vrijdag 29 juni 2012

Boek over Politieke cultuur en staatsvorming in Friesland, 1600-1640

Uitgeverij Verloren publiceert een boek van Hotso Spanninga getiteld Gulden Vrijheid? Politieke cultuur en staatsvorming in Friesland, 1600-1640
'Eendracht maakt macht', was het devies van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Die eendracht, onmisbaar in de geldverslindende strijd tegen Spanje, was echter niet vanzelfsprekend, zo blijkt uit de opstelling van de Friezen.
Zij stelden hun eigen belang boven het algemeen belang, niet alleen op grond van de herwonnen Friese Vrijheid, maar ook uit onmacht. Nergens waren de regenten zo krachteloos wat betreft belastingheffing als in Friesland. De achterstand in de Friese betalingen aan de oorlogskas van de Republiek werd hierdoor onaanvaardbaar groot.  
Hotso Spanninga beschrijft hoe de Staten-Generaal in een ultieme poging het weerspannige gewest tot de orde te roepen, in 1635 de Raad van State naar Leeuwarden stuurden. Anderhalf jaar lang probeerde deze Raad de Friezen tot betaling te dwingen. Bestuurlijke hervormingen moesten de losgeslagen politieke cultuur beteugelen om ook voor de toekomst werkbare verhoudingen tussen Friesland en zijn bondgenoten te scheppen.
Hotso Spanninga promoveerde aan de Universiteit van Leiden op 28 juni 2012 op dit onderwerp. De inhoudsopgave is ook online te lezen via de site van de Leidse Universiteit (pdf).

dinsdag 26 juni 2012

Vele Friese handen voor Volkstelling 1744?

We zitten natuurlijk niet stil bij de Historische Vereniging Noordoost Friesland. Zoals eerder gemeld wordt er door een kleine projectgroep in samenwerking met het Streekarchief in Dokkum gewerkt aan de digitale ontsluiting van de Mairieboeken uit de Franse tijd.
De redactie is druk met het samenstellen van zo mooi en gevarieerd mogelijke nummers van De Sneuper in kleur en de diverse specialisten zijn continu bezig hun verzameling aan oude foto's uit de regio (Jan de Jager) of informatie over eendenkooien (Gerard Mast) te vergroten.
Maar dat blijft natuurlijk een kleine groep ten opzichte van de ruim 500 leden die we in den lande hebben.

In Sneuper 106 schreef ik al over zogenaamde crowdsourcing projecten als velehanden.nl
En nu doet zich ook een praktische mogelijkheid voor voor een dergelijk project met alleen Friese gegevens. Vanachter uw eigen computer in uw vrije tijd meehelpen aan het digitaal ontsluiten van de Volkstelling 1744 van Friesland. Dat is notabene een project dat we zelf aangezwengeld hebben na het winnen van een prijsvraag van Tresoar via Twitter. De oude lijsten met namen zijn weliswaar digitaal gefotografeerd maar ze zijn daarmee nog niet doorzoekbaar! Dat kan pas als de namen op een gestructureerde wijze zijn overgenomen in een spreadsheet. En dat is best eenvoudig. Vandaar bij deze een oproep van Tresoar voor vrijwilligers:

Wilt u meehelpen met het invoeren van de Volkstelling 1744 ?

Begin dit jaar bereikte Tresoar de mijlpaal van 1000 volgers op Twitter. Ter gelegenheid daarvan werden volgers in de gelegenheid gesteld om hun digitaliseringswensen in te dienen. Op 26 maart werd daaruit geloot. De winnaar was @sneuperdokkum die graag de Volkstelling uit 1744 gedigitaliseerd zou willen zien. Dat is inmiddels klaar en de foto's van de vier delen zijn op 4 mei in de Digicollectie geplaatst.

Nog mooier zou het zijn als er aan de foto's ook een database gekoppeld zou kunnen worden met daarin de namen en overige gegevens van de personen die in de volkstelling genoemd worden. Daar is in het verleden al eens een begin mee gemaakt en de eerste 5 gemeenten zijn al ingevoerd. Voor de overige 36 gemeenten willen wij graag een beroep doen op vrijwilligers.
Voelt u ervoor om één van de onderstaande gemeenten voor uw rekening te nemen? Neem dan contact op met Aly de Boer (adeboer@tresoar.nl). U ontvangt dan van ons een Excel-bestand waarin de gegevens ingevoerd kunnen worden, met een invoerinstructie. Invoeren kunt u gewoon thuis doen aan de hand van de foto's van de Volkstelling zoals ze in de Digicollectie getoond worden.
Houd voor updates over dit project ook het Tresoar forum in de gaten!

Stand van zaken:

Nog in te voeren gemeenten:

deel 1:
Ferwerderadeel
Westdongeradeel (update: in bewerking, P. de Haan)
Oostdongeradeel
Kollumerland c.a.
Dantumadeel (update: in bewerking, JW Kooistra)
Achtkarspelen (update: in bewerking, S. Wagenaar)
Tietjerksteradeel
Smallingerland
Idaarderadeel
Rauwerderhem

deel 2:
Menaldumadeel
Franekeradeel
Barradeel
Baarderadeel
Hennaarderadeel
Wonseradeel
Wymbritseradeel (in bewerking)
Het Bildt

deel 3:
Aengwirden
Haskerland
Schoterland
Lemsterland
Opsterland
Stellingwerf Oosteinde
Stellingwerf Westeinde

deel 4:
Leeuwarden
Bolsward
Franeker
Sneek
Dokkum
Harlingen
Stavoren
Sloten
Workum (in bewerking)
IJlst
Hindelopen

Reeds ingevoerd:

Leeuwarderadeel
Gaasterland
Hemelummer Oldevaart
Doniawerstal
Utingeradeel


Omschrijvinge van familiën in Friesland
Wegens klachten over de slechte handel en scheepvaart werd door de Staten overwogen of de z.g. havenpachten zouden kunnen worden afgeschaft. In plaats daarvan zou een jaarlijkse quotisatie op de huisgezinnen geheven worden. Om de opbrengst van deze quotisatie vooraf te kunnen beoordelen, werden ingevolge resolutie van 13 maart 1744 alle grietenijen en steden aangeschreven staten in te zenden. Deze staten zijn als volgt samengesteld: van ieder hoofd van een huishouden werd de naam genoteerd, het aantal personen waaruit het huishouden bestond, of het huishouden vermogend of "insolvent" dan wel "gealimenteerd" was en de aangeboden vrijwillige bijdrage ter vervanging van de havenpachten. Nagenoeg de hele bevolking is op deze staten terug te vinden, zodat met recht van een volkstelling kan worden gesproken.

De Volkstelling van 1744 (4 delen) is gefotografeerd door vrijwilligers van de FAF en is te vinden in de Digicollectie. Zie bv Deel 4 met de stad Dokkum.

Update: Na de oproep hebben zich al 2 vrijwilligers gemeld die Achtkarspelen en Dantumadeel op zich gaan nemen. Wie pakt de Dongeradelen en Dokkum op?
Update 2: Piet de Haan pakt Westdongeradeel op. Nu Oostdongeradeel en Dokkum nog!
Update 3: Uit de lijst op het Tresoar Forum blijkt dat nu ook Oostdongeradeel en Dokkum en Kollumerland uitgewerkt gaan worden. Mooi resultaat voor Noordoost Friesland! Nu Ferwerderadeel nog.

vrijdag 22 juni 2012

Sneuper 106, juni 2012, in teken Van Aylva

Het tweede nummer van De Sneuper in kleur, nummer 106, staat deze keer in het teken van Hans Willem baron van Aylva. Het coververhaal behandelt de na een internationale speurtocht gevonden portretten van de ontzaglijke generaal, zijn familie en wapenfeiten, zoals zijn deelname (als aanvoerder van het Friese smaldeel) aan de Tocht naar Chatham in 1667.
Over de uitspraak van de adellijke achternaam is een apart artikel opgenomen waarin Hessel de Walle en Simon Wierstra de degens kruisen.
Hilda Bouta legt de verbinding met de stinzenplanten in Friesland en de kastelen te Waardenburg en Neerijnen. Interessante verhalen uit de familiegeschiedenis Rypperda, de Dokkumer pompmakers en een herenhuis van Helder completeren het geheel weer tot een prettig leesbaar verenigingsblad!

Inhoudsopgave Sneuper 106, juni 2012:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
Schilderijen van Hans Willem baron Van Aylva, H. Zijlstra
De uitspraak van de achternaam Aylva, H. de Walle
Stinzenplanten Neerijnen en familie Van Aylva, H. Bouta

GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
Sjoerd Folkerts Rypperda ( deel 2 ), T. de Zeeuw

RUBRIEKEN & COLUMNS
COLUMN: Dokkum Moordstad, A. Hansma
INGEBOEKT: Het herenhuis van Helder (1733). W. Banga
HERALDIEK: Heraldische wapens, J. Broersma
DIACONIEREKENINGEN: de pomp, P. de Haan
INGEBOEKT: Vier eeuwen Kingma in de Oostergo
DIGITAAL & ACTUEEL & VARIA
DIGITAAL: Website en blognieuws, H. Zijlstra
VARIA: Wat staat er te geschieden (agenda)


Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid via dit online formulier.

maandag 18 juni 2012

Maaltijd te Dokkum met prinses Juliana

Het Nationaal Archief heeft een online database met 40.000 foto's beschikbaar gesteld voor het ontwikkelen van applicaties die hier leuke dingen mee doen. Op het zoekwoord Dokkum diverse interessante foto's, veel Bonifatius, een enkel Dokkumer Lokaaltje, wat Elfstedentocht, burgemeester Van Tuinen en zelfs toenmalig (november 1946) prinses Juliana aan de maaltijd in het mooie stadhuis te Dokkum uit het archief van Elsevier.
Ga zelf ook maar eens sneupen in deze online bron: http://www.gahetna.nl/collectie/afbeeldingen/fotocollectie/zoeken/q/serie_collectie/Fotocollectie%20Anefo

vrijdag 15 juni 2012

Poppo van Burmania (1603-1676) boek op komst?

Poppo van Burmania (1603-1676), "Enege gedenckwerdege geschiedenissen tot naerichtinge der naekomelingen beschreven door jr. Poppo van Burmania dewelke hij eendeels gesien, over- ende bijgewesen is, anderdeels van geloefswerdege mannen gehoort ende verstaen heeft alles nae den olden stijl"
In dit geschrift doet deze Friese militair verslag van veldtochten tegen de Spanjaarden, Fransen en Zweden, zijn deelname aan een expeditie naar Lübeck, veldtocht op het eiland Fünen in 1659 (onder admiraal Michiel de Ruyter) en allerlei gedenkwaardigheden uit de loopbaan van de auteur, binnen- en buitenlands nieuws en notities betreffende ouders en andere familieleden. Uitgave voorbereid door Wiebe Bergsma. http://www.egodocument.net/edities-op-komst.html
Portret Poppe van Burmania (1635/1640, Jan Jansz de Stomme, Fries Museum). Man ten halven lijve staand, naar rechts gedraaid. Golvend blond haar, tot op schouders hangend. Snor en sikje (schuttersbaard). Gekleed in geel leren kolder, bedekt door een borstkuras van zwart metaal. Goudbruin gestreepte mouwen van vest met wijd openstaande mouwsplitten, waaruit de witte hemdsmouwen tevoorschijn komen. Slappe rechthoekige kraag van wit kant met gelobde rand, hals en bovenstuk borstkuras bedekkend. Sjerp, goud- en zilverdraad geborduurd, loopt van linker schouder over borstkuras naar rechter heup. In zwarte lijst met vergulde bies in dagkant.

De Friese adellijke militair Poppo van Burmania (1603-1676) heeft meer dan vijftig jaar gediend in het Staatse leger. Over zijn leven als militair heeft hij een kroniek geschreven onder de titel Enege geschiedenissen. Die 'Geschiedenissen' bevatten niet alleen zijn belevenissen als militair, maar bieden soms ook nieuwe informatie over uiteenlopende zaken als de pest, walvissen, anecdotes, patronage en het dagelijkse leven. Wiebe Bergsma heeft de tekst toegankelijk gemaakt door middel van een uitvoerige inleiding en dito annotatie. Eind 2009 zal de kroniek in druk verschijnen. Dat meldt de website van de Fryske Akademy. Dat zal wel enigszins vertraagd zijn, maar ik ben toch zeer benieuwd naar het eindresultaat.
Voor prachtige afbeeldingen van de Burmania familie zie de Beeldbank Leeuwarden.

dinsdag 12 juni 2012

Visbuurt in Heimwee naar Nederland

Bij de boekhandel zag ik een aardig boekje van wijlen Martin Bril liggen: Heimwee naar Nederland.
Het viel me direct op dat de cover (met de Groninger Bril zelf op de voorgrond) een kaartje van Noordoost-Friesland als achtergrond heeft. Ik dacht dat er iets over Moddergat in zou staan, maar na wat bladeren zag ik dat er een hoofdstukje over Visbuurt (onder Ternaard) in staat. Bril heeft blijkbaar ooit overwogen een te koop staand huisje aldaar aan te schaffen en beschrijft hoe hij de omgeving ervaart.
Leuk leesvoer voor deze zomer. Voor een krappe 15 euro te koop.
Overigens schreef ons redactielid Eimert Smits ooit ook een aardig boekje over de geschiedenis van de Visbuurt.

zondag 10 juni 2012

De paus en de Dokkumer kloostermop

Nee, het gaat hier niet om een grap die een Dokkumer aan de paus vertelde. Sinds kort staat zowel een tekst- als beeldarchief van het ANP online. Op zoekwoord Dokkum deze aardige foto van Lodewijk Damsma en vrouw die paus Johannes Paulus (Karol Wojtila) in 1984 een gevonden steen van een klooster uit de Dokkumer contreien (de Bonifatiusbron?) aanbieden.

Zoekt u zelf ook eens in het ANP Historisch Archief.

Overigens is in de Kerk van de Friezen in Rome een muur gebouwd van door Lodewijk Damsma verzamelde kloostermoppen.

dinsdag 5 juni 2012

Monumenten van Geschiedenis en Kunst Noordoost Friesland online

Ze staan al een tijdje online en ik had ze ook al opgenomen in de lijst van Andere relevante sites op het Sneuper blog. Maar echt aandacht had ik er nog niet aan besteed. Het vuistdikke papieren exemplaar over de Dongeradelen uit de serie van Herma van den Berg, Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Noordelijk Oostergo, heb ik inmiddels op onze ledendag weggegeven. Dat scheelt weer een stukje boekenplank.
Het mooie aan de boeken in deze serie is de uitgebreide behandeling van monumenten in de dorpen van Noordoost Friesland. Zowel qua tekst, tekeningen als foto's. De correctheid van de historische beschrijvingen is lang niet altijd optimaal maar laat niet verlet dat het een prachtige Fundgrube is voor stamboomonderzoekers met familie in ons werkgebied. Van de serie zijn de exemplaren over de Dongeradelen, Ferwerderadeel en Dantumadeel volledig online gezet en doorzoekbaar:

- Noordelijk Oostergo. Dongeradelen 
Dit betreft de dorpen
a De gemeente Westdongeradeel Overzichtskaart
Bornwird
Brantgum
Foudgum
Hantum
Hantumhuizen
Hantumeruitburen
Holwerd
Moddergat
Nes
Raard
Ternaard
Waaxens
Wierum
B De gemeente Oostdongeradeel Overzichtskaart
Aalzum
Anjum
Ee
Engwierum
Jouswier
Lioessens
Metslawier
Morra
Niawier
Nijkerk
Oostrum
Paesens
Wetzens

- Noordelijk Oostergo. Ferwerderadeel
Dit betreft de dorpen 
Birdaard
Blija
Ferwerd
Genum
Hallum
Hogebeintum
Jislum
Lichtaard
Marrum
Reitsum
Wanswerd

- Noordelijk Oostergo. Dantumadeel
Dit betreft de dorpen
Birdaard
Broeksterwoude
Damwoude, Akkerwoude
Damwoude, Dantumawoude
Damwoude, Murmerwoude
Driesum
Janum
Rinsumageest
Roodkerk
Sybrandahuis
Valom
Veenwouden
Wouterswoude
Zwaagwesteinde

vrijdag 1 juni 2012

Erik Spoelstra, hoofdcoach NBA-team Miami Heat

Kortgeleden schreef ik na mijn bezoek aan Boston en een basketbalwedstrijd in de NBA-playoffs van de Boston Celtics over de blonde speler Greg Stiemsma. Zoals bij vele namen herkende ik aan de achternaam al dat hij roots in Noordoost-Friesland moest hebben, en dat bleek ook te kloppen.
Vandaag las ik over de basketbalfinale van de Eastern Conference (de clubs aan de oostkant van de USA) waarin Boston Celtics speelt tegen topclub Miami Heat (met LeBron James), met als hoofdcoach Erik Spoelstra. Ik dacht meteen hetzelfde: die heeft vast ook roots in Noordoost-Friesland.
Spoelstra is een Friese naam die met name in het Fries-Groningse grensgebied voorkwam. Een goede vriend en neef van mijn vader Douwe was Thijs Spoelstra uit Kommerzijl, die als KNIL-militair omkwam in Nederlands-Indië.
Op Wikipedia zag ik tot mijn verbazing dat Erik Spoelstra (opvolger van de legendarische coach Pat Riley) "the first Filipino-American head coach in the NBA" zou zijn. Zijn uiterlijk lijkt dat ook te bevestigen, maar na even doorlezen zag ik dat weliswaar zijn moeder Filipijnse is maar zijn vader, Dutch-Irish-American Jon Spoelstra, die manager was bij de NBA voor de Portland Trail Blazers, Denver Nuggets, Buffalo Braves and New Jersey Nets, en kleinzoon van wijlen Watson Spoelstra, een sportverslaggever uit de buurt van Detroit. In dit lemma staat grootvader Watson Spoelstra niet gelinkt maar ook hij heeft een eigen pagina op Wikipedia.
Hier wordt vermeld dat Watson "Waddy" Spoelstra geboren werd op 5 April 1910 in Grand Rapids (aha dat is een bekende 'Friese emigrantenstad'!) en overleed op 20 Juli 1999 in Pinellas, Florida. Hij was een sportverslaggever voor Associated Press en The Detroit News en voorzitter van de Baseball Writers Association of America in 1968. Na zijn pensioen richtte hij de Baseball Chapel op, een christelijke organisatie voor professionele honkballers, die hij leidde van 1973 tot 1982.
Hij studeerde aan Hope College waar hij basketbalde en honkbalde en topscorer aller tijden van het basketbal werd. Hij studeerde af in 1932 om vervolgens als sportverslaggever te gaan werken.
Kort na de geboorte van Watson Spoelstra verhuisden zijn ouders naar Holland, Michigan (ook een bekende emigrantenstad met heel veel Friezen), waar zijn vader overleed toen hij 4 jaar oud was. Zijn moeder was Jennie Spoelstra-Dyke (geboren rond 1880) en hij had een 4 jaar oudere zus, Frances. Hij werd opgevoed in een strikt Nederlands gereformeerde discipline waarbij sporten op zondag taboe was. Via de radio op de veranda van de buren kon hij toch echter regelmatig naar sport luisteren. Als bijbaantje werkte hij als student voor de krant Holland Sentinel.
Ik heb nog niet kunnen vinden hoe nu precies de lijn naar Friesland loopt, maar mogelijk kunnen de lezers deze keer eens helpen met de genealogische puzzel!

Update: Al binnen een paar uur 2 reacties van lezers met de 'oplossing'. De voornaam Watson is een veramerikanisering van de naam Watse of Waatse (Spoelstra). Het aardige is dat ik zelf ook nog verre familie van hen ben!
Afstamming hoofdcoach van Miami Heat, Erik Spoelstra:
1 Erik Spoelstra, geboren op 1 november 1970.

Generatie 2 (ouders)
2 Jon Spoelstra.
Hij trouwde met
3 Elisa Celino, geboren in San Pablo, Laguna in the Philippines.

Generatie 3 (grootouders)
4 Watson (Waddy) Spoelstra, geboren op 5 april 1910 in Grand Rapids, Kent County, Michigan, USA. Waddy is overleden op 20 juli 1999 in Pinellas, Florida, USA, 89 jaar oud.
Hij trouwde met
5 Jean Murphy. Jean is overleden in februari 1998.

Generatie 4 (overgrootouders)
8 Klaas Spoelstra, geboren op 28 juni 1875 in Niezijl, Netherlands. Klaas is overleden in 1914, 38 of 39 jaar oud.
Hij trouwde met
9 Elizabeth Jane (Jennie) Dyke, geboren in 1879 in Michigan, USA. Jennie is overleden op 1 maart 1946, 66 of 67 jaar oud.

Generatie 5 (betovergrootouders)
16 Waatse Sjoerds (Watson) Spoelstra, geboren op 7 maart 1836 in Burum, Netherlands. Watson is overleden op 27 mei 1914 in Grand Rapids, Kent County, Michigan, USA, 78 jaar oud.
Hij trouwde, 28 jaar oud, op 1 oktober 1864 in Grootegast met de 26-jarige
17 Douwina (Dena) Kramer, geboren op 29 maart 1838 in Stroobos, Netherlands. Dena is overleden op 30 november 1919 in Grand Rapids, Kent County, Michigan, USA, 81 jaar oud.
Zij emigreerden in 1881 met hun 6 kinderen vanuit de gemeente Grijpskerk naar Amerika:
1 Froukje Spoelstra [1.1], geboren op 24 januari 1867 in Niezijl, Netherlands.
2 Sjoerd Spoelstra [1.2], geboren op 9 februari 1869 in Niezijl, Netherlands.
3 Anktje (Anna) Spoelstra [1.3], geboren op 18 juli 1871 in Niezijl, Netherlands. Anna is overleden in 1944 in Grand Rapids, Kent County, Michigan, USA, 72 of 73 jaar oud.
4 Douwe Spoelstra [1.4], geboren op 27 maart 1873 in Niezijl, Netherlands.
5 Klaas Spoelstra, geboren op 28 juni 1875 in Niezijl, Netherlands. Volgt 1.5.
6 Trientje (Tena) Spoelstra [1.6], geboren op 13 november 1879 in Niezijl, Netherlands. Tena is overleden op 7 december 1952 in Grand Rapids, Kent County, Michigan, USA, 73 jaar oud.

Generatie 6 (oudouders)
32 Sjoerd Jans Spoelstra, geboren in Augustinusga ca. 1784, Netherlands.
Hij trouwde op 16 mei 1818 met
33 Ankje Lieuwes van der Tuin, geboren in Visvliet, Netherlands.

34 Douwe Jans Kramer.
Hij trouwde met
35 Vroukje Johannes van der Mei.

Generatie 7 (oudgrootouders)
64 Jan Brugts Spoelstra (ca. 1755-1820). Hij nam op 27 december 1811 voor zijn familie (o.a. zoon Sjoerd) de achternaam Spoelstra aan te Augustinusga (scan).
Hij trouwde met
65 Trijntje Sjoerds.

66 Lieuwe Wichers Tuinstra.
Hij trouwde met
67 Grietje Dirks.

Update 2: Klaas Jansen zette op Facebook via Pinterest de foto's van graven van Watson Spoelstra en Douwina Spoelstra (Kramer) 
En via deze link krijg je een overzicht van het voorgeslacht van Watson Spoelstra:
http://www.werelate.org/wiki/Person:Watson_Spoelstra_%281%29