Pytter Geerts Zijlstra kon de kolere krijgen

De broer van mijn directe voorvader Jogchum Geerts Zijlstra, Pytter, die in 1803 in Niawier geboren werd, was ik in mijn genealogische naspeuringen een tijdje kwijt.
Uiteindelijk vond ik toch nog aardig wat details van zijn woelige leven, door met enige regelmaat zijn

naam online in te typen in zoekmachines of zoekvelden van archief-websites.

Pytter Geerts Zijlstra is geboren op 4 december 1803 in Niawier, als zoon van Geert Jochems Zijlstra en Gertje Pieters van der Herberg. Pytter is overleden op 13 oktober 1847 in Amsterdam, 43 jaar oud. Pytter trouwde, 38 jaar oud, op 29 juni 1842 in Amsterdam met Jacoba (Koosje) Krans, 30 of 31 jaar oud. Koosje is geboren in 1811 in Zwolle, dochter van Willem Krans en Johanna Ruisink.

Van beroep was Pytter stalknecht en sjouwer. Hij was gelegerd in Zwolle, blijkens volgende acte bij Tresoar: RAF Nadere toegang 42.01: Memories van Successie, kantoor Dokkum (deel 1 1818-1839) FAF/VAF blz. ...
Inv.nr.akte: 3003/093
Voornaam: Aukje,
Patroniem: Saskers,
Familienaam: ----
Woonplaats: Niawier, Overlijdensdatum: 22-02-1823, Onroerend goed: nee,
Opmerkingen: moeder van Sake, gardenier Engwierum, Janke (vrouw van Freerk Roelofs, arbeider Morra) en wijlen NN Pieters (vrouw van Geert Jogchums, voerman Niawier; moeder van Pieter, curassier in garnizoen Zwolle en minderjarige Aukje, Bauke en Jogchum Geerts). 

Een kurassier is een "antieke" cavalerist met helm en kuras (een borst- en rugharnas, bestaande uit een aangegespte plaat vlgs. Van Dale).

Ik had ook nog een oude aantekening, waarvan ik de bron niet meer kan herleiden: Mogelijk deelnemer aan Tiendaagse Veldtocht in 1831 en geëerd met het Metalen Kruis: Register/Militair stamboek 692, Folio 117.
Wel staat er bij Nationaal Archief een Pieter Zijlstra in Militaire Stamboeken.

Hij komt op een gegeven moment in Amsterdam terecht. Hier overlijdt hij op 43-jarige leeftijd, op 13 oktober 1847, in het Binnengasthuis aan de Oudezijds Achterburgwal 237 aan een dodelijke ziekte. In die tijd heerste een cholera-epidemie in Amsterdam.
Er is sinds kort een prachtig interactief kaartje online beschikbaar die het verloop van de cholera in 1866 in Amsterdam visualiseert: Kolerekaart.

Wat hem bezielde om ‘ver weg’  in Amsterdam te gaan leven is nog een beetje onduidelijk. Met zijn vrouw Jacoba (Koosje) Krans woonde het gezin in de Kerkstraat 104 (naast/bij de Franse manege), Weesperstraat 48 en 103 en Lijnbaansgracht 53 te Amsterdam. Vanaf 1845 en na het overlijden van Pytter ontving Koosje bedeling als huiszittende arme van de Amsterdamse regenten. Dit duurde tot en met de winter van 1855.

Kinderen van Pytter Geerts Zijlstra en Jacoba Krans
1. Cornelia Zijlstra, geboren 16 april 1840 te Amsterdam, (Nieuwe) Kerkstraat 104, overleden op 22 december 1916 te Amsterdam. Was dienstbode en gehuwd op 3 november 1880 met Jan Coenraad Jansen, werkman. Vervolgens gehuwd op 3 augustus 1882 te Amsterdam met Hendrik Jan Emmelot, kruier, weduwnaar van Aaltje Lempke.
2. Pieter Zijlstra, geboren 5 mei 1842 te Amsterdam, Weesperstraat 48, overleden 20 oktober 1848 te Amsterdam
3. Geertje Zijlstra, geboren 14 april 1845 te Amsterdam, overleden 9 november 1871 te Amsterdam.
4. Willem Zijlstra, geboren 21 oktober 1846 te Amsterdam, Lijnbaansgracht 53, overleden 9 november 1846.
5. Alida Zijlstra, geboren 28 december 1847, overleden 14 januari 1848 te Amsterdam.
In 1851 woont Jacoba, als Nederlands Hervormd weduwe, met haar dochters Cornelia en Geertje Zeilstra (!) op de Weesperstraat 103. Ze is inmiddels als werkster aan de slag gegaan. Opvallend is dat reeds 2 kinderen voor het huwelijk geboren zijn. Veel geluk en gezondheid heeft het gezin echter niet gekend.

Nu had ik ook nog een digitale aantekening van een vondst in het Noordhollands Archief te Haarlem, maar daarvan waren destijds geen scans beschikbaar:
198-16 Klapper op naam van de veroordeelden
Persoon in vonnis: Pieter Zijlstra
Vonnisnummer: 214
Rechtbank: Amsterdam
Jaar: 1844
Voornaam: Pieter
Achternaam: Zijlstra
Leeftijd: 42
Rol: Gedaagde
Toegangsnummer: 198 Arrondissementsrechtbank Amsterdam
Inventarisnummer: 16.
Nu ik weer eens probeerde bleken er opeens wel scans beschikbaar te zijn. En het leek inderdaad onze Pieter te zijn!
Op 6 april 1844 moest Pieter samen met zijn maat Heinrich Noordziek vernemen hoe hij werd aangeklaagd en veroordeeld. Vermeld wordt dat hij geboren is in Heerenveen (dat klonk een beetje stoerder dan Niawier denk ik) en knecht is in de Franse Manege en daar ook woont. Die manege was gevestigd in de Plantagebuurt van Amsterdam (waar veel stallen gevestigd waren), aan de Nieuwe Kerkstraat 102. De huidige Hollandse Manege aan de Overtoom lijkt nog veel op het inmiddels afgebroken gebouw.
De aanklacht luidde 'onwillige verwonding' en een straf van 'niet minder dan zes dagen en niet meer dan twee maanden' en een geldboete van tussen de 8 en 50 gulden!

Wat was er gebeurd? Een loslopende hond had vlakbij de Franse manege een man in zijn rechterbeen

gebeten, die daardoor het kind dat hij in zijn armen had moest laten vallen. En deze had door de heelmeester verzorgd moeten worden! De hond stond volgens getuigen al als vals bekend in de buurt, en in plaats van de hond weg te halen hadden de verdachten om het voorval gelachen. De verdachten zouden de hond zelfs hebben lopen 'aanhitsen' (ophitsen zouden we nu zeggen) en zich brutaal hebben aangesteld!
Uiteindelijk worden ze tot veertien dagen gevangenisstraf en een geldboete van acht gulden veroordeeld. Pieter Geerts Zijlstra kon dus mooi de kolere krijgen!