Niet alleen deze, maar ook inventarissen van archieven van andere kerkelijke gemeenten zijn recentelijk vernieuwd. Zo ook bijvoorbeeld die van de Verenigde Christelijke Gemeente te Dokkum, ook wel de eerste gefuseerde (in 1798) protestantse gemeente in Nederland (toegangnummer 038), de Gereformeerde Kerk te Metslawier en Niawier (toegangnummer 176) en Gereformeerde Kerk te Engwierum (toegangnummer 027).
Er is ook een nieuwe inventaris van de archieven van de voorgangers van waterschap Tusken Waed en Ie te Metslawier, daterend uit eind 18e eeuw tot de 1970’er jaren. De concentratie van waterschappen leidde tot het ontstaan in deze regio’s van het Wetterskip Lauwerswâlden te Buitenpost en Wetterskip De Waadkant te Stiens. Deze zijn uiteindelijk opgegaan in het Wetterskip Fryslân.
In 1997 kwam de inventaris van de archieven van de voorgangers van het waterschap De Wâlden, waterschappen in de gemeenten Dantumadeel en Tytsjerksteradiel, gereed. Gevolgd in 1998 met de inventaris van de boezemwaterschappen en polders in Noord-Friesland (Noardlik Westergoa), waterschappen in de gemeenten Franekeradeel, Het Bildt en Menaldumadeel.
In 2004 werd door de streekarchivaris de inventarisatie van de archieven van de voorgangers van het waterschap Lits en Lauwers, waterschappen in de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland, afgerond.
De (her)inventarisatie van de archieven van de voorgangers van het waterschap Tusken Waed en Ie, waterschappen in de gemeente Dongeradeel, Ferwerderadeel en Leeuwarderadeel, is dit jaar afgerond.
Hiermee is bijna 100 meter waterschapsarchief toegankelijk gemaakt en beschikbaar gemaakt voor (regionaal-historisch) onderzoek. Het belang daarvan is niet te onderschatten. Al deze waterschappen en polders hebben zich beziggehouden met bemaling van hun gebied, het afvoeren van overtollig water door (polder)molens, gemalen en sluizen, de verharding van klei- en zandwegen en het aanleggen van bruggen. Kortom, de waterschapsbesturen zijn bezig geweest met het gebruik en inrichting van hun gebied en een aantal resultaten van hun handelingen zijn nog in werking of zichtbaar, bijvoorbeeld in de vorm van poldermolens.
Een van de omvangrijkste en voor de regio Noordoost Fryslân meest belangrijke archief is gevormd door het waterschap De Polder van Oost- en Westdongeradeel.
Deze organisatie is in 1820 opgericht. Het bestuur bestond aanvankelijk uit 6 leden, uit de gemeenten Oost- en Westdongeradeel elk 3, die werden gekozen door uit elk dorp gekozen twee gecommitteerden. De organisatie was verantwoordelijk voor de inpoldering van Oost- en Westdongeradeel door het aanleggen van een dijk tussen Dokkum en Holwerd voor het weren van provinciaal boezemwater. In 1775 waren namelijk door de beide grietenijen afspraken gemaakt over verbetering van de afwatering. Beide grietenijen hadden problemen in geval van hoge waterstanden en aangezien Oostdongeradeel lager ligt dan Westdongeradeel, probeerde deze gemeente door het afsluiten van de Jaarlasloot met een dam het water te keren. Westdongeradeel kon daardoor hun overtollige water niet kwijt. De genomen maatregelen waren echter niet voldoende om bij sterke zuidelijke wind het water uit de rest van Fryslân te keren, waardoor toch overstromingen plaatsvonden.
In 1820 werd een nieuwe start gemaakt. Oost- en Westdongeradeel werd ingepolderd door een aan te leggen dijk tussen Dokkum en Holwerd en er werden afspraken gemaakt omtrent het sluiten van verlaten en schuifdammen bij een hoger peil van het provinciale boezemwater dan het polderpeil. Watergangen in de polder zelf werden gemaakt, verbreed of geslat. De kosten werden omgeslagen over de grondgebruikers en –eigenaren. In 1859 werd het polderreglement van 1820 vervangen door een nieuwe en werd het formeel een waterschap. Het waterschap had in beheer de zeesluis bij Ezumazijl, verlaten bij Aalsum en Dokkum, bruggen, kanalen en dijken. Het wilde overigens niet zeggen dat met de uitvoering van de afgesproken maatregelen wateroverlast tot het verleden behoorde. Integendeel. Hoge waterstanden bleven voorkomen en daarom werden ook oplossingen gezocht in het afzonderlijk bemalen van gebieden in de polder, zoals het Hantumerleeg, maar ook door het verbreden en verdiepen van de afwateringskanalen. Uiteindelijk kwam de echte verbetering door het maken van een electrisch gemaal bij Ezumazijl en het verbreden van de Jaarlasloot en de Zuider Ee.
De archieven van de tientallen waterschappen en polders in het gebied ruwweg ten noorden van de lijn Drachten – Harlingen worden bewaard in het Streekarchief Noordoost Friesland aan de Brokmui te Dokkum en zijn daar ter inzage. Bekijk voor uw bezoek ook de website.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten