Cornelis Pieter Sorgdrager en zijn Amelander dagboeken

Van Cornelis Pieter Sorgdrager zijn veel aantekeningen bewaard gebleven over het leven op het waddeneiland Ameland. Dit heeft geresulteerd in twee publicaties die qua naam nogal op elkaar lijken: Memori Boeck, De wereld van Cornelis Pieter Sorgdrager 1779-1826 en Memorij, het dagboek van Cornelis Pieter Sorgdrager. Laatstgenoemde had ik al een tijdje in de kast staan maar pas kortgeleden kwam ik er achter dat het nog veel interessantere, en later (1983) gepubliceerde, Memori Boeck toch echt een andere publicatie is dan de Memorij (1982).
Ik werd getipt door Pieter Jan en Tineke Borsch, kenners van de Amelander genealogie bij uitstek. Ze beheren op Ameland ook het Cultuurhistorisch Museum Sorgdrager, de voormalige woning van de eilander chroniquer.

Sorgdrager, uit een oorspronkelijk Zaanse familie, hield zeer nauwgezet de dagelijkse zaken bij die op en om Ameland plaatsvonden. Niet alleen geboorte, huwelijk en overlijden maar ook ziekten en vooral strandingen van schepen, met de bijbehorende ladingen en eventuele slachtoffers.

Sorgdrager kwam uit een doopsgezind milieu, een kerkelijk gezindte dat op Ameland wijdverbreid was en zelfs een aantal varianten kende. Hij werd geboren te Hollum (Ameland) op 19 september 1759 als zoon van Pieter Cornelis Sorgdrager, zeekapitein, en Gertke Jacobs. Hij was Doopsgezind leraar te Hollum (Ameland) en huwde op 3 april 1791 te Hollum met Baukjen Jans (Bakker) (1759-1815).
Sorgdrager had een winkel en was daarnaast voorganger van de plaatselijke gemeente van het Jan Jakobsvolk.
Op Ameland waren de volgende stromingen aanwezig: Waterlanders, Jonge Vlamingen, Jan Jacobsgezinden en Oude Vlamingen. Sorgdrager behoorde dus tot de Jan Jacobsgezinden, een stroming die streng en ouderwets in de leer was. 
Jan Jacobsz was een doopsgezind voorganger uit Harlingen. Het NNBW zegt er het volgende over: Na den dood van den invloedrijken Jan Willemsz (1588), die een scheuring had weten tegen te gaan, barstte de strijd eerst recht los: Jan Jacobsz c.s. banden Lubbert Gerritsz met zijn aanhang uit de gemeente (1589), die sindsdien verdeeld was in ‘Oude’ of ‘Harde Friezen’ en ‘Jonge’ of ‘Zachte Friezen’. In 1599 had te Harlingen een vergadering plaats van leeraren van alle gemeenten in Friesland, waar Jan Jacobsz een zevental zeer strenge bepalingen voorstelde en doordreef; een der bepalingen luidde, dat een zuster, die met een niet-doopsgezinden man was gehuwd, vóór de bevalling van den man moest eischen, dat hij het kind zou laten doopen; bewilligde de man niet, dan moest de moeder het aan het vaderlijk gezag onttrekken. Een en ander bracht hem in heftigen twist met Pieter Jeltjes, leeraar te Kollum, hetgeen een splitsing van de Oude Friezen in het Jan-Jacobsvolk en in het Pieter-Jeltjesvolk ten gevolge had. De Jonge Vlamingen werden op Ameland het Foppe Onnesvolk genoemd.

Veel strandingen van schepen zijn door Sorgdrager beschreven maar ook zaken van meer persoonlijke aard.
Zo deed Sorgdrager in 1808 verslag van het huwelijk in zijn gemeente van de ouders van Eduard Douwes Dekker, alias Multatuli, Engel Douwes en Sijtske Eeltje.

Voor genealogen met voorouders op Ameland in de periode 1779-1826 zijn de dagboeken van Sorgdrager een unieke en eigenlijk onmisbare bron. Aanvullend is het online beschikbare Geschiedenis der Doopsgezinden in Friesland een aanrader.


Streekarchivaris Jongsma te Dokkum is ook de beheerder van de Amelander archieven. Zie voor details en een uitgebreide toelichting op de diverse Doperse stromingen de Inventaris van de Archieven van de Doopsgezinde gemeenten van Nes, Ballum en Hollum op Ameland, 1659-1992 op de site van het Historisch Informatiecentrum Noordoost-Friesland.