VOC-database bron voor vele verhalen

In ons verenigingsblad De Sneuper hebben we al diverse artikelen gepubliceerd die gebaseerd zijn op vondsten in de database van VOC-opvarenden.

Zo verschenen artikelen over de Kollumer Jan Braak die als wagenmaker met de VOC naar Batavia ging en daar ook als voorlezer in de hospitaalse kerk werkzaam was (1764-1774). Hij werd zelfs rijk door privé-handel als vrijburger van Batavia zodat hij bij terugkomst in Kollum een mooi huis kon laten bouwen. Mocht er trouwens een lezer nog eens in het nationaal archief in Jakarta komen, dan zou ik het heel leuk vinden als hij daar een bewaard gebleven brief van Jan Braak zou willen scannen/fotograferen. Het betreft een fragment van pagina 5-7 onder nummer 2113, gedateerd 24 november 1780, onderdeel van het Weeskamer archief, zoals online te zien is. Een student van de Universiteit Leiden misschien?

Verder vond ik via de Digitale Studiezaal van het CBG (voor Vrienden gratis te raadplegen) ook een brief uit 1792 van de zwager van onze Kollumer bekende Jan Sijbrandus Braak (hij was getrouwd met Margareta Ytema)/ Yttema/Ittema), Alexander A. Ittema.

Over de avonturier Pytter Tjepkes uit Paesens (Sneuper 101), die op het schip Sloten voer en na terugkomst uit de VOC zich in Ezumazijl vestigde, konden we een boeiend levensverhaal reconstrueren, evenals van de vier Friese matrozen, Jan Hendriks Overbeek, Hans Pieters, Marten Dirks en Aldert Harmens, die rond 1780 gezamenlijk de wijde wereld introkken (Sneuper 99).

Van een kostbaar souvenir van Dokkumer Jan de With kunnen we nog steeds genieten in het Fries Scheepvaartmuseum. Een bezoek waard trouwens!

Aanvankelijk bestond de database vrijwel alleen uit opvarenden die in de periode 1700-1799 meevoeren. De laatste tijd zijn er echter ook aardig wat bestanden toegevoegd die de periode 1633-1699 bestrijken, hoewel daarvan veel minder scheepssoldijboeken bewaard gebleven zijn. Voor Dokkum (zoekend met Do**um) vind je dan 87 nieuwe records, die trouwens direct als excel-file te downloaden zijn! Ik kom bijvoorbeeld assistent Hessel Vlasblom in 1672 tegen met als herkomstplaats Doctum! Hem kende ik nog van een aantekening die ik vele jaren geleden maakte op de Sneuper-websitepagina Friezen in de VOC, gebaseerd op een publicatie in De Navorscher van 1861, p. 187: Onder de nagelaten goederen van wijlen Hessel Vlasblom, van Dokkum, boekhouder aan boord van het Oostind. compagnieschip Rheenen den 10den december 1672 overleden, komt voor "Een coopere schrijffpen": deze wordt, in éen koop, "met 1 koocker met pennemes en 1 duymstock" gekocht voor de som van twee gulden zeven stuivers door Sebastiaan Pittavin van Amsterdam. Deze Pittavin was de fiscaal op het schip, die onfortuinlijk genoeg op oudejaarsdag 1672 zelf ook aan boord overleed. Er was zelfs een kunstschilder mee op deze reis, Esaias Boursse, die op een eerdere VOC-reis naar Ceylon vele tekeningen had gemaakt (nu in de collectie van het Rijksmuseum). Maar ook hij overleed aan boord, op 16 november 1672.

Onder de Dokkumers in de 17e eeuw zijn veel bosschieters (ervaren matrozen/ schutters met de kanonnen), mogelijk een erfenis van de ervaringen als soldaat in de vesting Dokkum. (Zie ook de beschrijving van een VOC-soldaat over bosschieten.)
En zo vind ik nu zelfs een Teunis Johannes uit Ternaard (zoek op Ternaer) die in 1690 met het schip Lands Welvaren naar Batavia ging. Zoeken op plaatsnaam voor het dorp Ee levert ook nog een zestal vondsten op, waaronder een Arnoldus van Meekeren.
Ga zelf dus ook weer eens sneupen in die mooie VOC-database.