde ze wel hebben en nam ze in 1926 mee voor de collectie. Decennia lang verdwenen de stenen daarmee in een depot, waarvan de registratie van goederen niet erg duidelijk was.
Rond 1997 neemt Leeuwarder stadshistoricus Hendrik ten Hoeve het initiatief om een aantal gevelstenen die in het depot van het museum liggen terug te plaatsen in bestaande huizen, om ze weer zichtbaar voor het publiek te maken. Of hij daarvoor toestemming had van het bestuur van het Fries Museum en/of het bestuur van het Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur is onduidelijk. Logischerwijze komen oude Leeuwarder gevelstenen weer in Leeuwarder panden, maar vreemd genoeg komt ook éen van de drie gevelstenen uit het pand in Ee nu in een Leeuwarder gevel terecht. Dat is vreemd. Zeker gezien het feit dat Ten Hoeve duidelijk wist dat de gevelsteen uit Ee afkomstig was, getuige de zodanige vermelding van de steen in het boek ‘ Verhalen in Steen, gevelstenen in Leeuwarden’(Leeuwarden 1998), waarvan hij mede-auteur is.

Enkele jaren later kocht ik dit boek en merkte daarin de gevelsteen uit Ee op. Een kopietje van de bewuste pagina stuurde ik op naar Douwe Zwart met de vraag: "Ken je deze steen?". Al snel liet hij me weten dat hij de steen inderdaad kende en er al lang naar op zoek was. Zie ook ons vorige blogartikel hierover. Toen ik vervolgens eerder dit jaar ontdekte dat het Archeologisch Depot in Nuis (die ook als depot van het Fries Museum fungeert) een database met bewaarde spullen online had gezet, kon ik het niet nalaten om even te zoeken op 'gevelsteen Ee 1613'. En warempel: hij stond erin! Een tijdje geleden ging Douwe Zwart met mede-Sneupers Henk Aartsma en Piet de Haan naar Nuis om het ter plekke te controleren en het bleek inderdaad de gezochte tweede gevelsteen uit het Eester drieluik!

We publiceerden ooit al eens in De Sneuper en Nieuwe Dockumer Courant 'Waarom een gevelsteen uit Leeuwarden terug moet naar Ee'.
In de Leeuwarder Courant van 14 oktober 2008 besteed journalist Marius Dussel ook aandacht aan deze cultuurhistorische misstap (klik op het plaatje rechtsboven voor een leesbare vergroting). Hij interviewde de diverse betrokkenen, waaronder de eigenaresse van het huis in Leeuwarden waar éen van de stenen nu ingemetseld is. Zij is conservatrice textiel bij het Fries Museum, Gieneke Arnolli, ook bekend van haar onderzoek naar letterlappen/merklappen in Friesland. Het blijkt dat stadshistoricus Ten Hoeve het in 1997 wel toepasselijk vond om een steen met een schaar aan de conservatrice textiel kado te doen. Op zich een redelijk creatieve gedachte, maar ook wat naïef en cultuurhistorisch klopt er natuurlijk helemaal niks van! Kan een Leeuwarder stadshistoricus zomaar een 17e eeuwse gevelsteen uit Ee aan een werknemer van het Fries Museum schenken? Het is logisch dat Arnolli er niet meteen happig op is om de steen weer uit haar witgepleisterde gevel te halen, want dat zal wat kosten en ongemak met zich meebrengen. Haar argument dat ze er in Ee honderd jaar geleden geen belangstelling voor hadden vind ik echter niet zo sterk.

Ook Ernst Taayke, de conservator van het Archeologisch Depot staat niet te springen om de steen uit 1613 terug te geven. Want wat gebeurd er als het huis in Ee weer verkocht wordt en een onbehouwen nieuwe bewoner weer begint te verbouwen? Nou, dat is volgens mij allemaal wel in een contract bij de notaris goed te regelen. Notaris Hellema in Dokkum, de sponsor van onze Sneuper-covers, wil ons daar vast en zeker mee helpen.
Het is eigenlijk ook wel bijzonder dat het Fries Museum eerst vrolijk gevelstenen op willekeurige gronden uitdeelt aan werknemers en bewoners van de oude Leeuwarder binnenstad en vervolgens tien jaar later een aanvullende gevelsteen uit Ee niet terug in het straatbeeld wil hebben op de plaats waar deze thuishoort. Snapt u er nog wat van ? Ik ben wel benieuwd wat het bestuur van het Fries Museum en het bestuur van het Fries Genootschap hier zelf van vindt.


Update, juli 2019: De gevelsteen is door het Fries Museum, als onderdeel van het ontzamelbeleid, teruggegeven aan de bewoner van het geboortehuis van Foeke Sjoerds in Ee en zal binnenkort weer in de gevel te zien zijn!