maandag 22 augustus 2011

Zuivelfabriek Freia Veenwouden als Cultureel Erfgoed in Arnhem

Afgelopen vrijdag met zoon op stap naar Arnhem. Het idee was om een aantal dingen te combineren. Hoofddoel was het Openluchtmuseum maar eerst wilde ik even een paar zaken omtrent de Holwerder familie Van Aylva uitzoeken die op kasteel Neerijnen hebben gewoond. Deze inventaris vond ik op de website van het Gelders Archief:
0439 Huizen Waardenburg en Neerijnen
2129 Statenbijbel. Gedrukt bij de weduwe van Paulus Aertsz. van Ravesteyn. Met op los inliggende bladen aantekeningen betreffende de families van Aylva en (Van) Rengers
2139 Genealogie van het geslacht (Van) Aylva
2140 Foto's van geschilderde portretten resp. van Hans Willem van Aylva, overleden 1691, en Hans Willem van Aylva, overleden 1827
2295 Drukwerken resp. over een schilderij van Aylva State te Witmarsum en over het leven van H.W. baron van Aylva, luitenant-generaal der Nederlanden, met geleidebrieven resp. van het gemeentebestuur van Witmarsum en van de burgemeester van Westdongeradeel
3051 Foto's resp. van een zeventiende-eeuws portret van Frouck van Aylva, echtgenote van H.W. van Aylva, en van een poort in de Hervormde kerk te Dedgum met o.a. het wapen van Tjaard van Aylva, resp. 20e eeuw en in of na 1951.
Ik had van tevoren natuurlijk ook even op de site gekeken naar de openingstijden. Blijkbaar had ik het niet goed gelezen (ik dacht dat vrijdag als 'overige dag' tot 16.15 uur open zou zijn) zodat ik voor een dichte deur stond. Mocht een van de lezers binnenkort in het Gelders Archief zijn dan zou ik het op prijs stellen als ze even voor me zouden willen kijken (mail dan aub van tevoren even over de details).

Enfin, wat meer tijd dus voor een bezoek aan het Openluchtmuseum. De museumkaart is hier geldig dus dat is al mooi meegenomen. Na binnenkomst stap je op een mooie historische tram naar de eerste halte met bezienswaardigheden. Een leuke tentoonstelling over Nederland Spaart waarin een aantal mooie voorbeelden van verzamelingen getoond worden. Zo is er een pijpenverzamelaar en de erfenis van een spaarpottenverzamelaar. Hilarisch is het filmpje van de verzamelaar van kotszakjes uit vliegtuigen (ongebruikt uiteraard) die inmiddels in het Guinness Book of Records schijnt te staan. Een gebouw verderop worden vele oude gebruiksvoorwerpen uit de vroegere huishoudens getoond. Er werd vroeger heel wat afgeploeterd!
Enkele haltes verder kom je in een gebied dat je de Friese hoek zou kunnen noemen, hoewel het museum het onder de noemer Het Hoge Noorden promoot (er staan ook diverse Groninger en Drentse bouwwerken). Er is een Waldhuske uit Akkerwoude (waarvan er natuurlijk meer te zien zijn in openluchtmuseum De Sukerei in Damwoude zelf) met een interieur uit 1947 van Klaas en Trijntje Wijnsma-van der Hoek, een boktjaskermolentje uit Wouterswoude, een spinnenkopmolen uit Gorredijk, en een grote kop-hals-rompboerderij uit Midlum. Voor de genealogen onder ons: Huwelijksakte Dantumadeel, 1912. Man : Klaas Wijnsma, oud 23 jaar, geboren te Rinsumageest. Ouders: Sipke Klazes Wijnsma en Eltje Willems Rigter. Vrouw : Trijntje van der Hoek, oud 22 jaar, geboren te Dantumawoude. Ouders: Jan Barteles van der Hoek en Grietje Lieuwes de Jong. Datum : 25 mei 1912, akte nr. 69.

Zeer prominent is de prachtige reconstructie van Zuivelfabriek Freia uit Veenwouden, ooit als eerste Friese zuivelfabriek rond 1878 opgericht door zuivelpionier Mindert Bokma de Boer (een neef van schrijfster Nynke van Hichtum, de vrouw van Pieter Jelles Troelstra). Deze door stoom aangedreven fabriek is deels weer in bedrijf, tenminste de stoommachine werkt weer. Op het terrein ook een lange fabrieksschoorsteen en een oude auto met historische reclame voor Freia. In de ruimte zelf is een winkeltje ingericht waar kazen en andere kleine zuivelproducten te koop zijn. Zie voor een impressie het filmpje op YouTube.


Het archief van Zuivelfabriek Freia Veenwouden is bewaard in Tresoar te Leeuwarden. Ook mooi zijn de oude foto's in de collectie van het Fries foto-archief (waarop een oude karnton op transport wordt gezet naar de voormalige Flevohof).
Aanvulling Reinder Tolsma:  ik heb “Stoomzuivelfabriek Freia en de ontwikkelingen in de Nederlandse zuivelindustrie, 1850-1970” in bezit, uitgave van het Openluchtmuseum Arnhem ( n.a.v. de eerste steenlegging van Freia op 10-7-1991 door Theun de Vries, in 1992 uitgegeven).

Geen opmerkingen: